آگاه: نمایشگاه «صحنه صدای ایران» نمایشگاهی از تاریخچه صداهای ضبط‌شده در ایران است که ازسوی عده‌ای جوان خوش‌ذوق به‌شکل ابزار تعاملی درآمده و بازدیدکنندگان برای شنیدن صداهای ضبط‌شده در ایران باید خودشان هم فعال باشند و این یعنی «صحنه صدای ایران» فقط یک نمایشگاه، نمایشی نیست. جایی است که باید صدا را بجویی و بادقت بشنوی.
این نمایشگاه که با حمایت شرکت «دیوار» در ساختمان کارستان برپاست در مدت‌زمان کوتاهی توانست بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب کند. اما چرا گفتیم این نمایشگاه در جای درستی برپاست؟ ساختمان «کارستان» در خیابان خارک نزدیک به چهار دهه محل زندگی زنی بود که در سال۱۳۱۶ برای تحصیل اپرا به فرانسه رفت و به یکی از نخستین زنان ایرانی اپراخوان تبدیل شد. «فاخره صبا» بعد از راه افتادن تالار رودکی در سال۱۳۴۶ و پس از چندین سال خوانندگی اپرا با ارکستر رادیو و بعدها تلویزیون ده‌ها اثر ملی و بین‌المللی را در آن تالار به اجرا درآورد.
شرکت «دیوار» در سال۱۳۹۶ این خانه را که خالی و متروک مانده بود، با ایده حفظ چیزهای ارزشمندی که از چرخه زندگی حذف شده‌اند مرمت و بازسازی کرد و هویت فرهنگی این ساختمان را به آن بازگرداند. روی یکی از دیوارهای ساختمان کارستان که نمایشگاه «صحنه صدای ایران» در آن برپاست در معرفی این نمایشگاه آمده است: در این نمایشگاه، اولین صداهای ضبط‌شده در ایران از طریق نرم‌افزارهای تعاملی خلاق قابل شنیدن هستند.
اما پیش از ورود به نمایشگاه بد نیست کمی درباره تاریخچه ضبط صدا در ایران حرف بزنیم. حدودا ۱۲۰سال پیش اولین ضبط‌ها با دستگاه فونوگراف (گرامافون) در ایران انجام شد. این فونوگراف‌های کم‌تعداد در دست قدرتمندان و متنفذان عصر ناصری متمرکز بود و اصواتی نیز به‌صورت خصوصی با آنها ضبط شد. این ضبط‌ها عمدتا در محافل خصوصی انجام می‌شده و با گذشت سالیان بسیاری از آن ضبط‌ها به شکل‌های مختلف از بین رفته‌اند. اما به‌فاصله کمی از سال‌های ضبط محدود با فونوگراف، در سال۱۲۸۴ شمسی و همزمان با سلطنت مظفرالدین‌شاه شرکت گرامافون توانست با تکنولوژی جدیدش امتیاز ضبط در ایران را به دست آورد.
به همین دلیل اولین صدای ضبط‌شده در تاریخ ایران را مربوط‌به سال۱۲۸۴ می‌دانند. این صدا، صحبت‌های مظفرالدین‌شاه قاجار خطاب به اتابک اعظم است. صفحه‌هایی در آن سال و سال بعد در ایران ضبط شدند و موسیقی‌دانان ایرانی نیز سفرهایی به تفلیس، لندن و پاریس داشتند تا نواهای ایرانی را بر صفحه ثبت کنند. ثبت و ضبط موسیقی در ایران طی سالیان [با موج دوم ضبط‌ِ صفحه و بعدها با تاسیس رادیو و تلویزیون و پیدایش استودیوها] ادامه یافت تا به‌شکل امروزی خود رسید؛ دانلود و شنیدن موسیقی از طریق اینترنت.
برگردیم به نمایشگاه «صحنه صدای ایران»، همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم اگر جزو تماشاگران فعال نمایشگاه هستید، بازدید از «صحنه صدای ایران» برایتان جذاب خواهد بود، وگرنه لذت کافی و وافی را از دیدن آثار نخواهید برد. تمام ورود و خروج‌های این نمایشگاه صدادار است به این شکل که هر بازدیدکننده‌ای که از پله‌های ساختمان وارد زیرزمین می‌شود، با قدم برداشتن، صدایی از زیر پایش می‌شنود که این صدا به‌دلیل ابزار طراحی‌شده روی پله‌ها در فضا پخش می‌شود. وقتی وارد نمایشگاه می‌شوید نگاهتان به گنجه‌ها و کمدهای قدیمی و عتیقه‌ای می‌افتد که ازسوی برگزارکنندگان نمایشگاه جمع‌آوری شده و بازدیدکنندگان باید در و کشوی این کمد و گنجه‌ها را باز و به‌دقت وارسی کنند، چون هرکدام از این فضاها حاوی یک صدای جدید هستند؛ پس از دیدن این کمدهای چوبی زیبا سرسری نگذرید.
حضور یک گرامافون قدیمی و باارزش که با چرخاندن کلید آن صداهای ضبط‌شده قدیمی پخش می‌شود از دیگر دیدنی‌ها و شنیدنی‌های این نمایشگاه است. اما یکی دیگر از آثار جذاب و دیدنی این نمایشگاه نقشه‌ای از کشورهایی بود که ایرانیان در سال‌های مختلف برای ضبط صدا به استودیوهای آنجا می‌رفتند. بازدیدکننده می‌تواند با ابزار طراحی‌شده برای این اثر، آثار ضبط‌شده این شهرها را بشنود؛ برای مثال، شما با انتخاب شهر برلین می‌توانید صدای قطعه نوبت عاشقی جواد بدیع‌زاده که در استودیوی برلین ضبط‌شده را بشنوید.
بخش دیگری از این نمایشگاه که معمولا از سایر بخش‌ها شلوغ‌تر هم هست مربوط به دستگاهی می‌شود که شما روبه‌روی مانیتوری که دوربین دارد می‌نشینید و با نگاه به دوربین روبه‌رویتان، صدای تصویر شما اسکن و در قالب QR CODE به شما تحویل داده می‌شود.
نمایشگاه صحنه صدای ایران با ارائه بروشورهایی به خط بریل و بارکدهایی ویژه ناشنوایان، فضایی را برای حضور صداهای متنوع از گذشته تا امروز فراهم کرده است. بازدیدکنندگان ضمن آشنایی با آلات موسیقی قدیمی، آواهای برجامانده و سیر تاریخی ضبط صدا در ایران، تجربه‌ای از تنوع، فراگیری و چندگونگی را به‌شکل نامحسوس اما عمیق لمس می‌کنند. این نمایشگاه یادآور می‌شود که دسترسی‌پذیر کردن چنین لذت‌ها و تجربیاتی، به لطف تکنولوژی امروز ممکن است و تکنولوژی چقدر می‌تواند به ماندگاری این میراث ناملموس کمک کند و امثال این میراث‌ها هم در کشور ما کم نیستند. از معرفی دیگر آثار جذاب این نمایشگاه صرف‌نظر می‌کنیم تا تشویق شوید و خودتان به دیدنش بروید.
نمایشگاه «صحنه صدای ایران» تا جمعه ۱۹بهمن هر روز از ساعت ۱۴ تا ۲۰ در ساختمان کارستان، واقع در خیابان خارک، نبش شهریار پلاک۵۰ برپاست و ورود برای عموم آزاد و رایگان است.
۶ بهمن ۱۴۰۳ - ۱۱:۰۸
کد خبر: ۱۰٬۳۹۵
شواهد و پژوهش‌های جدید نشان داده که «صدا» آخرین حسی است که پیش از مرگ از کار می‌افتد؛ به بیان علمی‌تر، «شنوایی» آخرین حسی است که به‌طور معمول از عملکرد مغز جدا می‌شود اما نکته جالب این است «صدا» با یک مرگ آدم از بین نمی‌رود و شاید عبارت «تنها صداست که می‌ماند» هم از اینجا آمده است. اینکه «صدای» یک نفر بعد از مرگش برای زندگان جاودانه بماند هم از دیگر شگفتی‌های خلقت و آدمیزاد است. همه اینها را درباره صدا گفتم که به شما یک نمایشگاه صدادار را معرفی کنم و بگویم اگر روزی دلتان خواست یک تفریح فرهنگی و متفاوت در جایی میان شهر داشته باشید به نمایشگاه «صحنه صدای ایران» سر بزنید؛ نمایشگاهی که از لحاظ محتوایی هم در جای درستی برپاست.
نظر شما