آگاه: همچنین تصاویر ماهواره‌ای گوگل‌ارث در کنار داده‌های پهپادی و اندازه‌گیری‌های میدانی، شواهد قوی از گسترش تخریب و آسیب شدید به جنگل‌ها ارائه می‌دهند. در بررسی پهپادی انجام‌شده در مارس ۲۰۲۳، مشخص شد که ۴۴ درصد از پوشش سالم مانگروها آسیب دیده‌اند. همچنین در اندازه‌گیری‌های میدانی نوامبر ۲۰۲۳، سطوح شوری در منطقه دیّر به‌طور معناداری بالاتر از مناطق مجاور مانند «مل‌گنزه» و «نایبند» گزارش شده است. بنابراین گزارش مهم‌ترین عامل این تخریب، انسداد جریان آب شیرین از نواحی بالادستی به‌دلیل ساخت غیرکارشناسی جاده و پل است، زیرا که مانگروها برای بقا نیازمند تعادل بین آب‌شور دریا و ورودی آب‌شیرین هستند. این تعادل، سطح شوری خاک و آب را در حد قابل‌تحمل برای درختان حفظ می‌کند، اما با انسداد مسیر آب‌شیرین، شوری منطقه افزایش یافته و در نتیجه شرایط زیستی برای حراها دشوارتر شده است. این درحالی است که کشورمان به‌عنوان یکی از کشورهای عضو کنوانسیون رامسر، متعهد به حفاظت از تالاب‌ها و جنگل‌های مانگرو شده است. 
به گزارش آگاه؛ جنگل‌های حرا، به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های منحصربه‌فرد و ارزشمند جهان، در سواحل جنوبی ایران، به‌ویژه در جزیره قشم، گسترده شده‌اند. این جنگل‌ها که به‌عنوان جنگل‌های مانگرو نیز شناخته می‌شوند. نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی و پایداری محیط‌زیست دارند. جنگل حرا قشم، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط زیست‌محیطی ویژه‌اش، یکی از مهم‌ترین و زیباترین زیست‌بوم‌های مانگرو در ایران و حتی جهان به شمار می‌آید.
جنگل‌های حرا از گونه‌های گیاهی مانگرو تشکیل شده‌اند که قادر به زندگی در آب‌های شور هستند. درخت حرا (Avicennia marina) به‌دلیل توانایی تحمل شرایط محیطی سخت، از جمله آب‌شور و خاک‌های فقیر، به‌عنوان گونه غالب در این جنگل‌ها شناخته می‌شود. این درختان دارای ریشه‌های خاصی به نام «پنوماتوفور» هستند که به آنها امکان تنفس در شرایط کم‌اکسیژن و آب‌گرفتگی را می‌دهد. جنگل حرا به‌طور خاص در مناطق کم‌عمق و دریاچه‌های شور ساحلی گسترش یافته است. این جنگل‌ها با تاثیر بر کیفیت آب، حفاظت از سواحل در برابر فرسایش و فراهم‌کردن زیستگاهی برای بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری، نقش بسیار مهمی در اکوسیستم ساحلی دارند.

حرا برای محیط‌زیست؛ محیط‌زیست برای حرا 
این جنگل‌ها همچنین به دلیل ساختار پیچیده و محیط‌زیست خاص خود، زیستگاهی بسیار متنوع و پربار برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری فراهم می‌کنند. این جنگل‌ها زیستگاه بسیاری از پرندگان مهاجر، ماهی‌ها، سخت‌پوستان و بی‌مهرگان هستند. پرندگان مهاجر از جمله فلامینگوها، حواصیل‌ها و مرغ‌های ماهی‌خوار، از این جنگل‌ها به‌عنوان مکان‌های توقفگاه و تغذیه استفاده می‌کنند.
علاوه‌بر پرندگان، گونه‌های مختلفی از ماهی‌ها و سخت‌پوستان نیز در ریشه‌های زیرآبی درختان حرا زندگی می‌کنند. این ریشه‌ها به‌عنوان پناهگاهی برای گونه‌های جوان و تخم‌ریزی ماهی‌ها عمل می‌کنند و به حفظ تنوع‌ زیستی در این مناطق کمک می‌کنند. جنگل‌های حرا نه‌تنها از نظر تنوع زیستی ارزشمند هستند، بلکه نقش مهمی در پایداری اکوسیستم‌های ساحلی دارند. این جنگل‌ها به‌عنوان یک فیلتر طبیعی عمل کرده و ذرات معلق و آلاینده‌ها را از آب جذب می‌کنند، به این ترتیب به بهبود کیفیت آب کمک می‌کنند. همچنین، ریشه‌های گسترده و پیچیده درختان حرا به حفظ خاک ساحلی و کاهش فرسایش سواحل کمک می‌کنند. مانگروها همچنین به‌عنوان یک منبع مهم کربن‌خنثی عمل می‌کنند. این جنگل‌ها با جذب دی‌اکسیدکربن از هوا و ذخیره آن در زیست‌توده و خاک خود، به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که جنگل‌های حرا به‌عنوان یک اکوسیستم کلیدی در مقابله با تغییرات اقلیمی شناخته شوند. 

سپر سونامی، قربانی سوءمدیریت
کیوان کبیری، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، اهمیت این جنگل‌ها را شرح می‌دهد: جنگل‌های حرّا، از مهم‌ترین و خاص‌ترین اکوسیستم‌های ساحلی جهان، در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری بین جزرومد دریا رشد می‌کنند و زیستگاهی حیاتی برای تنوع زیستی دریایی، ذخیره‌گاه کربن و سپری در برابر سونامی و طوفان‌های دریایی محسوب می‌شوند. در ایران این جنگل‌ها که عمدتا از گونه Avicennia marina تشکیل شده‌اند، در امتداد سواحل جنوبی کشور پراکنده‌اند و به‌ویژه در استان بوشهر و تنگه هرمز جایگاهی منحصربه‌فرد دارند. موقعیت جغرافیایی این جنگل‌ها، آنها را به شمالی‌ترین محدوده پراکنش مانگروها در جهان تبدیل کرده و از این رو، اهمیت حفاظت از آنها دوچندان می‌شود. وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که جنگل‌های حرا در ایران با تهدیداتی جدی از سوی تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی مواجه هستند. 
این پژوهشگر به استناد نتایج مطالعات خود که با همکاری احسان عابدی از دیگر اعضای هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی انجام شده، گفت: ساخت جاده و پل بدون درنظرگرفتن ملاحظات زیست‌محیطی، بار دیگر ضعف برنامه‌ریزی و نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و نهادهای محیط‌زیستی را نشان می‌دهد. در منطقه‌ای که جز آخرین زیستگاه‌های قابل بقا برای حرا در شمال خلیج‌فارس محسوب می‌شود، ایجاد مانع بر سر راه جریان آب شیرین، تبعاتی جبران‌ناپذیر داشته است. انجام پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق حساس زیست‌محیطی در ایران، بدون ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و بدون نظارت بلندمدت، منجر به تخریب محیط‌زیست می‌شود. این درحالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرو، حفاظت از جنگل‌های مانگرو به‌عنوان یکی از اولویت‌های توسعه پایدار تلقی می‌شود. 
پژوهش این دو همکار که در مجله بین‌المللی Discover Environment منتشر شده، بر روی روند نابودی جنگل حرای منطقه «دیّر» در شمال خلیج‌فارس تمرکز دارد؛ منطقه‌ای که در گذشته شاهد تلاش‌هایی برای احیای جنگل‌های مانگرو بود، اما امروزه با نابودی گسترده پوشش‌گیاهی مواجه شده است. نتایج این مطالعه بر لزوم اتخاذ رویکردهای مدیریتی هوشمندانه و استفاده از فناوری‌های نوین برای حفظ و احیای جنگل‌های حرا تأکید می‌کند، چرا که نادیده‌گرفتن این تهدیدات می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای محیط‌زیست کشور در پی داشته باشد.

ترکیب علم‌وفناوری برای نجات حراها
این مطالعه با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی شامل داده‌های ماهواره‌ای، نقشه‌برداری پهپادی و مشاهدات میدانی، الگوی نوینی در پایش و تحلیل وضعیت جنگل‌های مانگرو ارائه داده است. همچنین، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) بر روی داده‌های زیست‌محیطی نشان داده است که دمای آب، شوری و سطح اکسیژن محلول از عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت اکولوژیکی منطقه هستند. استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای شناسایی، پایش و هشدار زودهنگام نسبت به تهدیدات اکوسیستم‌های ساحلی باشد؛ اما آنچه در نهایت به حفاظت منجر می‌شود، اراده سیاسی، مشارکت جوامع محلی و توجه به ارزیابی‌های علمی در فرایند تصمیم‌گیری است. همچنین یافته‌های این پژوهش تأکید می‌کند که فعالیت‌های انسانی ناآگاهانه، می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان اکوسیستم‌هایی با دهه‌ها قدمت را نابود کنند. در شرایطی که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود با تغییرات اقلیمی شدیدتر مواجه است، هرگونه دستکاری در اکوسیستم‌های شکننده‌ای مانند مانگروها می‌تواند آثار غیرقابل بازگشت در پی داشته باشد.
جنگل حرای دیّر، نمونه‌ای است از آنچه می‌تواند در دیگر نقاط ساحلی ایران نیز تکرار شود؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها بر پایه علم، محیط زیست‌محور و آینده‌نگرانه نباشد. این پژوهش یک‌بار دیگر نشان داد که حفاظت از محیط زیست، نه یک هزینه، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقاء سرزمین ماست. گفتنی است دانه حرّا روی درخت مادر می‌روید و نهال تولید می‌کند. سپس از درخت جدا می‌شود و داخل مرداب می‌افتد. جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است. به‌طوری که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در منطقه است. این پرندگان در مسیر مهاجرت خود از سیبری، قطب شمال و حتی اروپا، به این منطقه می‌آیند و از منابع غذایی غنی و محیط امن جنگل‌های حرا بهره‌مند می‌شوند. فلامینگوها، حواصیل‌ها، پلیکان‌ها و مرغ‌های ماهی‌خوار از جمله میهمانان پرنده درختان حرا هستند. 
این جنگل‌ها همچنین به‌عنوان زیستگاهی امن برای زادآوری و رشد بسیاری از گونه‌های آبزی شناخته می‌شوند. انواع مختلفی از ماهی‌ها، از جمله ماهی‌های کوچک و بزرگ، میگوها و خرچنگ‌ها، مارهای آبی و لاک‌پشت‌ها میهمانان سفره بی‌ریای جنگل‌های حرا هستند. جنگل‌های حرا به دلیل شرایط خاص زیست‌محیطی، دارای یک سیستم زیستی متقابل و هماهنگ هستند که در آن گیاهان و جانوران به‌هم پیوسته و وابسته‌اند. گیاهان حرا با تولید برگ‌ها و مواد آلی، غذای اولیه را برای موجودات کوچک مانند خرچنگ‌ها و میگوها فراهم می‌کنند. این موجودات کوچک به نوبه خود غذایی برای ماهی‌ها و پرندگان هستند. پرندگان نیز با پخش‌کردن دانه‌ها و برگ‌های پوسیده، به گسترش و تنوع زیستی جنگل کمک می‌کنند.
در این اکوسیستم، هر گونه جانوری یا گیاهی نقش خاص خود را ایفا می‌کند و با دیگران در تعاملی پیچیده قرار دارد که به حفظ تعادل و پایداری اکوسیستم کمک می‌کند.

حرا، پربرکت و صبور 

تنوع زیستی جنگل‌های حرا نه‌تنها به حفظ اکوسیستم این مناطق کمک می‌کند، بلکه در زمینه‌های مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی و گردشگری نیز اهمیت دارد. این جنگل‌ها به‌عنوان یکی از منابع طبیعی برای جوامع محلی، گردشگران و محققان اهمیت دارند. برای مردم بومی، شکار پرندگان و ماهی‌ها، بهره‌گیری از چوب و عسل، منابع مهمی از تامین معاش هستند. علاوه‌بر آن، این منطقه به دلیل چشم‌اندازهای طبیعی و حیات‌وحش خاص خود، گردشگران بسیاری را جذب می‌کند که برای حفظ این اکوسیستم نیازمند مدیریت صحیح و پایدار است. جنگل‌های حرا یکی از اکوسیستم‌های منحصربه‌فرد مناطق گرمسیری هستند که در آب‌های شور سواحل جنوبی ایران و به‌ویژه در جزیره قشم یافت می‌شوند. این جنگل‌ها علاوه‌بر اهمیت اکولوژیکی و زیست‌محیطی، نقش مهمی در اقتصاد محلی و ملی ایفا می‌کنند. از جنبه‌هایی چون شیلات، توریسم، منابع طبیعی و حمایت از معیشت جوامع بومی، جنگل‌های حرا به‌عنوان یک منبع ارزشمند شناخته می‌شوند. در این مقاله، ارزش اقتصادی جنگل‌های حرا به‌تفصیل بررسی شده و نقش آن در توسعه پایدار قشم و دیگر مناطق ساحلی ایران بیان می‌شود.
جنگل‌های حرا به دلیل فراهم‌کردن زیستگاه امن برای انواع گونه‌های آبزی، به‌ویژه ماهی‌ها، میگوها و خرچنگ‌ها، نقش اساسی در صنعت شیلات دارند. آب‌های آرام و حاوی مواد مغذی در اطراف این جنگل‌ها، شرایط مناسبی برای رشد و زادآوری بسیاری از گونه‌های تجاری و خوراکی فراهم می‌کنند.
وجود جنگل‌های حرا موجب افزایش تولیدات شیلاتی می‌شود، چرا که این جنگل‌ها زیستگاه امنی برای نوزادان ماهی‌ها و دیگر آبزیان فراهم می‌کنند. محیط امن و غذاهای غنی در این جنگل‌ها باعث می‌شود نوزادان ماهی‌ها از دسترس شکارچیان دور بمانند و به بزرگسالی برسند، در نتیجه ذخایر ماهی در منطقه افزایش می‌یابد. گونه‌هایی که در جنگل‌های حرا زندگی و زادآوری می‌کنند، در بازارهای محلی و جهانی ارزش بالایی دارند. میگوها و ماهیان که در این جنگل‌ها رشد می‌کنند، به‌عنوان یکی از صادرات مهم ایران محسوب می‌شوند و ارزش اقتصادی قابل توجهی دارند. این محصولات نه‌تنها در تأمین معیشت جوامع محلی موثرند، بلکه ارزآوری بالایی نیز دارند.
گردشگری طبیعی یا اکوتوریسم از بخش‌های در حال رشد صنعت گردشگری است که جنگل‌های حرا، به دلیل زیبایی‌های طبیعی و اکوسیستم بی‌نظیر خود، از پتانسیل بالایی در این زمینه برخوردارند. قایق‌سواری در میان جنگل‌های حرا، مشاهده پرندگان مهاجر، تنوع جانوری و تماشای مناظر خاص این جنگل‌ها، گردشگران زیادی را به منطقه جذب می‌کند. جنگل‌های حرا به‌ویژه برای علاقه‌مندان به عکاسی طبیعت و پرنده‌نگری مقصدی محبوب هستند. این علاقه به بازدید از جنگل‌های حرا منجر به توسعه زیرساخت‌های گردشگری در جزیره قشم و مناطق ساحلی اطراف شده است. توسعه گردشگری در جنگل‌های حرا باعث ایجاد مشاغل مرتبط مانند راهنمایان طبیعت‌گردی، خدمات قایقرانی، اقامتگاه‌ها و فروش صنایع دستی شده است. ازسوی دیگر، گردشگران با خرید غذا، صنایع دستی و خدمات محلی، به درآمدزایی جامعه بومی کمک می‌کنند. این درآمدزایی مستقیم از اکوتوریسم، باعث افزایش کیفیت زندگی ساکنان محلی شده و انگیزه‌ای برای حفاظت از جنگل‌ها فراهم می‌کند.
محصولات طبیعی جنگل‌های حرا از جمله چوب، عسل طبیعی، گیاهان دارویی و مواد اولیه دیگر، از منابع باارزش این جنگل‌ها محسوب می‌شوند. تولید عسل از گل‌های درختان حرا یکی از محصولات باارزش جنگل‌های حراست. عسل تولیدی این منطقه، به دلیل ویژگی‌های طبیعی و گیاهی خاص، طعم و خواص ویژه‌ای دارد و به‌عنوان یکی از محصولات سالم و پرطرفدار در بازار محلی و حتی خارج از منطقه به فروش می‌رسد. بعضی گیاهان در جنگل‌های حرا دارای خواص دارویی هستند و به‌عنوان مواد اولیه در طب سنتی و داروسازی استفاده می‌شوند. درختان حرا موادی دارند که برای تصفیه هوا و درمان برخی بیماری‌های پوستی استفاده می‌شوند و همین ویژگی، بر ارزش اقتصادی این جنگل‌ها می‌افزاید.

حرا، منبع اقتصادی پایدار 
چوب درختان حرا به دلیل ساختار محکم خود، مورد استفاده صنایع مختلف قرار می‌گیرد. با این حال، بهره‌برداری از چوب درختان حرا به دلیل حفاظت از اکوسیستم منطقه به‌طور محدود و کنترل‌شده صورت می‌گیرد تا از تخریب محیط‌زیست جلوگیری شود. علاوه‌بر این جنگل‌های حرا با تثبیت خاک، کاهش سرعت امواج و جلوگیری از فرسایش سواحل، به حفظ زیرساخت‌های ساحلی و جلوگیری از خسارات طبیعی کمک می‌کنند. این جنگل‌ها به‌عنوان یک دیوار طبیعی در برابر سیلاب‌ها و امواج شدید عمل می‌کنند.
در مناطقی که جنگل‌های حرا وجود دارند، خسارات ناشی از طوفان و سیل به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. این ویژگی باعث می‌شود که نیاز به ساخت دیوارهای ساحلی و سایر زیرساخت‌های مقاوم‌سازی کم‌تر باشد و هزینه‌های صرف‌شده برای حفاظت از زیرساخت‌های ساحلی کاهش یابد. جنگل‌های حرا با کاهش تاثیرات مخرب طبیعی و محافظت از ساحل‌ها، باعث پایداری زیرساخت‌های گردشگری و سایر امکانات اقتصادی منطقه می‌شوند. این امر به‌ویژه برای جزیره قشم که مقصد گردشگری و تجاری مهمی است، از اهمیت زیادی برخوردار است. جنگل‌های حرا با تصفیه آب، جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، به بهبود کیفیت آب‌وهوای منطقه کمک می‌کنند. با بهبود کیفیت هوا و کاهش آلاینده‌ها، هزینه‌های مرتبط با بیماری‌های ناشی از آلودگی کاهش می‌یابد. همچنین تصفیه طبیعی آب توسط ریشه‌های این درختان باعث می‌شود که هزینه‌های مربوط به تصفیه آب در مناطق ساحلی به‌طور غیرمستقیم کاهش یابد.
این جنگل‌ها به‌دلیل جذب بالای کربن و کاهش گازهای گلخانه‌ای، به مقابله با تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند. این عملکرد اکولوژیک، به صورت غیرمستقیم ارزش اقتصادی بالایی دارد، زیرا موجب کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و بهبود کیفیت زندگی در منطقه می‌شود.جنگل‌های حرا در جزیره قشم با ارائه خدمات متعدد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی، نقش حیاتی در توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی دارند. از تأمین معیشت در بخش شیلات و گردشگری گرفته تا تولید محصولات طبیعی و حفاظت از زیرساخت‌های ساحلی، این جنگل‌ها از جنبه‌های مختلف ارزش اقتصادی دارند. باتوجه به اهمیت بالای این اکوسیستم، لازم است که برنامه‌های حفاظتی مؤثری برای جلوگیری از تخریب و بهره‌برداری بی‌رویه اجرا شود. بدین ترتیب، جنگل‌های حرا همچنان به‌عنوان یک منبع اقتصادی پایدار و بی‌همتا در جزیره قشم و سایر مناطق ساحلی ایران حفظ خواهند شد و آینده‌ای پایدارتر برای منطقه و جهان تضمین می‌کنند.