آگاه: علیرضا هاشمی به‌عنوان پرنده‌شناس افزایش تعداد کلاغ‌ها در تهران را تایید می‌کند و می‌گوید: «نبود دشمن طبیعی و تامین غذای کلاغ‌ها ازسوی مردم شهر موجب افزایش جمعیت کلاغ‌های پیر می‌شود که تبعات زیست‌محیطی به‌دنبال دارد. در شرایط طبیعی در پی کاهش قدرت جسمی کلاغ‌ها به‌علت فقدان تغذیه کافی، پرندگان شکاری آنها را شکار می‌کنند؛ اما در شهر تهران دشمنی برای کلاغ‌ها وجود ندارد.»
به گفته وی، ما حدود ۲۵۰گونه پرنده در شهر تهران داریم؛ اما در چند سال اخیر از تنوع و تعداد آنها کم شده است: «آمار دقیقی از کم‌شدن پرندگان تهران نداریم ولی مشاهدات علاقه‌مندان و پرنده‌نگرها به‌وضوح این موضوع را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، شهروندان می‌توانند زیادشدن کلاغ‌ها را این روزها به چشم ببینند و کاملا قابل‌مشاهده است.»
اظهارات کارشناسان و پرنده‌نگرها نشان می‌دهد نه‌تنها تعداد جمعیت کلاغ‌های جوان افزایش یافته، بلکه وجود کلاغ‌های پیر خبر از عمر طولانی‌تر آنها در شهر تهران دارد. هاشمی دلیل وجود کلاغ‌های پیر را چنین توضیح می‌دهد: «وقتی پرندگان نتوانند در طبیعت غذای موردنیاز خود را تامین کنند، ضعیف می‌شوند و از بین می‌روند؛ ولی در تهران کلاغ وقتی پیر می‌شود، حتی اگر نتواند به‌خوبی هم پرواز کند، می‌تواند از زباله‌ها تغذیه کند. به همین دلیل ما در پارک‌ها کلاغ‌های پیری را می‌بینیم که نمی‌توانند پرواز کنند و راه می‌روند ولی کماکان زنده هستند؛ چون مردم به آنها غذا می‌دهند؛ البته کلاغ‌ها در تهران خیلی محتاج غذادادن مردم نیستند چون پسماندهای موادغذایی همه‌جا به‌راحتی قابل‌دسترس است.»
چه کسانی به کلاغ‌ها غذا می‌دهند؟
در کنار افرادی که به سگ یا گربه‌های خیابانی غذا می‌دهند، بعضی‌ها به غذادادن به کلاغ‌ها علاقه دارند؛ مانند سعید که با باز کردن یک بسته پفک معرکه‌ای در پارک دانشجو به راه انداخته است. ده‌ها کلاغ با سروصدای زیاد درحال قاپیدن پفک از یکدیگر هستند. او می‌گوید: پرندگان باهوشی هستند و از دیدن زندگی و غذا خوردنشان لذت می‌برم و با نگاه‌کردن به کلاغ‌ها، دمی مشکلات را فراموش می‌کنم. سعید نمی‌داند این تفریح او می‌تواند چه دردسرهایی را همین حوالی ایجاد کند. کمی پایین‌تر از این پارک یکی از کارکنان ساختمانی اداری موردحمله کلاغ قرار می‌گیرد. علی ماجرا را چنین توضیح می‌دهد: «همیشه برای صحبت با تلفن در پشت‌بام قدم می‌زدم ولی این‌بار کلاغی با پنجه‌هایش سرم را زخمی کرد.»
به گفته هاشمی، هر تغییری در جمعیت جانداران می‌تواند تبعاتی را برای محیط‌زیست به‌دنبال داشته باشد. وقتی تعداد کلاغ‌ها و جانوران دیگر زیاد می‌شود، تعادل اکولوژیک به هم می‌خورد و بر زندگی دیگر جانداران حتی انسان تاثیر می‌گذارد.
هاشمی می‌گوید: «به‌عنوان‌مثال، اگر تعداد بلبل‌ها در شهر تهران زیاد شود، آنها شروع می‌کنند به اشغال لانه‌ها و منابع غذایی پرندگانی همچون گنجشک. این وضعیت اصلا خوب نخواهد بود. در صورت افزایش قیمت کلاغ‌ها، آنها می‌توانند به جایگاه‌های لانه‌گزینی دیگر پرندگان تعرض کنند یا رقیب تغذیه آنان شوند؛ بنابراین هر چیزی که از حد و اندازه معین خود بیشتر شود موجب تغییر کل سیستم اکولوژیک می‌شود.»
جمعیت شناور کلاغ‌ها
جوجه‌دهی زیاد و عمر طولانی تنها دلایل افزایش جمعیت کلاغ‌ها نیست. وجود منابع غذایی مناسب و نبود دشمن و حتی مزاحم باعث شده کلاغ‌ها از مناطق حاشیه‌ای به تهران مهاجرت کنند. هاشمی در این مورد توضیح می‌دهد: «مهاجرت کلاغ‌ها به شهر تهران می‌تواند دائمی یا مهاجرت روزانه با طلوع و غروب آفتاب باشد.» او به کلاغ‌هایی اشاره می‌کند که بدون ترک‌کردن لانه‌های خود را بر فراز درختان بلند، هر روز برای امرارمعاش به پایتخت می‌آیند و شب‌ها با شکم سیر برمی‌گردند.
ناگفته نماند زیستگاه این پرنده‌ها به دست انسان‌ها تخریب شده و خشکسالی هم مزیدبرعلت است. بسیاری از باغ‌ها در اطراف شهرها از بین رفته و محل زندگی کلاغ‌ها محدودتر شده است. یادمان باشد شهرها در گذشته خیلی کوچک‌تر بوده و این ما بودیم که به قلمرو حیوانات مختلف و پرنده‌ها وارد شدیم و حالا می‌خواهیم همه را حذف کنیم و فقط خودمان بمانیم.
هاشمی به این موضوع هم اشاره می‌کند: «وقتی به بافت شهری و خانه‌های قدیمی گذشته نگاه می‌کنید، می‌بینید که بیشتر خانه‌ها سقف شیروانی داشتند. کبوترچاهی، گنجشک، دم‌جنبانک، پرستوها و بادخورک‌ها در آنها زندگی می‌کردند. درحالی‌که خانه‌های جدید همه آپارتمانی هستند و بالکن‌های بسیار کوچک دارند و سقف‌ها همگی ایزوگام شده‌اند. محیط زندگی همه ما تغییرات زیادی کرده و محل زندگی این پرنده‌ها بسیار کم شده است؛ بنابراین با ازبین‌رفتن بسیاری از این زیستگاه‌ها، مکان زیست این پرنده‌ها محدود شده و طبیعی است که به درخت‌های مناطق شهری و پارک‌ها هجوم بیاورند.»
هاشمی ادامه می‌دهد: «وقتی زندگی گونه‌های مختلف با انسان عجین می‌شود، تبعات زیادی دامن آنها را می‌گیرد، مثلا کاکایی‌های دریاچه چیتگر که بسیار موردتوجه مردم هستند. با اینکه از مردم خواسته می‌شود به آنها غذا ندهند؛ اما توجهی نمی‌کنند. غذادادن به این پرندگان نه‌تنها کمکی به آنها نیست، بلکه سلامت کاکایی‌ها را هم تهدید می‌کند. درحقیقت نزدیکی بیش‌ازحد به انسان باعث آسیب‌پذیری آنها می‌شود.»
غذادادن به حیوانات به‌خصوص پرنده‌ها آن هم در فصل‌های سرد سال در کشور ما نوعی ارزش و عطوفت نسبت‌به دیگر موجودات زنده به‌حساب می‌آید. باقیمانده غذاهایی که قرار است دور ریخته شوند به باور عده زیادی از افراد می‌تواند پرنده‌ای را از گرسنگی نجات دهد. درباره اینکه آیا غذاهای مورداستفاده انسان گزینه مناسبی برای پرنده‌ها به‌حساب می‌آید، فعالان محیط‌زیست و متخصصان جانورشناسی بارها هشدار داده‌اند. گرچه چالش افزایش برخی گونه‌ها مختص ایران نیست، بسیاری از کشورها توانسته‌اند با بررسی‌های دقیق علمی و کامل در تعاریف قوانین شهروندی، همت جمعی و آگاهی‌بخشی عمومی در مدیریت گونه‌ها، موثر عمل کنند.
هاشمی درباره اثرات غذادادن انسان به پرنده‌ها می‌گوید: «کشورهایی که از نظر رعایت حقوق حیوانات و حقوق شهروندی نسبت به ما تجربه و سابقه بهتری دارند، این کار را ممنوع کرده‌اند. غذایی که ما به پرنده‌ها می‌دهیم، چون غذای انسانی است شاید تامین‌کننده نیازهای غذایی پرندگان نباشد و چه‌بسا برای آن پرنده مضر هم باشد؛ اما چون غذای در دسترسی است و باعث سیری می‌شود، آن را می‌خورد. در نتیجه تحرکش برای به‌دست‌آوردن غذا کم می‌شود و غذای نامناسب و ناکافی دریافت می‌کند.»
غذادادن به حیوانات شاید برای انسان لذت‌بخش باشد؛ اما اگر این لذت به آسیب رساندن به حیوان و انسان بینجامد اسمی جز خودخواهی ندارد.
با کلاغ‌ها چه‌کار کنیم؟
زباله و موادغذایی را در دسترس کلاغ‌ها قرار ندهید.
شاخه‌های خشک‌شده و بلند درختان را هرس کنید.
محل‌های نشستن کلاغ‌ها را میخ پرنده نصب کنید.
روشنایی بیرونی خانه را کاهش دهید.
به آنها لیزر بتابانید.
با اجسام متحرک و براق آنها را بترسانید.
در مناطق غیرمسکونی از ترقه استفاده کنید.
ژل شفاف دفع‌کننده پرنده روی شاخه‌های درختان استفاده کنید.
قبل از غروب آنها را از محیط زندگی خود بیرون کنید.
بهترین زمان برای ترساندن کلاغ‌ها اول تابستان است.
گردهمایی کلاغ‌ها
درگذشته درختانی مانند شاه‌توت، خرمالو، توت سفید، گردو، خرما در تهران وجود داشت که پرندگان از آنها تغذیه می‌کردند، اما اکنون با کاشت درختان سوزنی و غیر مثمر دیگر فضایی برای تغذیه پرندگان آوازه‌خوان تهران باقی نمانده است. با شروع برج‌سازی‌ها و تخریب باغات تهران دیگر باز هم عرصه تنگ‌تر این اتفاق منجر به کوچ اجباری آنها و کاهش جمعیتشان شده است. از سوی دیگر، گونه‌هایی مانند کلاغ‌ها با خالی‌شدن میدان رقابت روبه‌افزایش رفته‌اند. کلاغ‌ها همه‌چیزخوار یا پسماندخوار هستند که با وجود مخازن زباله بدون درپوش به‌راحتی کلاغ‌ها از آنها تغذیه می‌کنند، یا با بارش باران شیرابه در سطح شهر جاری می‌شود و همه این آلودگی‌های زیست‌محیطی باعث می‌شود که کلاغ‌ها به تهران هجوم بیاورند و شاهد حضور آنها با تعداد بالا در فضای شهری باشیم. کلاغ‌ها در گردهمایی‌هایی در فصل‌های غیر تولیدمثلی به‌خصوص در فصل زمستان که تعداد آنها از ۲۰۰کلاغ تا ده‌ها هزار کلاغ نیز می‌رسد شرکت می‌کنند. این تجمعات معمولا در نزدیکی منابع غذایی بزرگ مانند مراکزخرید و مراکز دفع زباله انجام می‌گیرد.کلاغ‌ها نه‌تنها باهوش‌ترین پرندگان هستند، بلکه ازجمله باهوش‌ترین جانوران هستند و رفتارهای اجتماعی جالبی همچون بازی‌کردن، همکاری و دفاع از یکدیگر را بروز می‌دهند. کلاغ‌ها معمولا در دسته‌های بزرگ و در کنار هم زندگی می‌کنند. باور عمومی دراین‌باره که کلاغ عمری چندصدساله دارد، باوری غیرعلمی است. بیش از ۸۰درصد از کلاغ‌ها در سن کمتر از یک‌سالگی می‌میرند. بعضی کلاغ‌ها ممکن است تا حدود ۲۰سال عمر کنند و پیرترین کلاغ آمریکایی در طبیعت در حدود ۳۰سال زیسته است.
تهدیدی برای محیط‌زیست
کارشناسان محیط‌زیست معتقدند هر جا کلاغ زیاد شود محیط‌زیست رو به ویرانی و هر جا قرقاول زیاد شود محیط‌زیست رو به آبادی می‌رود. نه اینکه کلاغ‌ها بیایند و محیط‌زیست ما را تخریب کنند که خودمان چنین کرده‌ایم و زیادشدن جمعیت کلاغ یا قرقاول نشانه رفتارمان ما با محیط‌زیست است.
پرویز بختیاری، کارشناس پرندگان با بیان اینکه پنج نوع کلاغ مختلف در تهران داریم، گفت: ۹هزار و ۷۱۹گونه پرنده وحشی در دنیا داریم که باهوش‌ترین آنها خانواده کلاغ‌ها هستند که رفتارهای جالبی از آنها دیده می‌شود. وی افزود: در تهران نوعی کلاغ ابلق (طوسی و سیاه)، کلاغ‌زاغی دم‌دراز، زاغ نوک سرخ بومی شمال شهر تهران که کلاغی سیاه با نوکی قرمز و قراق که کلاغی درشت و کاملا سیاه که در جنوب تهران دیده می‌شود.
وی اظهار داشت: کلاغ‌ها هرگز ۴۰۰سال عمر نمی‌کنند، چون سن بلوغ آنها خیلی زود است و طبیعت به آنها اجازه نمی‌دهد که این مقدار عمر کنند. بختیاری در ادامه گفت: کلاغ‌ها وقتی سنشان بالا می‌رود پرهایشان سفید می‌شود، وقتی قلمروطلبی می‌کنند اجازه ورود کسی به قلمروشان را نمی‌دهند حتی اجازه ورود پرنده‌ای به قلمرو همنوع خودشان را نمی‌دهند.تکاپوی این پرندگان نشان می‌دهد زمانی که دیگر پرندگان برای استراحت رفته‌اند کلاغ هنوز فعالیت می‌کنند. وی با بیان اینکه هرجا زباله به‌صورت روباز وجود داشته باشد کلاغ‌ها زیاد می‌شوند، افزود: برای مدیریت جمعیت کلاغ‌ها باید مدیریت زباله داشته باشیم.
نظر شما