آگاه: حال سوال این است که در رزمایش مرکب ایران-روسیه چه تاکتیک‌ها و راهبردهایی تمرین شد و چه تاثیری بر رفع تهدیدها از  ایران دارد؟

رضا اکبری پویا ـ دکترای مدیریت راهبردی نظامی

رزمایش مرکب ۵ کشور ساحلی خزر 
رزمایشی مشترک مرکب با شرکت یگان‌هایی از ناوگان چهارم نیروی دریایی راهبردی ارتش  ا. و نیروی دریایی چهار کشور ساحلی دیگر (روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان) با شعار «با هم برای دریای خزر ایمن و امن» در راستای افزایش سطح آمادگی‌های رزمی نیروی دریایی پنج کشور با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تجهیزات و تاکتیک‌ها برای مقابله با تهدیدات متصوّر و جنگ‌های ترکیبی برگزار شد. در این رزمایش باتوجه‌به تنوع و تعدّد نیروها و یگان‌های شرکت‌کننده، تمرین شرایط واقعی جهت مقابله با طیف‌های مختلف تهدید که دارای ویژگی‌های هم‌زمانی، پیوستگی و درهم‌تنیدگی در حوزه‌های نرم، سخت، نیمه سخت و هوشمند هستند که در این رزمایش عملیاتی شدند. با این وصف باید اذعان کرد که نیروی دریایی راهبردی ارتش  ایران با انجام رزمایش‌های نظامی مداوم سهم بسزایی در رفع تهدیدات نظامی و دفاعی از  ایران دارد.

ارتش در قانون اساسی
 برابر اصل یکصدو چهل و سوم قانون اساسی، ارتش، وظیفه پاسداری از استقلال، تمامیت ارضی نظام ج. ا. ا. را بر عهده دارد و به‌حکم آیه کریمه : «و ان جندنا لهم الغالبون و...» وظیفه دارد جهت غالب شدن بر دشمنان ج. ا. ا. بر توانمندهای دفاعی خود بیفزاید؛ لذا با نگرش به نسبی بودن امنیت و مطلق بودن تهدید، حفظ آمادگی و تمرین شرایط نبرد واقعی جهت غافلگیر نشدن در برابر تعرضات نیروهای منطقه و فرامنطقه‌ای و طیف مختلف تهدیدات من‌جمله تهدیدات نرم، سخت، نیمه سخت و ترکیبی از حیطه وظایف اصلی ارتش  ایران و علی‌الخصوص نیروی دریایی راهبردی آن است.

از نظر اندیشمندان علوم سیاسی و مدیریت راهبردی نظامی، تهدید عبارت است از: 
قابلیت‌ها، نیّات و گاه اقدام دشمنان بالقوه و بالفعل برای ممانعت از دست‌یابی موفقیت‌آمیز خودی به علائق و مقاصد امنیت ملی به‌نحوی‌که ثبات سیاسی و امنیت ملی کشور به خطر بیفتد. تهدید ممکن است اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی یا تهدید نرم، سخت، نیمه‌سخت و هوشمند بوده و از نظر نوع تهدید خارجی یا داخلی باشد. درحال‌حاضر نیروهای فرامنطقه‌ای و رژیم صهیونیستی با حضور در قفقاز جنوبی و میل به حضور در آسیای مرکزی و گسترش این حضور همواره درصدد تهدید نظامی نظام مقدس  ایران به روش‌های ذیل بوده‌اند:

تهدید نوین (ش. م. ه)
تهدیداتی هستند که عمدتا از طریق ابزارهای جنگی شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای که به‌اختصار ش. م. هـ نام دارد انجام می‌شود و مربوط به جنگ‌هایی است که در آنها از سلاح‌های شیمیایی، بیولوژی و رادیواکتیویته و هسته‌ای استفاده می‌شود.

تهدید متقارن (هم‌تراز)
کشوری که دارای تجهیزات نظامی بیشتر و بهتر است، ظرفیت تهدیدکنندگی بیشتری دارد. تهدید این کشور در مقابل یک کشور ضعیف‌تر تهدید متقارن یا هم‌تراز تلقی می‌شود؛ اما اگر کشور ضعیف‌تر، تهدید غیرمتعارف نسبت به منابع قدرت حریف قوی‌تر ایجاد کند تهدید نامتقارن یا ناهم‌تراز است. نکته قابل‌توجه آن است که قدرت‌های بزرگ آسیب‌های بزرگی نیز دارند و همین امر تهدیدهای نامتقارن علیه آنها را بیشتر و متنوع‌تر می‌نماید. تهدیدهای نامتقارن ازنظر نوع، شیوه و ابزارها کاملاً منعطف و وسیع می‌باشد و یک دولت، سازمان و حتی افراد می‌توانند این تهدید را اجرا کنند.

تهدید نامتقارن /ناهمگون/ناهم‌تراز
هر نوع عملیات یا تهدید از طرف نیرویی قوی علیه نیرویی ضعیف را تهدید ناهمگون می‌گویند. تهدیدهای ناهمگون اغلب بسیار متنوع و چندبعدی هستند این تهدیدها می‌توانند از زمین، دریا، هوا، زیردریا، فضا و جو باشند؛ یعنی تهدیدها و عملیات علیه آنها فقط با جغرافیا مشخص و تعریف نمی‌شود. رویکردهای ناهمگون به‌طورکلی اثر شدید روانی است مانند ضربه (شوک) یا نوعی سردرگمی که روی ابتکار، آزادی عمل یا میل و اراده دشمن اثر می‌گذارد. اتخاذ روش‌های ناهمگون نیاز به برآورد آسیب‌پذیری‌های دشمن دارد و اغلب از ابتکارعمل تاکتیکی غیرسنتی، تسلیحات یا فناوری‌ها بهره‌گیری می‌نماید که می‌تواند در تمام سطوح جنگ (تاکتیکی، عملیاتی و راهبردی) و دیگر طیف‌های عملیات نظامی مورداستفاده قرار گیرند. 

تهدید مرکب/ هیبریدی
مفهوم تهدید هیبریدی القاکننده تکامل هنر و تغییر پارادایمی بالقوه به‌مثابه انقلابی در امور نظامی از حیث دکترین و سازمان است. این تهدید در شکل مدرن آن، پس از جنگ اول خلیج‌فارس ملغمه‌ای از فعالیت‌های تهدیدآمیز نامحدود را بنا نهاد که رمزگشایی از آن سخت است. مفهوم هیبرید به‌عنوان یک روش‌شناسی جمعی نامحدود مرزهای شناختی تهدیدات سنتی را که مشخصه آنها به‌کارگیری خشونت جمعی سازمان‌یافته بود، درنوردیده است. به این نوع تهدید ترکیبی نیز گفته می‌شود. تهدیدی که در شکل ابزاری می‌تواند از ترکیب سامانه‌های مختلف ساخت چند کشور استفاده شود؛ و در اجرا تهدید می‌تواند ترکیبی از تهدیدات سخت، نیمه‌سخت، نرم و هوشمند توسط یک کشور یا تعدادی از کشورها علیه کشور هدف اجرا شود.
 
تهدیدهای نوپدید
تهدیدهای نوپدید دانش‌محور بوده و در موارد زیادی از فناوری‌های نوظهور حاصل می‌شوند. فناوری‌های نوپدید آن دسته از فناوری‌های جدید و در حال ظهوری هستند که پی‌ریزی قابلیت‌های فنی آینده را موجب می‌شوند. آنها محیط آینده‌ای را به تصویر می‌کشند که در آن نیروهای مسلح مجبورند در آن عمل کنند. آنها به‌صورت بالقوه می‌توانند راه‌حلی را تعریف و تجهیز کنند که در آن جنگ‌افزارهای مدرن ایجاد شده و ممکن است سبب منسوخ شدن قابلیت‌ها و تجهیزات موجود شوند. 
در این رابطه نیروی دریایی راهبردی ارتش ایران با رصد مداوم تهدیدها نسبت به بازدارندگی هوشمندانه اقدام می‌کند و بازدارندگی هوشمندانه اقدام یا مجموعه‌‏ای از اقداماتی است که برای پیشی جستن از اقدامات خصمانه‌ دشمن صورت می‏‌گیرد؛ به‌عبارتی‌دیگر، کلیه اقداماتی که انجام می‌شود تا دشمن را از حمله به ما منصرف کرده یا در فکر دشمن هزینه حمله را به حد بالایی افزایش دهد. باید گفت که در حوزه بازدارندگی اقدامات دولت‌ها متفاوت و در محورهایی هم مشترک است و هر کشوری باتوجه‌به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود اقدام به بازدارندگی می‌کند.

عوامل موثر بر بازدارندگی نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران:
 نقش تجربیات گذشته دفاعی و میزان مقاومت و افتخارآفرینی آنها در طول هشت‌سال دفاع مقدس و ۴۳سال مقاومت فعالانه.
 نمایش قدرت (برگزاری رزمایش‌ها، تمرینات تاکتیکی، عملیاتی و راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران). 
 میزان پایبندی منحصربه‌فرد کارکنان نیروی دریایی راهبردی ارتش به اعتقادات و باورهای مذهبی و مشروعیت دفاع (شهادت‌طلبی). 
 ایجاد ابهام در برآورد قدرت نیروهای دفاعی وعدم اطلاع دقیق از قدرت واقعی در نظر دشمنان. 
 تلاش نیروی دریایی راهبردی ارتش  ایران در همگرایی عقیدتی و انسجام ملی و تکیه‌بر دفاع مردمی. 
 استفاده بهینه و حداکثری نیروی دریایی راهبردی از موقعیت ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران.
 دکترین دفاعی متأثر از اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی). 

اقدامات موثر بازدارندگی هوشمندانه و فعالانه نیروی دریایی راهبردی ارتش  ایران در رزمایش مشترک مرکب خزر
نیروی دریایی راهبردی ارتش  ایران با انجام رزمایشی متفاوت تمامی سناریوهای شناخته‌شده نظامی را به شکلی بومی‌سازی شده با قابلیت بازدارندگی هوشمندانه و فعالانه در رزمایش مشترک ایران -روسیه به نمایش خواهد گذاشت. مواردی نظیر:
 تمرین هم‌افزایی و هماهنگی، عملیات ترکیبی
 طراحی صحنه جنگ
 عملیات متحرک هوایی
 عملیات نفوذ و تهاجم
 خروج از راهبرد تدافعی فعال و اتخاذ راهبرد تهاجمی فعال
 اخلال در سامانه‌های فرماندهی و کنترل (جنگال)
 پدافند نقطه‌ای و پدافند ارتفاع پست، میانی و بلند
 شکار پهپاد
 دفاع همه‌جانبه
 تهاجم هوایی دور ایستا
 عملیات نامنظم
 تست سلاح‌های متعارف
 نمایش تهدید، نمایش قدرت و نمایش بازدارندگی
  تمرین وابستگی کمتر به لجستیک متمرکز
 فروپاشی روانی دشمن با تمرین سناریوهای عملیات روانی
 تمرین اقدامات تاکتیکی در جهت گرفتن خروجی راهبردی
 طراحی عرصه و قواعد رزم
 جنگ ترکیبی خطی و غیرخطی
 اتخاذ راهبردهای متنوع و تمرین سناریوهای مختلف دفاعی
 مدیریت راهبردی صحنه جنگ
 به نظم کشیدن وظایف و تعیین نقش و ماموریت‌ها
 صورت‌بندی و آرایش نظامی غیرقابل‌پیش‌بینی
 مدیریت زمان
 تمرین الگوهای بازدارندگی
بی‌شک انجام چنین رزمایش‌هایی خود نمایش تهدیدی است برای دشمنانی که همواره چشم طمع به تمامیت ارضی ایران داشته‌اند و با ایجاد بازدارندگی در نمایش قدرت، هزینه اعمال ماجراجویی را برای دشمنان بالا خواهد برد و تهدیدات منطقه و فرامنطقه‌ای را در اقسام مختلف تهدید علیهایران کاهش خواهد داد.