آگاه: سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، شنبه شب در بخشی از برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، به موضوع «مکانیسم ماشه» یا همان «اسنپ‌بک» پرداخت. طبق گفته‌های عراقچی، وقتی در اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) قطعنامه ۲۲۳۱ که مرتبط با برجام است، منقضی شود، عملا «مکانیسم ماشه» نیز منحل و از حیز انتفاع ساقط می‌شود؛ بنابراین در فاصله کنونی تا مهر ۱۴۰۴ که زمان محدودی است اگر توافقی مجدد میان ایران و طرف غربی حاصل نشود، غربی‌ها شرایطی بحرانی را ایجاد می‌کنند و ممکن است به سراغ فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» بروند.
اما «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» چیست و چه کارکردی دارد؟ «مکانیسم ماشه» یا «سازوکار مقابله با نقض برجام از سوی ایران»، مکانیزمی است که در یک فرآیند چند مرحله منجر به تجدید تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران خواهد شد. این سازوکار در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیش‌بینی شده است. «مکانیسم ماشه» با «سازوکار حل اختلاف» که آن هم در برجام پیش‌بینی شده بود، متفاوت است؛ «مکانیسم ماشه» مرحله نهایی فرآیندی است که نقطه آغازین آن، «سازوکار حل اختلاف» است.طبق مواد ۳۶ و ۳۷ برجام، چهار مرحله برای حل اختلاف فی‌مابین طرفین مشخص شده بود. «مکانیسم ماشه» مرحله نهایی است که در این سناریو، موضوع به شورای امنیت ارجاع داده می‌شود که می‌تواند به بازگشت قطعنامه‌های تحریمی ۶گانه که مهم‌ترین آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است، منجر شود. پیش از مرحله «مکانیسم ماشه»، طبق ترتیبات اجرایی تعیین‌شده در برجام، موضوع مورد اختلاف میان طرفین ابتدا در «کمیسیون ویژه» به بحث و بررسی گذاشته می‌شود. اگر در آنجا راهکاری به دست نیامد، در اجلاس وزرای خارجه، مسئله مورد مذاکره قرار می‌گیرد. درصورتی‌که باز هم نتیجه‌ای حاصل نشد، حکمیت سه جانبه‌ای با حضور تروئیکای اروپا، ایران و کشور ثالث بی‌طرفی تشکیل می‌شود. اگر این راهکار هم بی‌ثمر بماند، موضوع مورد اختلاف به شورای امنیت ارسال خواهد شد.در شورای امنیت ممکن است از ایران هم دعوت شود تا بدون امکان داشتن حق رأی، در جریان مسئله قرار گیرد. در آنجا ۱۵عضو شورا ۳۰روز فرصت دارند تا درخصوص موضوع مورد اختلاف قطعنامه جدیدی صادر کنند. در این مرحله، اعضای دائمی می‌توانند از حق وتو استفاده کنند. اما چنانچه به هر دلیلی در این بازه زمانی یک ماهه قطعنامه‌ای صادر نشد، قطعنامه‌های تحریمی ۶گانه قبلی به صورت خودکار علیه جمهوری اسلامی ایران احیا خواهد شد و چون این مسئله به رأی گذاشته نمی‌شود، امکان استفاده از حق وتو برای اعضا وجود ندارد.
احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه
حالا در شرایطی که توافق برجام، عملا به کما فرورفته است و هیچ کارکرد و خاصیتی ندارد، عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه، ازسوی اروپایی‌ها خبر می‌دهد؛ اروپایی‌هایی که برخلاف شرکای آمریکایی‌شان، در برجامِ بلااستفاده و بی‌خاصیت فعلی مانده‌اند و هر آن احتمال دارد تا تحت فشار آمریکا و هیات حاکمه تندروی جدیدش، مبادرت به فعال‌سازی مکانیسم ماشه و احیای تحریم‌های ۶گانه شورای امنیت علیه ایران کنند.اما سخنان شنبه‌شب عراقچی ناظر بر احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه ازسوی اروپایی‌ها و تجدید تحریم‌های ۶گانه شورای امنیت علیه کشورمان در شرایطی است که محمدجواد ظریف، وزیر وقت امورخارجه در سال۱۳۹۹ در مصاحبه‌ای، قابلیتِ فعال شدن اتوماتیک مکانیسم ماشه را نفی و انکار کرده و گفته بود: «اینطور نیست که هر کسی از مادرش قهر کند بیاید مکانیسم اسنپ‌بک راه بیندازد!» پیش از آن، سید عباس موسوی، سخنگوی وقت وزارت امورخارجه نیز تصریح کرده بود که امکان استفاده از اسنپ‌بک وجود نخواهد داشت. یکی از انتقادهای منتقدان برجام، وجود چنین بندی در این توافق بود که همواره توسط ظریف و دوستانش انکار می‌شد اما حالا وزیر امورخارجه دولت پزشکیان به وجود بند ناظر بر امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تجدید تحریم‌های ۶گانه شورای امنیت علیه ایران اذعان می‌کند و از احتمال بحران‌سازی غربی‌ها تا مهر سال آینده خبر می‌دهد.اما انکار و نفی قابلیتِ فعال شدن اتوماتیک مکانیسم ماشه ازسوی ظریف و نقض این سخن توسط عراقچی، وزیر خارجه فعلی، اذهان را متوجه زمانی کرد که ظریف با صراحت در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که کلمه «ساسپند» یا «تعلیق تحریم‌ها» در متن برجام وجود ندارد اما خودِ ظریف بعدها اعتراف کرد که سه یا چهار بار این کلمه در برجام به کار رفته است.
ارتباط قطعنامه شورای حکام و اسنپ‌بک
البته محمدجوادظریف که سال۹۹ وجود مکانیسم اسنپ‌بک را انکار می‌کرد، اواخر مهر سال گذشته ضمن اذعان به احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه گفته بود: اگر سه کشور اروپایی از اسنپ‌بک استفاده نمی‌کنند به خاطر این است که آنها می‌دانند که اسنپ‌بک بدون سروصدا نخواهد بود و حتما تبعاتی دارد و الان چون با بحران بین‌المللی روبه‌رو هستند و با شرارت‌های رژیم صهیونیستی هم دومین بحران در منطقه و خاورمیانه رقم خورده، حتما تمایل ندارند بحران دیگری را به آن اضافه کنند. او همچنین چند ماه قبل در تبلیغات انتخاباتی در تلویزیون در اظهارنظری عجیب ادعا کرد: تنها کشوری که از اسنپ‌بک برجام استفاده کرده است، جمهوری اسلامی ایران است. پنج سال است که این کار را انجام می‌دهیم!
اما روز چهارشنبه هفته جاری، احتمالا شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه کشورمان قطعنامه صادر کند؛ پیش‌نویس قطعنامه شورای حکام به‌صورت غیررسمی صادر شده است؛ متن این پیش‌نویس را انگلیسی‌ها منتشر کردند و برخلاف دیگر قطعنامه‌ها که تقریبا نیم‌صفحه بود، این پیش‌نویس بالغ بر «سه صفحه» است. به‌نظر می‌رسد این بار نشست شورای حکام و قطعنامه احتمالی، لحن تندتری علیه ایران خواهد داشت؛ وزیر امورخارجه و رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان گفته‌اند اگر این قطعنامه صادر شود، ایران نیز اقدام متقابل نشان خواهد داد. اما درصورت صدور قطعنامه شورای حکام، احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نیز وجود دارد. اقدام تقابلی شورای حکام در شرایطی صورت می‌گیرد که ما به سال دهم برجام نزدیک می‌شویم و موعد لغو تحریم‌ها در برجام فرامی‌رسد و تروئیکای اروپایی به دنبال مانع‌تراشی برای استفاده ایران از بندهای غروب برجام است و با ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران است.
نظر شما