آگاه: دو کودک بی‌رحمانه به ایدز مبتلا شدند. آنها ناخواسته با این بیماری به دنیا آمدند. پدرشان در زندان بود و تزریق آن هم داخل زندان او را به HIV مبتلا کرده بود. مادر در ملاقات‌های خصوصی بدون آنکه بداند مبتلا شده بود و در این سال‌ها دوبار باردار شد. هر دو پسر هم با ویروس HIV؛ علیرضا و حمیدرضا. پدر در زندان فوت کرد و مادر ماند و ویروسی که خودش و بچه‌ها باید با آن دست و پنجه نرم می‌کردند؛ با همه امیدی که به زندگی داشت. با هر جان کندنی که بود مادر توانست بچه‌ها را تا مدرسه برساند. علیرضا به مدرسه رفت. هر روز ساعت ۱۰صبح منتظر مادرش بود که داروهایش را بیاورد اما یک روز، زمانی که مدیر مدرسه متوجه شد این داروها برای درمان بیماری HIV است، با رفتاری سرد و تحقیرآمیز، او را از حق تحصیل محروم کرد. بچه مستاصل شده بود. مدرسه را دوست داشت و تلاش می‌کرد به هر جا که شده متوسل شود تا دوباره به مدرسه برگردد. انجمن احیا وارد مذاکره با مدرسه شد، تلاش‌های خستگی‌ناپذیر انجمن برای بازگرداندن علیرضا به مدرسه بی‌ثمر نبود اما وقتی بازگشت، به ‌جای استقبال و مهربانی، او را در گوشه‌ای از کلاس نشاندند؛ علیرضا به‌علت حجم زیاد ناراحتی از این جداسازی، مقاومت دارویی نشان داد و بعد از آن نتوانست داروهایش را بخورد. کم‌کم او ویلچرنشین شد و اندام‌های داخلی‌اش ضعیف و ضعیف‌تر شدند. این جداسازی، چنان روح لطیف و کوچک او را شکست که حتی بدنش دیگر توان همکاری با درمان را نداشت. مقاومت دارویی آغاز شد و علیرضا هر روز ضعیف‌تر از قبل، به ویلچرنشین تبدیل شد. او گوشه کلاس می‌نشست و روحش بیشتر از جسمش آزار می‌دید، دیگر دارو نمی‌خورد و تلاش‌های مادر برای قانع کردن او بی‌نتیجه مانده بود. سال‌۱۴۰۱ روز جهانی ایدز نقاشی‌اش، آخرین نقاشی زندگی‌اش شد. فقط سه روز بعد، در روز تولدش، علیرضا چشم‌هایش را برای همیشه بست اما لبخند معصومانه‌اش هنوز بر پرده ذهن‌ها زنده است.
حالا این روزها حمیدرضا نیز حال و روز بهتری ندارد. او اکنون روی ویلچر نشسته و همان مسیر غم‌انگیز را می‌پیماید. در مدرسه منزوی است و به‌خاطر برچسب‌زدن‌های دیگران حاضر به خوردن دارو و ادامه درمانش نیست. حالا او مانده و یک ویلچر و مادری که دلش مدام برای او می‌لرزد.

ایدز زودتر از رویاها می‌آید
برچسب زدن یا انگ اجتماعی به بیماران مبتلابه ایدز یکی از مسائل اجتماعی بسیار مهم و پیچیده است که می‌تواند اثرات مخربی حتی فراتر از خود بیماری داشته باشد. زهرا حاجی‌زاده، رییس انجمن احیا که یکی از مسئولیت‌های آن حمایت از بیماران مبتلا به HIV است به «آگاه» می‌گوید: انگ اجتماعی به معنای نگرش‌های منفی، کلیشه‌ها و تبعیض‌هایی است که براساس شرایط خاصی مانند ابتلا به بیماری ایدز به افراد اعمال می‌شود. این انگ‌ها می‌توانند باعث احساس شرم، تنهایی، اضطراب و حتی افسردگی در مبتلایان شوند و آنان را از جامعه جدا کنند. به اعتقاد او، اطلاعات نادرست و باورهای غلط یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد انگ نسبت‌به بیماران مبتلابه ایدز است. بسیاری از افراد هنوز از نحوه انتقال بیماری اطلاعات کافی ندارند و ایدز را به رفتارهای خاصی مانند روابط جنسی خارج از چارچوب یا مصرف موادمخدر نسبت می‌دهند. او بر این باور است که ترس از بیماری نیز نقش مهمی در این انگ دارد. ایدز به‌دلیل تبلیغات گذشته به‌عنوان بیماری‌ای مهلک شناخته شده که باعث وحشت عمومی می‌شود. قضاوت‌های اخلاقی نیز به تقویت این انگ کمک می‌کند. بیماری ایدز در بسیاری از جوامع با قضاوت‌های اخلاقی همراه است که مبتلایان را به‌عنوان افرادی گناهکار یا غیراخلاقی تلقی می‌کند. نتیجه این انگ می‌تواند اثرات زیانباری بر زندگی بیماران داشته باشد. بسیاری از مبتلایان از مراجعه به مراکز درمانی یا صحبت درباره بیماری خود خودداری می‌کنند، زیرا از قضاوت یا طردشدن ازسوی خانواده، دوستان یا جامعه می‌ترسند. این مسئله می‌تواند به عدم دسترسی به درمان مناسب، افزایش شیوع بیماری و بدتر شدن وضعیت جسمی و روانی بیماران منجر شود. برای مقابله با این انگ، افزایش آگاهی عمومی، آموزش گسترده درباره بیماری و شیوه‌های انتقال آن، حمایت روانی و اجتماعی از بیماران و تغییر نگرش‌های منفی جامعه ضروری است. تنها از طریق تعامل همدلانه و اطلاع‌رسانی صحیح می‌توان این انگ را کاهش داد و شرایط بهتری برای مبتلایان فراهم کرد.
حاجی‌زاده به این موضوع اشاره می‌کند که برخورد درست با مسئله انگ اجتماعی درمورد بیماران مبتلا به ایدز نیازمند رویکردی چندبعدی است. آموزش و آگاهی‌رسانی نقش کلیدی در کاهش انگ دارد. ایجاد برنامه‌های آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و محیط‌های کاری می‌تواند باورهای غلط درباره ایدز و روش‌های انتقال آن را اصلاح کند. آگاهی عمومی به مردم کمک می‌کند تا به‌جای ترس و قضاوت، با همدلی و حمایت به این مسئله نگاه کنند. او معتقد است حمایت روانی و اجتماعی از مبتلایان به ایدز ضروری است. این حمایت می‌تواند از طریق فراهم کردن خدمات مشاوره، گروه‌های حمایتی و توانمندسازی مبتلایان برای مقابله با انگ اجتماعی ارائه شود. در این راستا، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای بیماران و افزایش اعتمادبه‌نفس آنان می‌تواند به کاهش اثرات منفی انگ کمک کند. حاجی‌زاده ادامه می‌دهد: اجرای قوانین ضد تبعیض و حفاظت از حقوق مبتلایان نیز یکی از ضروریات است. بسیاری از مبتلایان به‌دلیل انگ اجتماعی ممکن است از حق اشتغال، تحصیل و حتی دریافت خدمات درمانی محروم شوند. وجود قوانینی که از این افراد در برابر تبعیض محافظت کند، می‌تواند انگیزه‌ای برای اعلام بیماری و دریافت خدمات لازم باشد. نقش رسانه‌ها نیز بسیار برجسته است. این را حاجی‌زاده تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: رسانه‌ها می‌توانند از طریق تولید محتواهای آموزشی، فیلم‌ها، مستندها و روایت داستان‌های واقعی از مبتلایان، نگرش جامعه را تغییر دهند. برجسته کردن چهره‌های موفقی که با این بیماری زندگی می‌کنند، می‌تواند الهام‌بخش باشد و انگ را کاهش دهد. در کنار این تشویق رهبران اجتماعی و مذهبی برای حمایت از مبتلایان نیز تاثیر بسزایی دارد. رهبران مذهبی و اجتماعی در بسیاری از جوامع تاثیرگذاری بالایی بر نگرش عمومی دارند. پیام‌های همدلانه و حمایت‌گرایانه آنان می‌تواند به تغییر نگرش جامعه کمک کند و محیطی پذیراتر برای بیماران فراهم کند. در نهایت، تغییر نگرش جامعه نسبت به بیماران مبتلا به ایدز نه‌تنها به بهبود زندگی آنان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند مانع از گسترش بیماری شود، چراکه افراد در صورت احساس امنیت اجتماعی و روانی، راحت‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرده و اطلاعات لازم را برای پیشگیری و درمان دریافت می‌کنند. مبارزه با انگ اجتماعی تنها یک وظیفه انسانی نیست، بلکه بخشی از استراتژی‌های کلی برای کنترل و پیشگیری از ایدز است که می‌تواند سلامت عمومی جامعه را تضمین کند.

پویشی برای کاهش انگ اجتماعی
پویش «من هم تست اچ‌آی‌وی می‌دهم» از ۲۰آبان شروع شده و تا ۲۰آذر ادامه دارد. کاهش انگ اجتماعی و انگ ناشی از انجام تست در عموم مردم و افزایش بیماریابی در گروه‌های پرخطر از اهداف پویش «من هم تست اچ‌آی‌وی می‌دهم» است. هدف وزارت بهداشت، ارتقای سلامت جامعه است و امیدوارم که بتوانیم در این مسیر به شیوه مناسب و به‌روز عمل کنیم. ‌
 

ایدز ،خطرساز شده است

لادن عباسیان ـ رییس مرکز تحقیقات ایدز ایران

طبق آخرین آمار۱۴۰۳، تست اچ‌آی‌وی ۲۴هزار و ۷۶۰نفر مثبت شده است اما تخمین زده می‌شود که ۴۴هزار نفر HIV مثبت داشته باشند.
همواره فاصله‌ای بین افرادی که شناسایی و تخمین زده می‌شود، وجود دارد؛ به‌عبارت‌دیگر، حدود ۵۶درصد افرادی که تخمین زده می‌شود HIV مثبت دارند و هرچه این فاصله را به هم نزدیک‌تر کنیم، بدین معناست که در بحث کنترل HIV  موفق‌تر عمل کرده‌ایم.
 ۱۹درصد از ۲۴هزار و ۷۶۰نفری را که HIV مثبت دارند زنان تشکیل می‌دهند و این درصد در آمار ۶ماهه نخست سال۱۴۰۳ به ۳۲درصد می‌رسد؛ بنابراین الگوی انتقال HIV که قبلا در مردان بوده الان زنان را نیز شامل شده است. ۷۳درصد از ۲۴هزار و ۷۶۰نفری را که تست HIV مثبت داشته‌اند گروه سنی ۲۰ تا ۴۵سال تشکیل می‌دهند؛ بنابراین باید این گروه سنی هدف اصلی اطلاع‌رسانی و تشخیص‌ها باشند. 
انتقال HIV از طریق روابط جنسی افزایش یافته است به‌طوری‌که ۲۸درصد از ۲۴هزار و ۷۶۰نفری که تست HIV مثبت داشته‌اند، از طریق روابط جنسی به این ویروس مبتلا شده‌اند و این درصد در آمار ۶ماهه نخست ۱۴۰۳، به ۶۵درصد می‌رسد؛ بنابراین تغییر الگوی ابتلا را شاهد هستیم. در آمار کلی ۵۳درصد افرادی را که مبتلابه HIV مثبت هستند مصرف‌کنندگان موادمخدر تشکیل می‌دهند و فقط ۱۰درصد از مبتلایان در آمار ۶ماهه نخست ۱۴۰۳، اعتیاد تزریقی داشته‌اند و این نشان می‌دهد برنامه‌های کنترلی و کاهش آسیب ما در گروهی که اعتیاد تزریقی داشته‌اند، موفق بوده است.

تاتو؛ خطری برای انتقال HIV و هپاتیت

روز جهانی اطلاع‌رسانی HIV/AIDS که هرساله در اول دسامبر(۱۱آذر) برگزار می‌شود، با هدف افزایش آگاهی عمومی، کادر درمان و سیاست‌گذاران نسبت‌به این بیماری است. دکتر قباد مرادی، سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، به اهمیت اطلاع‌رسانی درباره HIV پرداخت. این بیماری که در گذشته کشنده تلقی می‌شد، اکنون با پیشرفت‌های علمی قابل مدیریت و درمان است؛ البته درمان نیازمند پیگیری مداوم و مصرف دارو در تمام طول زندگی است. ویروس HIV که سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و فرد را در معرض بیماری‌های فرصت‌طلب قرار می‌دهد، نخستین‌بار در سال۱۹۸۱ گزارش شد. درصورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند به مرگ منجر شود. نام علمی آن «سندرم نقص ایمنی اکتسابی» است، چراکه به سلول‌های دفاعی بدن حمله می‌کند و حتی بیماری‌های ساده برای مبتلایان می‌تواند خطرناک باشد.

روش‌های انتقال ویروس
دکتر مرادی تاکید کرد که HIV از سه طریق منتقل می‌شود: خون و فرآورده‌های خونی آلوده، روابط جنسی محافظت‌نشده، انتقال از مادر به کودک. وی اشاره کرد که در دهه‌های گذشته، موارد زیادی از ابتلا به دلیل تزریق مشترک مواد مخدر یا دریافت خون آلوده ثبت شده است.

تحولات درمانی
پیشرفت‌های پزشکی از دهه۱۹۹۰ تاکنون، امکان درمان موثر HIV را فراهم کرده است. اگر بیماران به‌موقع تشخیص داده شوند و درمان را ادامه دهند، می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند، حتی ازدواج کنند و فرزندان سالمی به دنیا آورند. نخستین روش درمانی موفق HIV در سال۱۹۹۵ ارائه شد و امروزه داروهای متعددی برای کنترل آن وجود دارد.
وضعیت HIV در ایران
نخستین مورد ایدز در ایران در سال‌۱۳۶۶ ثبت شد؛ کودکی که به دلیل دریافت خون آلوده مبتلا شده بود. از آن زمان، بین ۷۰ تا ۸۰درصد مبتلایان جدید به‌دلیل تزریق مشترک مواد مخدر به HIV مبتلا شدند.
 با اجرای برنامه‌های کاهش آسیب، انتقال از این روش کاهش یافته و امروزه عمدتا از طریق روابط جنسی اتفاق می‌افتد. تخمین زده می‌شود حدود ۴۵هزار نفر در ایران مبتلا به HIV باشند که ۲۵هزار نفر شناسایی شده‌اند و ۱۹هزار نفر تحت درمان قرار دارند.

الگوهای جهانی و وضعیت ایران
درحالی‌که در برخی کشورهای آفریقایی بیش از پنج‌درصد جمعیت به HIV مبتلا هستند، شیوع این بیماری در ایران پایین‌تر است. این موفقیت به اقدامات بهداشتی و درمانی جمهوری اسلامی ایران و سبک زندگی مردم نسبت داده می‌شود. بااین‌حال، توجه به تغییر الگوهای انتقال ویروس و ادامه برنامه‌های پیشگیری و درمان ضروری است.

تاکید بر آگاهی و پیشگیری
دکتر مرادی با اشاره به تغییر الگوهای انتقال، تاکید کرد که سیاست‌گذاران باید برنامه‌های پیشگیری را با دقت بیشتری ادامه دهند. اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی درباره خطرات و روش‌های انتقال HIV همچنان یکی از راه‌های اصلی مقابله با شیوع آن است. در نهایت، آگاهی و پایبندی به درمان، کلید مدیریت این بیماری است و با وجود دشواری‌ها، بسیاری از بیماران توانسته‌اند زندگی طبیعی داشته باشند.
متادون‌درمانی؛ رویکردی برای کاهش آسیب
دکتر مرادی تاکید کرد که یکی از راه‌های کاهش انتقال ویروس HIV در میان معتادان، جایگزینی اعتیاد تزریقی با اعتیاد دارویی است. استفاده از متادون‌درمانی به احیای عملکرد طبیعی معتادان کمک کرده و خطر انتقال بیماری‌هایی مانند HIV را کاهش می‌دهد.

کنترل انتقال HIV از مادر به کودک
باوجود تعداد محدود مادران مبتلا به HIV در کشور، نظارت و مداخلات به‌موقع بسیار اهمیت دارد. برنامه جهانی «حذف انتقال HIV از مادر به کودک» با هدف کاهش انتقال به نزدیک صفر درصد، در ایران نیز اجرایی شده است. این برنامه به کاهش قابل‌توجه موارد انتقال از مادران مبتلا به کودکان کمک کرده و کشور را به دریافت گواهی موفقیت در این زمینه نزدیک کرده است.

نقش تاتو و خالکوبی در انتقال بیماری‌ها
مرادی درباره خطرات ناشی از تاتو و خالکوبی‌های غیربهداشتی هشدار داد. این اقدامات، در صورت عدم رعایت شرایط استریلیزاسیون، می‌توانند موجب انتقال بیماری‌های خونی مانند هپاتیتB، هپاتیت C و HIV شوند. او توصیه کرد افراد از تاتو و خالکوبی در شرایط غیربهداشتی اجتناب کنند.

برنامه‌های استراتژیک کنترل HIV در کشور
مرادی با اشاره به اجرای پنجمین دوره برنامه استراتژیک کنترل HIV در ایران، اظهار کرد که این برنامه‌ها شامل افزایش آگاهی عمومی و کنترل بیماری در گروه‌های پرخطر است. این اقدامات که بخشی از سیاست‌های وزارت بهداشت است، نقش مهمی در پیشگیری و کنترل HIV به‌عنوان یک بیماری عفونی ایفا می‌کند.