آگاه: حافظ اسد برای سه دهه ریاست حکومت بعث سوریه را برعهده داشت و توانست نظام سیاسی کشور را در جهت حفظ قدرت متمرکز خود تثبیت کند. پس از مرگ او در سال ۲۰۰۰، در جلسه حزب بعث سوریه، بشار اسد پسر حافظ به‌عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد.
بشار اسد چگونه روی کار آمد و چگونه سقوط کرد؟
درحالی‌که اصلی‌ترین جانشین حافظ اسد، فرزند بزرگش یعنی باسل اسد بود اما او در ۳۱سالگی بر اثر یک سانحه رانندگی در دمشق درگذشت و درحالی‌که برخی معتقد بودند ماهر اسد به‌عنوان جانشین پدر معرفی خواهد شد اما به‌دلیل پایین‌بودن سنش، بشار اسد به‌عنوان رییس‌جمهوری انتخاب شد. در دوران آغازین زمامداری بشار، برخی اصلاحات فرهنگی و سیاسی به اجرا درآمد که به نام «بهار دمشق» شناخته می‌شد. این تغییرات به‌عنوان اولین گام‌ها درجهت نوسازی در کشور مطرح شدند، اگرچه این اصلاحات درنهایت با موانع و چالش‌هایی مواجه شدند. بشار اسد کوشید تا در جریان کنگره ملی حزب بعث با متمرکز ساختن توجه خود بر اقتصاد و مسئله فساد سیاسی قدری از فشارهای اقتصادی بر مردم بکاهد و استانداردهای زندگی آنها را ارتقا دهد اما این اصلاحات به‌دلیل آنچه بشار اسد آن را «ضعف ساختارهای دولتی، فقدان نیروی انسانی کارآمد و شرایط بین‌المللی و تحولات منطقه‌ای» می‌نامید، نتوانست نتیجه مورد دلخواه را کسب کند.
در جبهه سیاسی نیز اگرچه بشار اسد کوشید تا با لغو قانون حالت فوق‌العاده اصلاح قانون اساسی، آزادی برخی زندانیان سیاسی و جایگزینی رهبران جوان یا رهبران قدیمی که پس از درگذشت حافظ اسد نیز اهرم‌های قدرت را در دست داشتند شرایط را بهبود بخشد اما هنوز با خواسته‌های معترضان فاصله زیادی داشت.این تغییرات در نهایت محدود و ناکام ماندند، به‌ویژه پس از شروع بحران سوریه در سال۲۰۱۱؛ و همزمان با اوج‌گیری اعتراضات مردمی در کشورهای عربی، موجی از تظاهرات در شهرهای مختلف سوریه نظیر حمص، درعا، حما، لاذقیه، جبله و دمشق نیز آغاز شد. این اعتراضات که ابتدا به‌شکل مسالمت‌آمیز و با خواسته‌هایی اجتماعی و سیاسی شروع شده بود، با سرکوب‌های گسترده ارتش سوریه مواجه شد. اعتراضات در برخی مناطق نظیر حمص و درعا به‌تدریج شدت یافت و در این میان، قیام‌های مسلحانه ازسوی ارتش آزاد سوریه علیه حکومت بشار اسد در حمص به وقوع پیوست.
حکومت بشار اسد در موقعیت پیچیده‌ای قرار گرفت. این جنگ به مدت بیش از یک دهه ادامه یافت و زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی سوریه را تخریب کرد اما با کمک‌های ایران با فرماندهی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و روسیه در مقابله با گروه‌های مسلح معارض او، حکومت او ادامه پیدا کرد.
از نظر بین‌المللی، بشار اسد با تحریم‌های گسترده و انزوای سیاسی هم روبه‌رو شد. بااین‌حال در سال‌های اخیر با کمک نیروهای خارجی و بازگشت نسبی ثبات، توانست قدرت خود را حفظ کند. سرانجام در نوامبر ۲۰۲۴، ائتلافی علیه بشار اسد شکل گرفت و حملات متعددی به قصد سرنگونی انجام دادند که درنهایت در ۷دسامبر بشار اسد سوریه را ترک کرد و دمشق به تصرف معارضین مسلح سوری درآمد. آمریکا همزمان با خوشحالی براندازی حکومت ۵۴ساله خاندان اسد، ناگهان متوجه یک واقعیت شد و آن اینکه برای فردای پس از بشار سناریوی منسجمی ندارد و مانند اکثر کشورهای صحنه بین‌الملل باید به این پرسش پاسخ دهد که «حالا چه باید کرد؟»
براساس آنچه از تیم سیاست خارجی و امنیت ملی کاخ سفید دریافت‌شده آنها برای پاسخ به پرسش مذکور چهار راهبرد را لحاظ کرده‌اند:
به خواست مردم احترام می‌گذاریم و درنهایت آنها باید سرنوشت سوریه را مشخص می‌کنند.
لزوم همکاری با تمامی گروه‌های سوری برای ایجاد مرحله انتقالی قدرت.
انتقال قدرت به یک دولت «مسئولیت‌پذیر» باید مسالمت‌آمیز و از طریق فرآیندی فراگیر باشد.
سران شورشی را نه بر مبنای اظهارات که بر اساس عملکردشان قضاوت می‌کنیم.
البته این چهار راهبرد یک تحلیل رسمی نیست، بلکه از اظهارات مقامات دولت واشنگتن استخراج شده‌اند. حال کاخ سفید منتظر است حاکمان جدید سوریه روی کار بیایند تا ببینید آیا آنان با استانداردهای آمریکا همخوانی دارند یا نه؟ پس می‌توان در این گزاره اذعان داشت که برخلاف لحن ملایم دیپلماتیک، در نوع واکنش کوتاه‌مدت ایالات‌متحده به تحولات سوریه نوعی «تهدید» نهفته است. درحال‌حاضر، هیئت تحریرالشام ازسوی آمریکا یک گروه تروریستی تلقی می‌شود اما آمریکا هیچ ابایی ندارد که به اسم «مردم» با این گروه تعامل و حتی نامش را از لیست سیاه تروریسم خط بزند.
نقش آمریکا در سقوط دولت اسد
عماد آبشناس، پژوهشگر مسائل منطقه درباره بحران سوریه و نقش بازیگرانی چون آمریکا در سقوط دولت بشار اسد، می‌گوید: بازیگران اصلی تحولات سوریه، آمریکا، اسرائیل و ترکیه هستند؛ البته در کنار آنها انگلیس و فرانسه نیز در این اتفاق نقش داشتند. درمجموع، این اتفاق نتیجه یک نقشه هماهنگ‌شده میان ایالات‌متحده آمریکا، اسرائیل و ترکیه بود. او تاکید کرد: شرایط نامناسب داخلی در سقوط حکومت بشار اسد نیز بی‌تاثیر نبود اما در این میان سنگ‌اندازی‌های ترکیه و آمریکا را برای عدم انجام اصلاحات داخلی در سوریه نباید نادیده گرفت.کارشناس مسائل منطقه با اشاره به پوشش هواپیمایی آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تروریست‌های سوریه، بیان کرد: مجموع این حمایت‌ها موجب پیش‌روی سریع نیروهای تحریرالشام در سوریه و درنهایت سقوط دولت بشار اسد شد. اکنون باید نظاره‌گر صحنه بود و دید آمریکایی‌ها در دوره «پسا اسد» چه می‌کنند و با کدام‌یک از چهار راهبرد خود می‌خواهند با نیروهای مسلح سوری ارتباط برقرار کنند؟ آیا با ۴ راهبردی که در نظر گرفته‌اند می‌توانند به نتیجه دست یابند یا باید راهبردهای جدید را تعیین کنند.
نظر شما