مجتبی مشهدی محمد ـ دبیر گروه فرهنگ
-
چسبی برای زخم اجتماع
برای بهترشدن وضعیت جامعه اطراف، چه کارهایی کرده‌ایم؟ چه کارهایی می‌توانیم بکنیم؟ بیش و پیش از هر چیز به انتقاد می‌پردازیم، اما آیا به نوآوری و انجام کارهای عملی هم اقدام کرده‌ایم؟ نوآوری اجتماعی را به این منظور به کار گرفته‌ایم؟
-
غم غربت کتاب
دیگر آن شوروشوق قدیمی نیست. سالن‌های نمایشگاه کتاب خلوت‌تر از سال‌های پیش شده و غبار بی‌تفاوتی روی جلد کتاب‌ها نشسته است. کسی که زمانی با ذوق و شوق از لیست بلندبالای کتاب‌های مورد نظرش صحبت می‌کرد، امروز با بی‌حوصلگی از کنار نمایشگاه رد می‌شود. انگار چیزی شکسته است. چیزی که روزی پیوند ناگسستنی میان مردم و کتاب بود، حالا به رشته‌ای سست و سست‌تر تبدیل شده. اما چرا؟ چرا نمایشگاه کتاب، این رویداد فرهنگی که زمانی قلب تپنده اهل مطالعه بود، امروز به جایی تبدیل شده که حتی کتاب‌دوستان قدیمی هم با اکراه به آن قدم می‌گذارند؟
-
منتقدان همیشگی
فضای انتقاد در جامعه ایران طی سال‌های اخیر دچار دگرگونی‌های عمیقی شده که ریشه در تحولات سیاسی، اجتماعی و تکنولوژیک دارد. در دهه‌های اول پس از انقلاب، انتقادها عمدتا در چارچوب گفتمان رسمی نظام و حول محور «نقد درون‌سیستمی» می‌گشت، اما امروز شاهد رادیکال‌تر و فراگیر شدن این انتقادها هستیم. این تغییرات دلایل متعددی دارد که مهم‌ترین آن شکاف عمیق بین مجریان وظایف و مردم است. ناکارآمدی در حل مشکلات معیشتی، نمود بیشتر فساد و احساس بی‌عدالتی و شکاف اجتماعی، باعث شده انتقادها جنبه شخصی و تندتری پیدا کنند.
-
وفاق در بحران
با وقوع هر بحران، واکنش مردم به آن می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت جامعه و همبستگی آنان باشد. در کشور ما نیز فرهنگ واکنش در شرایط بحران، تحت تاثیر عوامل تاریخی، مذهبی، اجتماعی و سیاسی شکل گرفته است.
-
روان‌شناسی تصمیم‌گیری
فرهنگ ایرانی با پیشینه‌ای چندهزارساله، همواره نقش تعیین‌کننده‌ای در شیوه‌های تصمیم‌گیری افراد و جامعه داشته است. این تاثیرات روانی که ریشه در باورها، تجربیات تاریخی و سنت‌های جمعی دارد، تا امروز نیز به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد.
-
شادی خوب است یا بد؟
گرچه شادی و خوشحالی، از مواردی است که با اشاره به آن، می‌توانیم به میزان رضایت افراد از امور پی ببریم، اما جایگاه نادرست شادی و خوشحالی می‌تواند نشان از مواردی داشته باشد که ناشی از ناهنجاری هستند.
-
فرهنگ‌سازی اولویت نادیده گرفته شده
فرهنگ به‌عنوان مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها، آداب‌ورسوم و رفتارهای مشترک در یک جامعه، نقش اساسی در شکل‌گیری هویت ملی و پیشرفت همه‌جانبه یک کشور ایفا می‌کند.
-
آسیب‌شناسی مضر
سالیان سال، در باور عوام و حتی در گفته‌های متخصصان و کارشناسان جامعه‌شناسی، مردم ایران از نظر فرهنگی، به‌عنوان آسیب‌شناسی، به حجمی از بی‌اخلاقی‌ها و بداخلاقی‌ها متهم شده‌اند و فرهنگ ایشان را چنان یاد کرده‌اند که گویا این مردم عزیز، نقطه قوتی ندارند و به‌کلی عقب‌مانده و جا مانده‌اند. از آن‌سو، مردم دیگر کشورها، چنان خوب و به‌به و چه‌چه‌اند که باید آنان را روی سر، گذاشت و حلوا حلوا کرد و نشان مردم ایرانی داد که ببینید در دنیا چه خبر است! یاد بگیرید که چنین باشید و چنان کنید.
-
عصر رسانه ضدفرهنگ
برای مقابله با فعالیت‌های ضدفرهنگی در عصر رسانه‌های نوین و دسترسی‌های گسترده، باید اقدامات متنوع و عمیقی انجام داد. ابتدا باید هویت فرهنگی و ملی را از طریق سیستم‌های آموزشی، رسانه‌ها و برنامه‌های عمومی تقویت کرد.
-
مقاومت در نسل آینده
فرهنگ مقاومت در تعلیم و تربیت نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند و تاثیرات عمیقی بر رشد فردی و اجتماعی افراد دارد.
-
امنیت فرهنگی
تامین آرامش مردم در حوزه فرهنگ یکی از ضروری‌ترین نیازهای هر جامعه است، زیرا فرهنگ به‌عنوان بستر اصلی هویت، ارزش‌ها و باورهای یک جامعه، نقش تعیین‌کننده‌ای در ایجاد احساس امنیت و آرامش روانی و اجتماعی افراد دارد.
-
حفظ هویت ملی
وضعیت کنونی فرهنگ در ایران با دغدغه‌ها و چالش‌های متعددی روبه‌رو است که ریشه در تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فناوری دارند. این دغدغه‌ها بر جنبه‌های مختلف فرهنگی ازجمله هنر، ادبیات، رسانه، آموزش و هویت ملی تاثیر می‌گذارند.
-
راه‌های نجات
در عصر دیجیتال، فضای رسانه‌ای به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده است. کودکان و نوجوانان به‌عنوان نسل دیجیتال، بیشترین تعامل را با این فضا دارند. بااین‌حال، این تعامل گسترده و بدون نظارت، دغدغه‌های فرهنگی بسیاری را برای والدین به همراه آورده است. امروز یکی از نگرانی‌های اصلی، تاثیرات منفی فضای رسانه‌ای بر ارزش‌ها، باورها و هویت فرهنگی فرزندان خود هستند.
-
تالیف در برابر ترجمه کتاب کودک در ایران
کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران همواره از جایگاه ویژه‌ای در حوزه فرهنگ و ادبیات برخوردار بوده‌اند. این کتاب‌ها نه‌تنها ابزاری برای سرگرمی، بلکه به‌عنوان عاملی موثر در شکل‌دهی به شخصیت، خلاقیت و جهان‌بینی کودکان و نوجوانان شناخته می‌شوند. بااین‌حال، بررسی وضعیت این حوزه از نظر نسبت تالیف به ترجمه، نشان‌دهنده چالش‌ها و فرصت‌هایی است که نیازمند توجه جدی است.
-
بازی تملک تیک‌تاک در آمریکا
یک بام و دو هوای آزادی اطلاعات
مسدودشدن یا تلاش برای مسدودکردن تیک‌تاک (TikTok) در ایالات‌متحده به بهانه نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی حدود دو سال است که مطرح شده است. این ماجرا از سال۲۰۲۰ ازسوی ترامپ آغاز شد و امروز شرکت چینی تیک‌تاک دسترسی کاربران آمریکایی را به اپلیکیشن خود محدود کرد تا این ماجرا ادامه داشته باشد. در ادامه به تاریخچه و جزئیات این موضوع می‌پردازیم تا ببینیم واقعیت ماجرا از چه قرار است و چه شد که بازی فناوری در کشوری که ادعا دارد مهد آن است، به کشاکشی سخت در زمینه تصاحب یک شرکت کشیده شد.
-
بی‌توجهی در زمانه جدید
زندگی در عصر جدید، با تمام پیشرفت‌ها و فناوری‌هایی که به همراه آورده و رفاه و آسایش بی‌سابقه‌ای برای بشر ایجاد کرده است اما عادات و رفتارهای ناسالمی نیز شکل داده که نه‌تنها سلامت فردی و اجتماعی را تهدید می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را نیز کاهش داده است. این عادات بد، که گاهی به ظاهر بی‌ضرر به نظر می‌رسند، ریشه در سبک زندگی مدرن دارند و به‌مرور زمان به بخشی از روال روزمره ما تبدیل شده‌اند. گاه‌به‌گاه، تلنگرهایی در این زمینه از اطرافیان می‌خوریم اما باز به‌سرعت به خود بازمی‌گردیم و غرق در همان رفتارها و عادات همیشگی می‌شویم.
-
فرهنگ در سبد خانوار
مشاهده وضعیت اطرافیان و به‌طور خاص نوجوانان، نگرانی‌های متعددی را به وجود می‌آورد که باید نگاهی چندین و چندباره به رویکرد خود نسبت‌به موضوع فرهنگ داشته باشیم. اگرچه در گذشته، صحبت از محصولات فرهنگی، به قشرهای خاص و به‌ویژه تحصیلکرده و فرهیخته وابستگی داشت، کم‌کم با توسعه سواد و تحصیلات و همچنین با افزایش دسترسی به انواع رسانه‌ها، محصولات فرهنگی نیز در اختیار اقشار مختلف قرار گرفت.
-
گذر از نشانه‌ها
هر هفته، با شاگردانی از نسل جدید، درباره اتفاقات روز صحبت می‌کنم. سرعت تغییرات فضای پیرامون را مشاهده و احساس می‌کنم نه‌تنها در فناوری، که در تمام امور از دانش، فرهنگ، هنر، ادبیات و حتی باورها، تفاوت‌های بارزی بین ما به وجود آمده است.
-
ریل‌گذاری یا لوکوموتیورانی؟
برای ایجاد و گذر از مسیرهای ریلی، دو گروه موردنیاز است؛ گروه اول، گروهی که به عنوان طراح و ریل‌گذار است. مسیر را به‌خوبی شناسایی می‌کند، مبدأ و مقصد را درنظر می‌گیرد، به نقاط حساس و چالش‌های مسیر مسلط می‌شود، برنامه ایجاد مسیر را طراحی می‌کند، ایمنی را درنظر می‌گیرد، به تنظیم همه ملزومات و دستورالعمل‌ها می‌پردازد. ریل‌ها را به صحت و دقت در محل خود قرار می‌دهد و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل می‌کند.
-
رفتیم که برگردیم، ماندیم!
تا پیش از همه‌گیری کرونا، هر وقت درباره آموزش نوین و به‌طور خاص آموزش مجازی بحث می‌شد، به این موضوع می‌رسیدیم که زیرساخت‌های مناسب آموزش مجازی در کشور وجود ندارد و فرهنگ موردنیاز هم در این زمینه ایجاد نشده است.
-
حقوق بشر، عینک دلفریب
ابزار دلفریب حقوق بشر، در دست نهادها و سازمان‌های مختلف، توانسته است راه‌حل‌های بسیاری برای نقاط مختلف جهان ارائه کند. اما بررسی این امر که آیا حقوق بشر در نگاه فرهنگ‌های مختلف، جایگاهی یکسان دارد و دخالت در این زمینه می‌تواند تاثیر یکسانی داشته باشد و اصلا مجاز است یا خیر، ازجمله مسائلی است که به‌طور کلی مغفول مانده است.