آگاه: در گزارشی که می‌خوانید مروری خواهیم داشت بر اجراها و اتفاقات چهل‌وسومین دوره جشنواره تئاتر فجر که در انتظار اهالی و علاقه‌مندان تئاتر است.

نگاهی به اولین دوره از جشنواره تئاتر فجر

پیش از صحبت درباره چهل‌وسومین دوره جشنواره تئاتر فجر، برگردیم به سال۱۳۶۱ آن هم زمانی که کشور هنوز در نخستین سال‌های پس از پیروزی انقلاب به سر می‌برد و جنگ ایران و عراق هم مشکلات بیشتری را بر سر راه مملکت قرار داده بود، مسئولان وقت بهتر دیدند تا جشنواره‌هایی فرهنگی هنری را در زمینه‌های سینما و تئاتر برگزار کنند.
با اینکه سالن‌های تئاتر در سال‌های اول انقلاب و به دلیل تغییرات اساسی در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی هنری، فعالیت چندانی نداشتند اما مسئولان کشور تصمیم گرفتند جشنواره‌هایی را به پاس پیروزی انقلاب اسلامی راه‌اندازی کنند و نام این جشنواره‌ها هم «فجر» نهاده شد. نخستین دوره جشنواره تئاتر فجر به دبیری طاها عبدخدایی، نخستین مدیر مرکز هنرهای نمایشی دوازدهم تا ۲۲بهمن ۱۳۶۱ در تهران برگزار شد. بالای برگه‌ای که آن سال‌ها برای معرفی جشنواره چاپ شد، سخنی از امام‌خمینی(ره) آمده که نشان می‌دهد ایشان به حوزه سینما و تئاتر علاقه ویژه‌ای داشتند. ایشان گفتند: «به عهده تئاترها و سینماهاست؛ اینها می‌توانند نیروی انسانی ما را تقویت و تربیت کنند.»

این جشنواره که البته یک جشنواره سراسری بود، در دو بخش مسابقه و تعزیه و با حضور ۳۸گروه نمایشی برگزار شد. پوستر نخستین جشنواره تئاتر فجر را عباس سارنج طراحی کرد. در پوستری که او طراحی کرده، نام سالن‌های میزبان جشنواره هم درج شده است.
هرچند سال‌هاست که برگزاری جشنواره تئاتر فجر به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شده، نخستین دوره‌های برگزاری این جشنواره، وضعیت متفاوتی داشته، به‌طوری‌که اولین دوره آن با همکاری واحد فرهنگی بنیاد شهید، جهاد دانشگاهی، روزنامه کیهان، بخش فرهنگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سیمای جمهوری اسلامی که آن زمان تنها دو شبکه داشت، برگزار شده است. تصاویری که از این جشنواره وجود دارد، به‌خوبی نشانگر این نکته است که در آن مقطع طبیعتا کشور هنوز در حال و هوای اوایل انقلاب به سر می‌برده است و اغلب نمایش‌ها برگرفته از همین حال و هوا اجرا شده‌اند. از نکات جالب‌توجه اولین دوره جشنواره تئاتر فجر اینکه، از همان دوره اول، جلسه نقد برای نمایش‌های حاضر در جشنواره برگزار می‌شد.

یک افتتاح امیدبخش
از آن روز تاکنون ۴۳سال گذشته و نهالی که آن سال‌ها تازه کاشته شد امروز به ثمر رسیده و به‌واسطه استمرار در برگزاری آن، حالا دیگر به یک درخت تنومند تبدیل شده است.
چهل‌وسومین دوره از جشنواره تئاتر فجر کار خود را با پیام‌های تشریفاتی مدیران آغاز کرد؛ سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی به چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر گفت: جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌تواند هم‌افزایی‌های عمیقی در تقویت وفاق ملی، باور قلبی به خویشتن و ترویج نشاط، مدارا و مفاهمه جهانی به ارمغان آورد.
نادره رضایی، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در پیامی که به مناسبت آغاز جشنواره تئاتر فجر صادر کرد، گفت: چهل‌وسه بار برگزاری جشنواره، یعنی پختگی و انباشت تجربه‌های بی‌بدیل در عرصه تئاتر. جای خوشوقتی است که هر بار با برگزاری جشنواره تئاتر و مرور مستندات دوره‌های گذشته می‌توانیم به داشته‌های خودمان در تئاتر بنگریم و به آینده‌ای روشن در این عرصه بیندیشیم. وی در بخش دیگری از این پیام اشاره کرده است: در روزگار معاصر تئاتر افزون بر آنچه روی صحنه به بازی می‌نشیند، فراتر از سالن‌های تئاتر، تاثیری عمیق بر جامعه انسانی می‌گذارد و با همه پیشرفت‌هایی که در عرصه رسانه‌های دیجیتال رخ‌داده است که اهالی تئاتر هم از آن به خلاقانه‌ترین شکل ممکن در آثارشان بهره می‌گیرند و نگاه زیباشناسانه خود را تقویت می‌کنند، هنوز هم جامعه انسانی با بازیگران تئاتر، ارتباطی بی‌واسطه دارد و همان جمله قدیمی مرسوم میان علاقه‌مندان هنر نمایش که نفس به نفس و چهره به چهره با تماشاگر، داستان یک زندگی را روی صحنه می‌برند و مردم تماشا می‌کنند، تکرار می‌شود. این معجزه تئاتر است که با همه توانمندی‌های خارق‌العاده و شگفت‌انگیز که در عرصه تصویر به وجود آمده، تئاتر هنوز زنده است و زنده‌تر از همیشه با مخاطب ارتباط می‌گیرد.
خیرالله تقیانی‌پور، دبیر چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر هم در آستانه برگزاری این جشنواره اظهار امیدواری کرد که در این دوره شاهد حال خوب فعالان حوزه تئاتر باشیم.
اتابک نادری، سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی هم در پیامی به چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، از این رویداد به‌عنوان محملی برای تجلی امید و ایمان به قدرت هنر یاد کرد و گفت: این جشنواره محفلی برای تجدید دیدارهاست.

معرفی بخش‌های مختلف
 جشنواره و هیات داوران
اما چنان‌که در ابتدای گزارش اشاره شد، در بخش مسابقه، آثار صحنه‌ای چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، ۳۷نمایش اجرا می‌شود که این نمایش‌ها شامل ۱۵نمایش بخش مرور تئاتر ایران، ۱۴نمایش بخش منتخب برگزیدگان جشنواره‌های استانی و هشت نمایش از آثار بخش ویژه می‌شود.
آزیتا حاجیان، شهرام گیل‌آبادی، مهرداد رایانی‌مخصوص، رضا مهدی‌زاده و هدایت عامل‌هاشمی اعضای هیات داوران مسابقه آثار صحنه‌ای این دوره از جشنواره هستند. انتخاب داوران از بدنه تئاتر کشور و کسانی که با اجرا و صحنه آشنا هستند یکی از اتفاقات خوب این دوره است. داوران بخش نمایش خیابانی هم که مدیریت آن به‌عهده داریوش نصیری است، لیلی عاج، امیرحسین شفیعی، امیر کربلایی‌زاده، ابوالفضل همراه و علیرضا ناصحی هستند.
اما یکی دیگر از بخش‌های این دوره از جشنواره تئاتر بخش «به‌علاوه فجر» است که شامل آثار نمایشی تماشاخانه‌های خصوصی و چند محدوده شهری می‌شود. این بخش به مدیریت داود نامور با همراهی انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی ایران و همراهی گروه‌های نمایشی تماشاخانه‌های خصوصی به‌صورت رقابتی در بخش جنبی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر برگزار می‌شود و محسن قصابیان، سپیده نظری‌پور، شهروز دل‌افکار، امین اشرفی و شاهین چگینی آثار حاضر در بخش به‌علاوه فجر در چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را داوری می‌کنند.
قرار است در این بخش ۲۲گروه در ۹تماشاخانه شامل عمارت نوفل‌لوشاتو، هامون، خانه هنر دیوار، استاد مشایخی، سیمرغ، جریان، همای سعادت، صحنه آبی و طهران روی صحنه حاضر شوند و هرکدام از این اجراها یک سانس را در اختیار دارند که ازسوی داوران ارزیابی می‌شوند.
محمودرضا رحیمی هم مدیر بخش دیگرگونه‌های اجرایی این رویداد فرهنگی و هنری است و شیوا مسعودی، عرفان ناظر و سعید هاشم‌زاده داوری آثار بخش دیگرگونه‌های اجرایی در این دوره از جشنواره تئاتر فجر را برعهده دارند. در این بخش ۹اثر از سوم بهمن اجرای خود را در محدوده خانه هنرمندان ایران، انتظار سالن اصلی مجموعه تئاترشهر، پارک دانشجو محدوده تئاترشهر، تالار حافظ و سالن اصلی تئاتر مولوی آغاز می‌کنند.
علاوه‌بر اجرای نمایش در چهل‌وسومین جشنواره تئاتر فجر، هفت کارگاه آموزشی برای علاقه‌مندان به حوزه تئاتر نیز در ایام برگزاری جشنواره برپا می‌شود که ۶کارگاه داخلی و یک کارگاه بین‌المللی است.
فهرست این کارگاه‌ها به شرح زیر است:
*کارگاه «بیان بدنی بازیگر» با تدریس حامد نصرآبادیان، ۳ و ۴ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴
*کارگاه «بازی کمتر، بازی بهتر» با تدریس مسعود دلخواه، ۵ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴
*کارگاه «مواجهه کارگردان با نمایشنامه» با تدریس فرهاد مهندس‌پور ۶ و ۷ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴
*کارگاه «رابطه دراماتورژ با نمایشنامه و اجرا» با تدریس فریندخت زاهدی، ۸ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴
*کارگاه «اجرا در فضاهای نامتعارف (غیررسمی)» با تدریس فریندخت زاهدی، ۹ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴
*کارگاه «چگونه ایده‌هایمان را بنویسیم؟» با تدریس محمد چرمشیر، ۱۰ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۳
*کارگاه «شیوه‌های معاصر اجرا» با تدریس سریجیت رامانان از کشور هند، ۱۱، ۱۲ و ۱۳ بهمن، ساعت ۱۱ تا ۱۴ (این کارگاه سه‌ساعته است که در سه روز تکرار می‌شود.)
این کارگاه‌ها با مدیریت سید جواد روشن از سوم تا سیزدهم بهمن در کارگاه نمایش مجموعه تئاترشهر برگزار خواهد شد و علاقه‌مندان می‌توانند برای ثبت‌نام و حضور در این برنامه‌های آموزشی به سایت جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به آدرس www.fitf.theater.ir مراجعه کنند.

همنشینی قدیمی‌ها و تازه‌کارها در کنار یکدیگر
در چهل‌وسومین دوره از جشنواره تئاتر فجر کارگردانان باسابقه تئاتر مثل قطب‌الدین صادقی، حمیدرضا نعیمی، نادر برهانی مرند، ابراهیم پشت کوهی و امیردژاکام در کنار کارگردانان جوانان و تازه‌نفس حوزه تئاتر حاضر هستند.
بسیاری از نمایش‌هایی که به بخش صحنه‌ای جشنواره راه یافتند پیش از این در ایام سال اجرا شدند و مورد استقبال تماشاگران قرار گرفتند؛ آثاری مثل دیفن هیدرامین، هدویگ و... اما باید دید که اجرای آنها در جشنواره چطور خواهد بود و نظر داوران درباره آنها چیست.علاوه‌بر اجراهای صحنه‌ای که به دبیرخانه جشنواره راه یافتند، نمایش میدانی «ساعر۵» به نویسندگی و کارگردانی امین زندگانی از سوم تا دهم بهمن ساعت۱۸:۳۰ در بخش مهمان در گذر فرهنگ اراضی عباس‌آباد حضور خواهد داشت.نمایش میدانی «ساعر۵» که از دی اجرای آن آغاز شده محصول مکتب حاج قاسم است که با حمایت منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد و مشارکت مجموعه باغ کتاب تهران هر روز اجرا می‌شود.
ازآنجاکه جشنواره تئاتر سراسری و بین‌المللی است، علاوه‌بر گروه‌های تئاتری تهران گروه‌های تئاتری از شهرستان‌هایی چون اصفهان، خرم‌آباد، شیراز، کرج، تبریز، یزد، اردیبل، مشهد و گچساران نیز برای اجرا به تهران می‌آیند و در مقابل علاقه‌مندان به تئاتر به اجرای نمایش می‌پردازند. در بخش بین‌الملل جشنواره هم که مدیریت آن به عهده مژگان وکیلی است ۹اثر از کشورهای ارمنستان، قرقیزستان، تونس، عراق، پرتغال و ترکیه، روسیه و ازبکستان شامل هفت اثر صحنه‌ای و دو نمایش خیابانی روی صحنه خواهد رفت.

اتفاقات جشنواره تئاتر را از رادیو دنبال کنید
خلاصه که در ایام پیش رو همه‌جا حسابی حال و هوای تئاتری دارد و همه نهادها و سازمان‌های فرهنگی به نوعی با این رویداد تئاتری در ارتباط هستند. چند روز پیش از آغاز جشنواره خیرالله تقیانی‌پور، دبیر چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و مهرداد باقری، رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در نشستی که در محل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار شد، تفاهم‌نامه همکاری مشترک را امضا کردند. براساس این تفاهم‌نامه فضاهای تبلیغاتی در ایام برگزاری جشنواره در اختیار این رویداد فرهنگی هنری قرار خواهد گرفت.همچنین یک تا سه جایزه ویژه ازسوی رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به آثار منتخب این دوره از جشنواره تئاتر فجر اهدا می‌شود. براساس این قرارداد کارگروه مشترک هماهنگی تشکیل و اقدامات لازم به تایید این کارگروه خواهد رسید و به‌عنوان سخن پایانی اینکه اگر علاقه به دنبال‌کردن این رویداد تئاتری دارید، علاوه‌بر مراجعه به سایت جشنواره (www.fitf.theater.ir) و فضای مجازی که حتما مطالب بسیاری درباره این جشنواره می‌خوانید و می‌بینید، می‌توانید به برنامه‌های تئاتری رادیو هم گوش دهید چون رادیو هم حسابی خودش را برای این ایام آماده کرده و برنامه‌های تخصصی خوبی تدارک دیده است.

باغ هنر برای تئاتر فجر

شبکه رادیویی ایران برنامه «باغ هنر» را هر روز از ساعت۱۶ به‌مدت ۴۰دقیقه روانه آنتن می‌کند که با حضور کارشناسان به پوشش جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌پردازد. شبکه رادیویی جوان هم برنامه «کافه رادیو» را برای پوشش به این رویداد در نظر گرفته که هروز ساعت۱۵ به مدت ۴۵دقیقه پخش می‌شود.شنوندگان رادیو فرهنگ هم می‌توانند با برنامه «تماشاخانه فجر» که هر روز ساعت۱۶ به مدت ۶۰دقیقه روانه آنتن می‌شود، شنونده رویدادهای تئاتر فجر باشند. شبکه رادیویی تهران هم ویژه این رویداد سه برنامه را برای پخش در نظر گرفته است. برنامه‌های «پردیس ملت» پنجشنبه و جمعه ساعت ۲۱:۳۰ «شهر زیبا» شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۷ تا ۱۹ و «بام تهران» شنبه تا چهارشنبه ساعت ۶ تا ۸:۳۰صبح به این موضوع اختصاص دارد. «رادیو جشنواره» هم از تدارکات رادیو نمایش است که شنوندگان را هر روز از ساعت۲۰ به مدت یک ساعت همراه خواهد کرد. همچنین قرار است مراسم اختتامیه این جشنواره از رادیو نمایش پخش شود.همچنین ایران‌صدا برنامه «گیشه» را پخش می‌کند، دیگر برنامه‌های شبکه‌های رادیویی هم به صورت موضوعی به جشنواره تئاتر فجر می‌پردازند. چهل‌وسومین دوره از جشنواره تئاتر فجر از امروز (سوم بهمن) آغاز شده و تا ۱۳بهمن ۱۴۰۳ ادامه داد.