آگاه: بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که طی ماه‌های اخیر بازار برخی کالاها همچون برنج، حبوبات، روغن، شکر، گوشت قرمز، سیب‌زمینی، لبنیات، چای، گوجه‌فرنگی و سایر صیفی‌جات با نوسانات چشمگیری در بازار روبه‌رو شد که در هر مقطعی مسئولان وزارت جهاد دلایلی همچون سودجویی عوامل واسطه و دلال، احتکار کالا و صادرات را علت اصلی این نابسامانی‌ها مطرح می‌کنند. این درحالی است که با داشتن آمارهای دقیق و برنامه‌ریزی بازار بر مبنای سنوات قبل می‌توان تا حد زیادی جلوی این نابسامانی‌ها را گرفت.
از یک‌سو زمان زیادی تا شروع ماه مبارک رمضان باقی نمانده است. از سوی دیگر، قیمت اقلام اساسی جهش چندبرابری نسبت‌به ماه‌های اخیر داشته که مسئولان وزارت جهاد با اموری همچون واردات سیب‌زمینی، گوشت قرمز و توزیع برنج‌های تنظیم بازار به‌دنبال ایجاد تعادل در بازار هستند. اما بسیاری از کارشناسان اذعان می‌کنند که قبل از وقوع بحران، مسئولان وزارت جهاد باید تدابیری برای تنظیم بازار در طول سال داشته باشند، چراکه بعد از ملتهب شدن بازار، عوامل واسطه و دلال با گرفتن ماهی از این آب گل‌آلود بر نوسانات بازار دامن می‌زنند. افزایش چندبرابری واردات گوشت قرمز مصداق بارز این امر است. به‌طوری‌که بنابر آمار در ۱۰ماهه امسال ۲۱۱هزار و ۷۵۵تن گوشت گرم، منجمد و دام زنده به ارزش یک‌میلیارد و ۱۸۶میلیون دلار وارد کشور شده است که باوجود افزایش دو برابری واردات، کماکان شاهد عرضه گوشت با نرخ‌های بالا در بازار هستیم.
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به مشکلات بازار برنج و سیب‌زمینی گفته بود که برخی افراد سودجو در شهرهای مختلف در بحث احتکار برنج و سیب‌زمینی فعال شده بودند که برخوردهای لازم با آنان انجام شد. به گفته وی، برخی افراد احتکار قابل‌توجهی در برنج کرده بودند که با آنان برخورد شده است، بااین‌حال در انبارها باز است و برنج‌ها درحال توزیع در بازار هستند.
آمارهای اشتباه تولید و تنظیم بازار
رضا نورانی، رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی نیز در واکنش به شرایط موجود به رسانه‌ها گفت: همه محصولات تولیدی جالیزی تابع شرایط جوی است که با بروز حوادث غیرمترقبه سرمای هوا، سیل و... به‌دلیل آنکه محصولات یک‌ساله است، نمی‌توان پیش‌بینی راجع‌به تولید داشت. اما درخصوص محصولات باغی آمار و ارقام دست وزارت جهاد به‌عنوان متولی امر است. به گفته وی، وزارت جهاد به‌عنوان متولی امر باید در استان‌های مختلف برمبنای آمار تعداد درختان و سطح باغات و همچنین هواشناسی منطقه در صورت نداشتن سرمازدگی و مبارزه با آفات می‌توانند برآوردی از تولید داشته باشند و برمبنای آن برنامه‌ریزی کنند اما اینکه در اتاق‌های دربسته میزان باغات و تولید را اعلام کنند، آمار تخمینی است که هیچگاه به نتایج درست نمی‌رسند که براین‌اساس آمار تولید به‌درستی مشخص نمی‌شود.
نورانی ادامه داد: براساس آمارهای تخمینی در اتاق‌های در بسته اگر بخواهیم برنامه‌ریزی صادرات کنیم، دچار مشکل در امر تنظیم بازار می‌شویم؛ به‌عنوان‌مثال مجموع صادرات ۱۰ماهه سیب‌درختی ۷۰۰هزارتن است و از طرفی، مسئولان وزارت جهاد اعلام می‌کنند که ۳.۵میلیون تن تولید سیب‌درختی داشتیم، درحالی‌که اگر این رقم تولید داشتیم این میزان صادرات رقمی نیست که گاهی اعلام می‌شود برای ایام عید کمبود سیب خواهیم داشت. همچنین آمار تولید مرکبات هفت تا هشت‌میلیون تن اعلام می‌شود که اشتباه است، چراکه سال قبل تولید ۴.۵میلیون تن بود. رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان اینکه صادرات قربانی آمارهای اشتباه است، افزود: با افزایش قیمت سیب‌درختی و احتمال استمرار گرانی‌ها در شب عید، مسئولان به‌دنبال آن هستند که جلوی صادرات را بگیرند، درحالی‌که این امر راهکار تجارت نیست و به‌دلیل تحریم، اتخاذ تصمیمات خلق‌الساعه در شرایط تحریم که به ارزآوری نیاز داریم، آسیب جدی به تولید و صادرات می‌زند. براین‌اساس یکبار برای همیشه باید مشکلات مربوط به آمار را ریشه‌کن کنیم.
وی با اشاره به راهکار تنظیم بازار محصولات کشاورزی تصریح کرد: مسئولان وزارت جهاد یکبار برای همیشه باید آمار دقیق تولید داشته باشند؛ به‌عنوان‌مثال وقتی برای صدور گلخانه مجوز داده می‌شود، آمار تولید دارند. اما سوال اینجاست که چرا به‌یکباره گوجه‌فرنگی گلخانه نایاب و گران می‌شود که مردم نسبت به این معترض هستند. تنها بر حدس و گمان آماری اعلام می‌شود و زمانی که دچار بن‌بست می‌شویم، اعلام می‌شود که آمار اشتباه دادند.
طی ماه‌های اخیر، مهم‌ترین اتفاقاتی که در حوزه تامین و عرضه مواد غذایی و کالاهای اساسی رخ داد و معیشت مردم را با مشکل مواجه کرده است، می‌توان به کمبود و گرانی برنج، روغن، سیب‌زمینی، گوشت قرمز و... اشاره کرد که بسیاری از کارشناسان محدودیت توزیع و کمبود و دلال‌بازی را علت اصلی نابسامانی‌ها مطرح می‌کنند و برخی کارشناسان دخالت‌های وزارت جهاد کشاورزی در تنظیم بازار کالاهای اساسی و ارائه آمار نادرست در حوزه تولید را ازجمله مهم‌ترین دلایل این مسئله می‌دانند که مصداق این امر در اعلام تولید دومیلیون و ۷۰۰هزارتن برنج و کمبود محصول در بازار خود را نشان می‌دهد که براین‌اساس انجمن واردکنندگان برنج اذعان می‌کند که آمار تولید برنج واقعیت ندارد یا سرانه مصرف برنج بیش از رقم فعلی است که قیمت برنج در ماه‌های اخیر نوسان چشمگیر داشته است.
بهانه آماری در تنظیم بازار
در ادامه افشین صدردادرس، مدیرعامل اتحادیه دام سبک گفت: بحث آمار یک بهانه است تا آنها که نمی‌توانند در برابر آنچه اتفاق می‌افتد، توضیح قانع‌کننده‌ای بدهند، این موضوعات را مطرح می‌کنند اما روندی که طی ۱۰سال اخیر نشان می‌دهد که در چه مقاطعی از سال کدام کالاها بیشترین و کمترین تقاضا را دارند و چه اتفاقاتی رخ می‌دهد اما نبود آمار بهانه‌ای شده تا مسئولان از زیربار تنظیم بازار فرار کنند، درحالی‌که آمار را قبول نداریم.
به گفته وی، اکنون آمار دام کشور را نداریم، اما اگر روند تامین جو در ۱۰سال گذشته و تقاضا برای خرید جو را بررسی کنیم، مشخص می‌شود در چه مقاطعی تقاضا بالا و پایین است. درخصوص سایر کالاهای سبد خانوار همین موضوع صادق است. به‌عنوان‌مثال همه‌ساله در فصل پاییز و زمستان مشکل سیب‌زمینی داشتیم. بسیاری از کالاها هست که اگر روند سنوات گذشته بررسی کنیم می‌توانند مسئولان آمادگی نسبی داشته باشند که در صورت تنش به‌موقع وارد بازار شوند. صدر دادرس ادامه داد: برنامه‌ریزی درستی در خصوص بررسی تحلیلی تولید و مصرف کالا نداریم و از طرفی خیلی کالاها در کشور رانتی است؛ به‌عنوان‌مثال در ۱۰ تا ۱۲سال گذشته نوسان قیمت گوشت داشتیم و واردات از آن مقطع در اختیار تعداد معدودی است. اکنون این مسئله است به‌طوری‌که در شرایط کنونی صادرات و واردات در دست تعداد معدودی از شرکت‌هاست که همین امر منجر به نابسامانی بازار می‌شود. تا زمانی که در کشور رانت داریم سفره مردم دست این افراد است.
مدیرعامل اتحادیه دام سبک با تاکید بر اصلاح شبکه توزیع محصولات کشاورزی گفت: اکنون مراجع ذی‌ربط با آنکه بر تقویت تعاونی‌ها تاکید دارد، این بدان معناست که در بازار جایگاه داشته باشد و از طرفی به‌دلیل نقدینگی کافی، دام را مستقیم عرضه کنند.
آمار اشتباه تولید برنج عامل اصلی برهم‌خوردن تنظیم بازار
کاوه زرگران، رییس انجمن غلات ایران گفت: در زمینه تامین و توزیع کالاهای اساسی نگرش بخش دولتی و خصوصی با یکدیگر متفاوت است اما آنچه حائز اهمیت است تمامی مسئولان دست به دست یکدیگر داده‌اند تا مشکل مرتفع شود تا براین‌اساس نوسانات بازار فروکش کند.
به گفته او، آمارهای اشتباه بخش زراعت در وزارت جهاد یکی از عوامل اصلی برهم‌خوردن تنظیم بازار است، سال‌هاست با این آمارهای اشتباه این معاونت، وزارت جهاد دست‌به‌گریبان است. براین‌اساس با آنکه افزایش راندمان یا سطح زیر کشت در استان‌های شمالی صورت نگرفته است، آمار تولید دومیلیون و ۷۰۰هزارتن اعلام می‌شود که به نظر می‌رسد این آمار صحیح نیست. زرگران گفت: مسئولان معاونت زراعت در شرایطی که تنظیم بازار برهم می‌خورد، اعلام می‌کنند که کشاورز بار نفروخته یا واسطه‌ها کالا را احتکار می‌کنند، درحالی‌که این موضوع صحت ندارد و تنها نداشتن آمار دقیق منجر به برهم‌خوردن بازار شده است. حال امیدواریم تنظیم بازار را به گونه‌ای پیش ببرند که مردم ناگزیر به خرید با قیمت‌های بالا نباشند اما در خصوص کالاهای برنج و روغن به‌دلیل آنکه مستقیما با سفره مردم در ایام ماه رمضان سروکار دارد، احساس نگرانی می‌کنم.
همه‌ساله با جهش قیمت کالاهای اساسی در زمان‌های مختلف، دلالان عامل گرانی و به‌هم‌زدن نظم بازار کالاهای اساسی بوده‌اند اما آنچه واقعیت است مسئولان مربوطه هیچ مسئولیتی را در این حوزه نپذیرفته‌اند، درحالی‌که با داشتن برنامه‌ریزی مدون می‌توان شاهد تعادل در بازار کالاهای اساسی بود.