آگاه: «میوه ممنوعه»، «خانه‌به‌دوش»، «متهم گریخت» و «صاحبدلان» نام سریال‌هایی است که با گذشت دو دهه از پخش آنها هنوز هم در برخی شبکه‌ها بازپخش می‌شود و جالب اینکه در بسیاری از نظرسنجی‌ها، بازپخش سریال‌های قدیمی آن زمان، مخاطب بیشتری از سریال‌هایی که جدید و درحال پخش است، دارد.
همزمانی ماه رمضان امسال با عید و تعطیلات نوروز فرصت خوبی است که تلویزیون یک‌بار دیگر جای خود را میان مخاطبان باز کند ولی باید دید سریال‌های امسال چقدر دیدنی هستند و توان ماندگاری در ذهن مخاطب را دارند.
به گفته معاونت سیما، «پایتخت۷»، «ذهن زیبا»، «مرهم»، «بدل»، «مرز» و «قول مردونه» ۶سریالی هستند که در ایام ماه رمضان و نوروز مهمان خانه‌های بینندگان تلویزیون شده و می‌شوند.
«ذهن زیبا» شبکه یک سیما
سریال «ذهن زیبا» که به اقتباسی آزاد از زندگی پروفسور بهاروند پرداخته، از اول ماه رمضان روی آنتن شبکه یک سیما رفته است.
کار تولید سریال «ذهن زیبا» به‌تهیه‌کنندگی علی‌اکبر تحویلیان و کارگردانی سیدمحمدرضا خردمندان به پایان رسیده و بازیگرانی چون امیرعلی دانایی، ساناز سعیدی، محمد نادری، زهرا داوودنژاد و... در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند.
«پایتخت۷» قرار است از روز ۴فروردین بعد از پایان شب‌های قدر روی آنتن شبکه یک برود.اما شبکه یک امسال سریال تاریخی «امام علی(ع)» را با کیفیت۴k پخش می‌کند. این سریال هر روز ساعت۱۷ از شبکه یک پخش خواهد شد و این مجموعه تلویزیونی‌ـ‌تاریخی به نویسندگی و کارگردانی داوود میرباقری و تهیه‌کنندگی محمد بیک‌زاده محصول سال۱۳۷۰ سیمافیلم است که به زندگی امام علی ابن ابی‌طالب(ع) می‌پردازد.
«مرهم» شبکه دو سیما
مجموعه تلویزیونی «مرهم» به کارگردانی محمدرضا آهنج و تهیه‌کنندگی سیدسجاد قافله‌باشی و پرویز امیری، در ایام ماه رمضان از شبکه دو سیما درحال پخش است.
داستان این مجموعه حول محور زندگی منیژه است که پس از سال‌ها دوری از ایران، برای یافتن گمشده‌اش به کشور بازمی‌گردد. اما تقدیر برای او شگفتی‌های بیشتری در نظر گرفته است. فیلمنامه این مجموعه تلویزیونی به قلم محسن جسور و حسین سلیمانی نوشته شده و بازیگران مطرحی همچون مونا کرمی، رویا جاویدنیا، ویدا جوان، فرناز زوفا، صفا آقاجانی، بهرام ابراهیمی، کوروش سلیمانی، سپند امیرسلیمانی، کمند امیرسلیمانی، منظر لشگری، سارا محمدی، واندا جعفری، سارا خسروی، سارا باقری، فرید سجادی حسینی، نادر سلیمانی، سیاوش چراغی‌پور و علیرضا استادی در آن ایفای نقش می‌کنند.
«بدل»، «قول مردونه» و «مرز» از شبکه سه سیما
شبکه سه سیما از ابتدای ماه رمضان سریال «بدل» به کارگردانی علی مسعودی و تهیه‌کنندگی رضا نصیری را تا ابتدای شب‌های قدر پخش می‌کند.
در سریال «بدل» بازیگرانی همچون شهرام قائدی، هادی عامل هاشمی، داریوش سلیمی، اصغر حیدری، ساعد هدایتی، اشکان اشتیاق، فرزانه سهیلی، ابوالفضل رجبی و پریسا مقتدی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
این سریال به کارگردانی و نویسندگی علی مشهدی (علیرضا مسعودی) و به تهیه‌کنندگی رضا نصیری‌شهرضایی محصول سیمافیلم است و در فضایی طنز به تحول انسان پرداخته است. مینی‌سریال ویژه شب‌های قدر به نام «مرز» به کارگردانی سیدجمال سیدحاتمی و تهیه‌کنندگی بهروز مفید و حمید انصاری برای این ایام تدارک دیده شده است.
بعد از شب‌های قدر سریال طنز «قول مردونه» به کارگردانی قربان‌علی طاهرفر و تهیه‌کنندگی ایرج محمدی ویژه شب‌های نوروز روانه آنتن می‌شود. سریال «قول مردونه» به ماجراهایی می‌پردازد که از اوایل دهه۶۰ تا سال۶۸ را دربرمی‌گیرد.
در سریال «قول مردونه» بازیگرانی چون محمدرضا هدایتی، شهره سلطانی، سروش جمشیدی، باسط رضایی، رویا میرعلمی، آشا محرابی، سیروس میمنت، بهراد خرازی و... به ایفای نقش پرداخته‌اند.
«باب المراد» شبکه چهار
اما علاوه‌بر فیلم‌هایی که ازسوی کارگردانان ایرانی برای ماه رمضان ساخته شده است، سریال «باب المراد» با موضوع زندگی امام جواد(ع) که ازسوی کارگردان عرب در ایران تولید شده، از جمعه ۱۰اسفند از شبکه چهار سیما به نمایش درآمده است.
سریال «باب المراد» مراحل مختلف حیات امام جواد(ع) از تولد در مدینه، همراهی پدر در مراحل مختلف، شهادت امام رضا(ع) تا شهادت این امام به دست معتصم عباسی را به تصویر می‌کشد.این سریال که محصول مشترک پنج کشور سوریه، لبنان، عراق، کویت، بحرین و ایران است ازسوی شرکت کویتی (میدل‌آپ پروداکشن) در ایران تهیه شده و فهد میری آن را کارگردانی کرده است. سریال «باب المراد» ازسوی محمود عبدالکریم نوشته شده و در آن بازیگرانی از سوریه، بحرین، کویت، عراق و ایران حضور دارند.محمود رحمانی و احمد کاوری، وائل رمضان، جمال حمدان و علی آل‌ابراهیم به‌عنوان بازیگر در این سریال حضور دارند. مجید میرفخرایی به‌عنوان طراح صحنه و دکور و محمد اصفهانی نیز تیتراژ ابتدایی این سریال را به زبان عربی خوانده است. این مجموعه شب‌های رمضان ساعت۲۴ پخش و در ساعت‌های ۱۱ و ۱۶ همان روز تکرار می‌شود.با نگاهی به این اسامی پیش‌بینی شود، سریال «پایتخت» باتوجه‌به موفقیتش در سال‌های قبل امسال هم بتواند جای خود را در میان مخاطبان باز کند اما اینکه هرسال، فقط یک سریال در یک ژانر ثابت دیده شود و مابقی سریال‌ها معمولی و حتی پایین‌تر از حد معمولی باشند یعنی بی‌توجهی به قشری از بینندگان تلویزیون که علاقه‌ای به آن سریال یا ژانر ندارند ضمن اینکه انگیزه سایر کارگردانان برای ساخت یک اثر ماندگار کمتر می‌شود؛ این درحالی است که نقطه قوت سریال‌های خاطره‌ساز و ماندگار تلویزیون تنوع در ژانر آنها بود.
یادی از پرخاطره‌های قدیم
در ادامه نگاهی داریم بر سریال‌های خاطره‌ساز تلویزیون که در ایام ماه رمضان پخش می‌شدند. روند پخش مجموعه‌های تلویزیونی در ماه مبارک رمضان از سال۷۰ آغاز شد و به‌جز دو سال ۷۵ و ۷۷ که هیچ‌کدام از شبکه‌ها تدارکی برای پخش سریال ویژه این ماه ندیده بودند تا اوایل دهه۸۰ ادامه پیدا کرد.
اولین سریال مناسبتی ماه رمضان چه بود و که ساخت؟
اولین سریال مناسبتی که از تلویزیون ایران پخش شد را خسرو ملکان کارگردانی کرد. «مهمان» نام مجموعه‌ای است که ملکان سال۱۳۶۹ آن را ساخت و یک سال بعد در نوروز ۱۳۷۰ که مقارن با ۵رمضان نیز بود به روی آنتن رفت. با این حساب می‌توان نام ملکان که این روزها کم‌کارتر از قبل شده و مدتی است برای تلویزیون نیز سریالی نساخته را به عنوان اولین کارگردان مناسبتی ساز در تلویزیون ثبت کرد. این کارگردان در ابتدای دهه۷۰ یک مجموعه تلویزیونی دیگر نیز کارگردانی کرد که پخش آن نیز به نوروز سال۷۱ افتاد، نوروز سال۷۱ نیز مقارن با ماه مبارک رمضان بود و سریال «تعطیلات نوروزی» ملکان نیز دومین مجموعه مناسبتی آن سال‌های تلویزیون شد.
بعد از هشت سریالی که در دهه۷۰ از شبکه‌های مختلف تحت عنوان سریال مناسبتی ماه رمضان پخش شد و باعث به‌وجودآمدن روندی ثابت در این زمینه شد، از ابتدای دهه۸۰ نیز پخش مجموعه‌های مناسبتی در تلویزیون ادامه پیدا کرد و در سال‌های میانی این دهه به اوج رسید. ازجمله سریال‌های شاخصی که در سال‌های ابتدایی دهه۸۰ پخش شدند می‌توان به «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان، «یادداشت‌های کودکی» ساخته پریسا بخت‌آور و «چراغ‌های خاموش» کاظم بلوچی اشاره کرد که موفق به جذب مخاطبان بیشتری شدند. همچنین در سال‌های میانی دهه۸۰ بود که موج ساخت سریال‌های ماورایی نیز به راه افتاد و چند کارگردان ازجمله سیروس مقدم، علیرضا افخمی، حسین سهیلی‌زاده و محمدحسین لطیفی... به سراغ ساخت آثاری با این مضمون رفتند که به زعم خیلی‌ها مناسبت و مطابقت بیشتری با حال و هوای ماه مبارک رمضان و لحظات معنوی و عرفانی آن داشت و البته به مذاق خیلی‌های دیگر هم به دلیل فانتزی تخیلی بودن قصه‌شان خوش نیامد. «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی را می‌توان اولین سریال با موضوع ماورایی دانست که راه را برای ساخت مجموعه‌هایی دیگر با این حال و هوا در این ایام و سال‌های بعد هموار کرد.
برخلاف دهه۷۰ که شبکه‌ها یکی در میان سریال پخش می‌کردند و مجموعه‌های ماه رمضانی هم ازاین قاعده مستثنا نبودند، در سال‌های دهه۸۰، چهار شبکه یک، دو، سه و پنج از چندی قبل جای یک سریال مناسبتی ماه رمضانی را در جدول پخش‌شان خالی می‌کردند تا به بدین ترتیب، مخاطبان تلویزیون از اولین دقایق بعد از افطار تا ساعات پایانی شب پای تماشای این مجموعه‌ها بنشینند که همین فشردگی پخش سریال‌ها نیز صدای اعتراض برخی را درآورد. باوجوداین تا سال‌های ابتدایی دهه۹۰ نیز این روند پخش سریال ادامه پیدا کرد و هر چهار شبکه برای ماه رمضان سریال تدارک می‌دیدند. اما در میان بیش از ۵۰سریالی که از سال۷۰ به عنوان سریال مناسبتی از تلویزیون پخش شدند، علاوه‌بر موج استقبالی که برای سریال‌های کمدی رضا عطاران به راه افتاد در سال‌های ۸۵ و ۸۶ نیز اتفاقی ویژه در تلویزیون رقم خورد. سال۸۵ محمدحسین لطیفی سریالی با عنوان «صاحبدلان» را ساخت که علاوه‌بر قصه گیرایش حضور باران کوثری و پوریا پورسرخ نیز یکی از برگ برنده‌های آن بود و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. یک سال بعد و در ماه رمضان سال۸۶ نیز حسن فتحی که دیگر نامش به‌عنوان کارگردانی که ذائقه و سلیقه مخاطب را به‌خوبی می‌شناسد (بعد از ساخت سریال پرطرفدار «شب دهم») بر سر زبان‌ها افتاده بود، سریال «میوه ممنوعه» را برای شبکه دو ساخت؛ سریالی که از عشقی ممنوعه حرف می‌زد و داستان علاقه و عشق حاج یونس (با بازی علی نصیریان) به دختر جوانی به نام هستی (با بازی هانیه توسلی) تا سال‌ها نام این سریال را در اذهان ماندگار کرد.با وجود اینکه دهه۸۰ سریال‌سازی مناسبتی به اوج خود رسید و علاوه‌بر اینکه کارگردان‌های زیاد و مطرحی برای ساخت آثار مناسبتی ماه رمضان ابراز تمایل کردند و همچنین موضوعات و ژانرهای مختلف و متفاوتی نیز دستمایه ساخت این مجموعه‌ها قرار رفت اما آتش ساخت این سریال‌ها از ابتدای دهه۹۰ کم‌کم فروکش کرد و چندسالی، تلویزیون برای مناسبت ماه رمضان سریال خاصی تدارک نمی‌دید و به همان چیزهایی که از قبل داشت بسنده می‌کرد. در چند سال اخیر اما باز ساخت سریال مناسبتی ماه رمضان اوج گرفت ولی جز «پایتخت» که بیشتر یک سریال نوروزی است و در چند سال به دلیل تقارن با ماه رمضان در این ایام پخش شد، دیگر سریالی مثل سریال‌های ماندگار دهه۸۰ ساخته نشد که مخاطب را درگیر کند و تا سال‌ها در ذهنش بماند. بااین‌حال باید دید، سریال‌های امسال با مخاطب چه می‌کنند و آیا می‌توانند حس تعلق‌خاطر ازدست‌رفته را به تلویزیون برگردانند یا خیر؟!