آگاه_الناز برکاتی _ خبرنگار سرویس فرهنگی:  پس از به‌شهادت رسیدن این هنرمند متعهد، با پیشنهاد شاعران، نویسندگان و سایر هنرمندان حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و با موافقت رهبر انقلاب اسلامی، سالروز شهادت این هنرمند بزرگوار به‌عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی» نامگذاری شد تا همه‌ساله در این روز، یاد آن شهید گرامی داشته شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هنرمندان متخصص و متعهدی همچون شهید آوینی پا به عرصه هنر و ادبیات کشور گذاشته و آثار بدیع و خلاقانه‌ای را در حوزه هنر خلق کرده و سبک جدیدی از هنر را ارائه کردند که در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار شدند. هنر انقلاب برگرفته از اندیشه‌های حضرت امام‌(ره) و با تکیه‌ بر آموزه‌های دینی، توانسته است مردم آزادی‌خواه دنیا را تحت‌تاثیر خود قرار دهد. هنر انقلاب برگرفته از اندیشه‌های حضرت امام (ره) و باتکیه‌ بر آموزه‌های دینی، توانسته است مردم آزادی‌خواه دنیا را تحت‌تأثیر خود قرار دهد. آنچه هنر را متعهد می‌سازد، کارکردهای اجتماعی و سیاسی آن است که هنرمند را ملزم می‌کند بادقت مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه خود را مورد بررسی قرار دهد.

بالا زدن آستین همت با دوربین

 آوینی از همان ابتدای کودکی به هنر علاقه‌مند بود. شعر می‌سرود، داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد. در دوران دانشجویی هم در مسائل روز و مسائل هنری تبحر داشت و در همان حال به ادبیات و فلسفه هم علاقه فراوانی داشت. پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در سال‌۱۳۵۷، حقیقت را در مسیری یافت که امام‌خمینی(ره) با احیای اسلام ناب محمدی به روی حقیقت جویان گشوده بود و تمام سرمایه‌های علمی و عملی‌اش را صرف تحقق اهداف و آرمان‌های این مسیر کرد. با آغاز فعالیت جهاد سازندگی در سال‌۱۳۵۸، سید مرتضی هم به روستاها رفت تا به هر نحوی که می‌تواند به مردم محروم خدمت کند. پس از مدت کوتاهی تصمیم گرفت که دوربین در دست بگیرد و این شد که به‌عنوان نماینده جهاد سازندگی به تلویزیون رفت و در گروه جهاد، آستین همت بالا زد. نخستین مستند و گزارش تصویری او به همراه همکارانش، درباره سیل آن سال‌ها در خوزستان و مردم سیل‌زده بود. آثار بعدی او مجموعه «خان گزیده‌ها» (درباره غائله خسروخان قشقایی در شیراز) و «شش روز در ترکمن صحرا» (درباره واقعه خلق ترکمان در گنبدکاووس) نام داشت. با شروع جنگ تحمیلی، گروه مستندسازی سیدمرتضی، برای تهیه گزارش‌های مستند عازم جبهه‌ها شد. گروه در روزهای محاصره خرمشهر برای تهیه فیلم وارد این شهر شد و اولین فیلم مستند جنگی درباره خرمشهر به نام «فتح خون» از تلویزیون منتشر شد. پس از فتح خون مجموعه ۱۱قسمتی «حقیقت» با هدف ترسیم علل سقوط خرمشهر ساخته شد. بعد از آن کار گروه جهاد در جبهه‌ها ادامه یافت و با شروع عملیات والفجر هشت، شکل کاملا منسجم و به‌هم‌پیوسته‌ای پیدا کرد. آغاز تهیه مجموعه‌ ماندگار «روایت فتح» که بعد از این عملیات تا پایان جنگ به‌طور منظم از تلویزیون پخش شد به همان ایام بازمی‌گردد. با پایان جنگ سید مرتضی به نوعی فعالیت هنری مطبوعاتی روی آورد. او در این دوره به سینما، هنر، فرهنگ واحد جهانی و مواجهه آن با مسائل مختلف فکر می‌کرد. حاصل همه آن تاملات نظری، نوشته‌هایی است که از او به‌جا مانده است. مقاله «تاملاتی در ماهیت سینما» که در فصلنامه فارابی به چاپ رسید و بعد مقالاتی با عناوین «جذابیت در سینما»، «آینه جادو»، «قاب تصویر»، «زبان سینما» و… که از فروردین سال‌۱۳۶۸ در ماهنامه سوره منتشر می‌شد. بعدها مجموعه این مقالات در کتاب «آینه جادو» که جلد اول از مجموعه مقالات و نقدهای سینمایی اوست جمع‌آوری شد. اواخر سال‌۱۳۷۰ موسسه فرهنگی روایت فتح به دستور مقام معظم رهبری تاسیس شد تا به کار فیلمسازی مستند و سینمایی درباره دفاع مقدس بپردازد و تهیه مجموعه روایت فتح را که بعد از پایان جنگ، ناتمام مانده بود، ادامه دهد. آوینی و دیگر اعضای گروه، سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند و طی مدتی کمتر از یک سال، کار تهیه ۶برنامه از مجموعه ۱۰قسمتی شهری در آسمان را به پایان رساندند و مقدمات تهیه مجموعه‌های دیگری را درباره آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه تدارک دیده بودند. اگرچه مقارن با همین زمان، فعالیت‌های مطبوعاتی و فکری آوینی هنوز نیز ادامه داشت.

هنری مفهومی و ارزشمند

«هنر انقلابی» یک سبک نیست و فیگور و فرم خاصی هم ندارد، بلکه تنها نوعی گرایش مفهومی و موضوعی، معطوف به منشأ و غایت هنر است. به‌هرحال فهم صحیح این تمایز و تلاش برای مدون کردن آن - امری که شهید آوینی در تالیفات خود بسیار برای آن کوشید- می‌تواند چراغ راهی برای هنرمندان دلبسته ارزش‌های اسلامی و انقلابی در کوره‌های تاریکی زده سبک‌ها و مکاتب گوناگون هنری و فلسفه‌های راهنمای آنها باشد. امروزه ما «هنر» را ترجمه واژه لاتین Art می‌دانیم. این در حالی است که توجه به ریشه‌های لغوی این دو واژه نشان از تفاوتی بسیار ظریف و معنادار میان آنها دارد. «هنر» از ریشه «هونر» زبان پهلوی و «سونر» و «سونره» سانسکریت به معنای نیک‌مردی و نیک‌زنی است. این در حالی است که Art در ادبیات مدرن و جدید مغرب زمین از ریشه و معنای صنعت و صنعتگری و مهارت فنی است. این نشان می‌دهد که در سنت بومی ایرانی-اسلامی ما، همیشه هنر جایگاهی بهره‌مند از کمالات و فضائل داشته است. به تعبیر خود شهید آوینی، «[در سنت و ادبیات ایرانی اسلامی، همیشه]. ارباب هنر، ارباب کمال بوده‌اند، حال آنکه هنر در معنای اصطلاحی [و غربی] آن، نه به مفهوم کمال و فضیلت، بلکه به مجموعه مساعی خاصی اطلاق می‌گردد که توسط جماعت هنرمندان و منتزع از سایر مظاهر حقیقت در حیات بنی‌آدم انجام می‌شود. هنر انقلابی هنری است که مدافع ارزش‌هایی است که در جریان انقلاب شکل گرفته‌اند و این ارزش‌ها را مطالبه می‌کند. هنرمند انقلابی، هنرمندی است متذکر، امیدبخش، عدالت‌جو، روشنگر و مستقل که همیشه در جناح مظلومان قرار می‌گیرد و برای افشای ظالمان کار می‌کند. این هنرمند در بزنگاه‌ها حضور خودش را نشان می‌دهد و حرفی برای گفتن دارد و حرف‌هایش از سر دلسوزی و دغدغه و نگاه به ارزش‌هایی که برگرفته از فرهنگ دینی و مقاومت است. در جهان امروز، آسیب‌شناسی رویدادهای فرهنگی و هنری در جهت تقویت نقاط قوت و از میان برداشتن نقاط ضعف یک اولویتی است که کمتر به آن توجه شده است. این روزها فقدان افرادی همچون آوینی که فردی رسانه‌ای، فرهنگی و دغدغه‌مند بود هم در این امر بی‌تاثیر نیست. باید در تمام ایام سال دغدغه هنر انقلاب اسلامی را داشته باشیم و این توجه معطوف به مناسبات خاص نباشد چراکه همه ما در قبال شهدا و انقلاب شکوهمند اسلامی مسئول هستیم. هفته هنر انقلاب اسلامی نیز فرصتی برای تبیین شخصیت و دیدگاه هنرشناختی شهید آوینی است.

بهانه‌ای برای یادبود

از سال۱۳۹۴ به ابتکار حوزه هنری انقلاب اسلامی همزمان با ایام سالگرد شهادت شهید سیدمرتضی آوینی، مجموعه برنامه‌های بزرگداشت هفته هنر انقلاب اسلامی در سراسر کشور برگزار شده است. در انتهای این هفته یعنی از ۲۰ تا ۲۷فروردین‌ماه، همزمان با فرارسیدن سالروز شهادت علمدار هنر انقلاب نیز برنامه‌های هنری متفاوتی در سراسر کشور برگزار خواهد شد. آیین‌های گرامیداشت هفته هنر انقلاب اسلامی دوشنبه ۲۰فروردین با حضور جمعی از هنرمندان و مسئولان حوزه هنری انقلاب اسلامی در حرم امام راحل و تجدید بیعت با امام خمینی(ره) و غبارروبی از مزار شهید آوینی آغاز می‌شود.

اما در نهایت باید گفت چنین یادبودها و گرامی‌داشت‌ها جز یک اشاره و توجه چندان عمیقی نبوده و در اصل ماجرا فقدان تربیت و بروز و ظهور آوینی‌ها به‌شدت در این عرصه حس شده و خلأ هویتی یک استعداد و نیرو با چنین پتانسیلی، بیشترین آسیب را به عدم رشد متعالی در این حوزه را جلوی چشم ما به رخ می‌کشد.