آگاه: این اراده اقتصادی و مدیریتی با مواد متعدد قانونی پشتیبانی می‌شوند. برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی با یک‌سال وقفه در جریان برگزاری آن، در نخستین ماه‌های حضور عباس صالحی‌امیری با این برد رسانه‌ای و اجتماعی نشان داد که وی برای حضور پرنما در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برنامه داشته است. درعین‌حال که صنایع‌دستی از بین ماموریت‌های این وزارتخانه پرنماتر است و فرصتی برای تبادلات جهانی به شمار می‌رود. دعوت از رییس‌جمهور برای حضور در سی‌وهفتمین دوره نمایشگاه صنایع‌دستی را نیز در راستای تقویت همین راهبردها و نشان دادن اهمیت آنها می‌توان ارزیابی کرد.
به گزارش آگاه؛ بالاخره حاضر شدیم تن به شلوغی و ترافیک بزرگراه چمران که محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران را گروگان گرفته، بدهیم تا سری به سی‌وهفتمین دوره نمایشگاه ملی صنایع‌دستی بزنیم.
در بدو ورود ایرادات اغلب نمایشگاه‌هایی از این دست را داشت. مثل فاصله محل پارک خودروها تا سالن‌های محل استقرار غرفه‌ها و... . اما به محض ورود به سالن۷، محو سفره‌ها و رومیزی‌های قلمکار شدیم و کیلومترها از هیاهوی سئول و چمران فاصله گرفتیم.
طبق تعریف سازمان جهانی یونسکو، محصولاتی که ازسوی هنر صنعتگران، به‌طور کامل با دست، یا به کمک ابزارهای دستی یا حتی ابزارهای مکانیکی تولید می‌شود تا زمانی که نقش دست هنر صنعتگر اساسی‌ترین جزء محصول نهایی باقی بماند، در زمره صنایع‌دستی قرار می‌گیرند.
در کشور ما، صنایع‌دستی مجموعه‌ای از صنایع هنری و سنتی شامل آبگینه، بافته‌ها و نساجی سنتی، بافته‌های داری (به استثنای فرش دستباف)، پوشاک سنتی، آثار چرمی و کاغذی، چاپ‌های سنتی، سفال وسرامیک، هنرهای چوبی و حصیری، رودوزی‌های سنتی، هنرهای فلزی و هنرهای سنگی است که با محوریت هنر و ذوق و زیباشناختی ایرانی و بهره‌گیری از مواد اولیه قابل دسترس و بومی به کمک دست و ابزار موردنیاز و با کاربری در زندگی فردی و جمعی تولیدشده و ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد. همچنین هنرهای سنتی هنرهایی است که در طول تاریخ برپایه خاستگاه جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جوامع پدید می‌آید و علاوه‌بر الهام از ادوار مختلف تاریخی، مبتنی بر روح زمانه خویش است که از اصول، مناسک و آداب خاصی پیروی می‌کند.
شناور در دنیای هنر
حالا تصور کنید تمام آنچه این تعاریف دربرمی‌گیرند در مدت چهار روز و در پنج سالن جمع شوند و همزمان از هوش و حواس شما دلبری کنند. اگرچه دولتمردان به این دنیای شرقی شرقی شرقی، به چشم منبع درآمدزایی نگاه می‌کنند اما این جلوه‌گری‌های هنری قرن‌های متمادی، در تمدن این مرز و بوم منبع الهام بودند. در سازمان جهانی یونسکو ۶۰۰صنعت دستی ثبت شده که ۴۵۰صنعت دستی متعلق به کشور ماست و از این تعداد ۲۸۷صنعت متعلق به شهر اصفهان است. به‌طورکلی ایران سومین کشور تولیدکننده صنایع‌دستی در جهان است و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی متولی این بخش است. نکته قابل تامل این است که برای همان یک‌چهارم سهم کل دنیا از صنایع‌دستی ثبت شده، سازمان‌های جهانی عریض و طویلی فعالیت می‌کنند.
ازجمله شورای جهانی صنایع دستی(WCC) که سازمانی غیرانتفاعی زیرمجموعه UNESCO با تمام اختیارات این سازمان، سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن، سازمان مالکیت معنوی WIPO، سازمان جهانی جهانگردی و سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی جهان اسلام که این خود نشان می‌دهد علاوه بر گردش مالی گسترده این صنایع، بستری برای تبادلات فرهنگی و حتی مبادلات اقتصادی مصون از رهگیری فراهم می‌کند و خلاصه آنقدر می‌ارزد که در دنیا این تعداد دفتر و دستک داشته باشد. درعین‌حال که این سازمان‌های ریز و درشت در دوره‌های مختلف به خط شده‌اند تا از نمد بر زمین مانده صنایع‌دستی در ایران نیز برای خود کلاهی بدوزند. حالا چرا بر زمین مانده، چون گستردگی و فراوانی آن سال‌ها در خارج از ظرفیت مدیریت فرهنگی کشور بوده است. سهم ۰.۰۵درصدی کشورمان از کل حجم بازار صنایع‌دستی گویای این عملکرد است.
سهم پنج درصدی تولید ناخالص داخلی
به هر رو و براساس چشم‌انداز سال۱۴۱۱، سهم صنایع‌دستی از تولید ناخالص داخلی به پنج درصد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که این رقم هم اکنون حدود دو درصد است که البته صادرات فرش را نیز دربرمی‌گیرد. همچنین ارزش صادرات این محصولات به دومیلیارد دلار خواهد رسید و مستقیم و غیرمستقیم دومیلیون شغل ایجاد خواهد کرد، یعنی چهاربرابر مجموع شاغلان کنونی در صنایع‌دستی. البته این گام‌های امیدبخش جزو اهداف و راهبردهای اسناد بالادستی مانند «سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم» تدوین شده ازسوی معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور و «سند توسعه ملی صنایع‌دستی» تدوین شده ازسوی معاونت صنایع‌دستی وزارت گردشگری و صنایع‌دستی است که از سوی برخی مواد قانونی و حتی سیاست‌های ابلاغی ازسوی رهبر انقلاب پشتیبانی می‌شوند. ازجمله بند۱۷ برنامه هفتم توسعه که بر توسعه صنعت گردشگری و ترویج صنایع‌دستی و قانون مصوب سال۹۶ مجلس شوری اسلامی که بر حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی تاکید دارد.
خورشید مس بر تارک صنایع دستی
بخش قابل‌توجهی از رونق صنایع‌دستی در تمدن کشورمان مرهون ظرفیت‌های طبیعی آن است. از جمله صنایع مس که قدمتی به درازای هفت‌هزار سال دارد. این صنعت که از ابزار و ادوات جنگی گرفته تا ظروف و لوازم زینتی را طی قرن‌ها شامل می‌شود، در قالب قلمزنی روی مس بر تارک نمایشگاه صنایع‌دستی می‌درخشید. گلدان‌ها، سینی‌ها، جام‌ها، لیوان‌ها، کشکول‌ها، میوه‌خوری‌ها و شیرینی‌خوری‌های سیاه قلم که جان مس را خراشیده بودند قیمت‌های گرانی داشتند. اگرچه نمی‌توان بر هنر دست هنرمند قیمت گذاشت با وجود این غرفه‌داران این صنعت، از کسادی بازار نالان بودند. به غرفه بافته‌های حصیری رسیدیم که انواع کلاه، سبد، گلدان، جای دستمال کاغذی، کیف و ظروف دردار حصیری که طیف زیادی از کاربردها را دارند از طارمی‌ها گرفته تا روی زمین چیده بودند و ما که زورمان به خرید مس نرسیده بود، اینقدر مشغول خرید تعدادی از آنها شدیم که سوال و جواب از غرفه‌دار را فراموش کردیم و انتقام غرفه مس را از حصیر گرفتیم.
بعد از آن غرفه آذربایجان غربی بود که تابلوی چشم‌نوازی از داستان‌های شاهنامه را روی چوب معرق و حکاکی برجسته کرده بود. مزاحم گفت‌وگوی بی‌انتهای غرفه‌دار با تلفن همراه نشدیم و سراغ زوج جوان خوشرویی رفتیم که از یکی از روستاهای استان قم آمده و در غرفه کوچکی دست‌ساخت‌های خود را به نمایش گذاشته بودند. انواع چراغ خواب، چراغ‌مطالعه، ساعت‌های چوبی روی پیشخوان غرفه آنها چشم‌نوازی می‌کرد. از او که خودش خبرنگار مستعفی است لازم نیست سوال بپرسیم، همین که علاقه ما را می‌بیند شروع می‌کند از جزییات مهاجرت معکوسش به یکی از روستاهای استان قم و تولیدات و صادراتش به عراق و آلمان می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در تولید محصولاتمان که طرح‌های انحصاری دارند از مولفه‌های هنر و فرهنگ و معماری ایرانی- اسلامی بهره برده‌ایم.» این جوان خوش‌صحبت بیان می‌کند: «از حرفه خبرنگاری استعفا داده‌ام و دست به کارآفرینی از طریق صنایع‌دستی زده‌ام.»
دولت تمام‌قد پشت صنایع‌دستی
عباس صالحی‌امیری، وزیر گردشگری و صنایع‌دستی با دعوت اجابت‌شده‌اش از رییس‌جمهور نشان داد تا چه اندازه می‌تواند دولت را پای کار برنامه‌های وزارت متبوعش بیاورد. بر این اساس مسعود پزشکیان جمعه گذشته مهمان سی‌وهفتمین دوره نمایشگاه صنایع‌دستی بود. وی در بازدید از این نمایشگاه گفت: برای حمایت از حوزه صنایع‌دستی، هنرمندان و تولیدکنندگان، هرکاری از دستمان برآید انجام می‌دهیم و کوتاهی نخواهیم کرد. وی افزود: تمایل داشتم از غرفه‌های بیشتری از صنایع‌دستی در این نمایشگاه بازدید و با هنرمندان گفت‌وگو کنم ولی به‌دلیل ازدحام جمعیت این امر امکان‌پذیر نیست اما هرکاری از دستمان برآید برای حوزه صنایع‌دستی انجام خواهیم داد. رییس‌جمهور تاکید کرد: درباره مسائل مختلف ازجمله صادرات و حمایت از فروش محصولات صنایع‌دستی حتما از هنرمندان و تولیدکنندگان حمایت خواهیم کرد. وی با اشاره به اهمیت حوزه صنایع‌دستی بیان کرد: در دولت هرکاری از دستمان برآید برای حمایت از صنایع‌دستی کوتاهی نخواهیم کرد. پزشکیان با حضور در بخش‌های مختلف و غرفه‌های گوناگون نمایشگاه، از نزدیک در جریان وضعیت و شرایط حضور هنرمندان در این دوره از نمایشگاه قرار گرفت و با محصولات و آثار هنری تولیدشده ازسوی آنها بیش از پیش آشنا شد و همچنین با تعدادی از هنرمندان، صنعتگران و غرفه‌داران حاضر در سی‌وهفتمین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی از نزدیک گفت‌وگو کرد.
سند توسعه صنایع‌دستی
این گزارش می‌افزاید مدیرکل دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی صنایع‌دستی سند توسعه صنایع‌دستی را که به‌تازگی ابلاغ شده، در حاشیه برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی تبیین کرد.
بنا به گفته اوجانی، از یک سال پیش سند توسعه صنایع‌دستی درحال تدوین بود این اقدام با همکاری وزارت میراث فرهنگی در حوزه معاونت صنایع‌دستی و شورای انقلاب فرهنگی تدوین شد و به‌تازگی ازسوی رییس‌جمهور ابلاغ شد؛ سندی که براساس آن، چشم‌اندازهای فعالیت در حوزه صنایع‌دستی مشخص می‌شود؛ بنابراین می‌توان انتظار داشت هر تغییری در ساختار معاونت صنایع‌دستی نمی‌تواند خللی به اهداف این حوزه وارد کند. سندی که تاکنون نوشته نشده بود در واقع راهگشای مسیر توسعه صنایع‌دستی خواهد بود. خبرنگار مهر درباره این سند و وظایفی که در آن مشخص شده، با فرزاد اوجانی، مدیرکل دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی صنایع‌دستی در حاشیه برگزاری سی‌وهفتمین نمایشگاه صنایع‌دستی گفت‌وگو کرد. این سند یک تعهدنامه و عهدنامه‌ای است که همه دستگاه‌های کشور ملزم می‌شوند برنامه‌ها و راهبرد و سیاست‌هایی را که پایه‌شان براساس صادرات غیرنفتی کشور ترسیم می‌شود رعایت کنند. همچنین این برنامه کمک می‌کند که بدنه مدیریت و کارشناسی با تغییرات مدیریتی شاهد انحراف در وظایف و برنامه‌های عملیاتی نباشیم. چون دولت و سایر دستگاه‌ها و دستگاه مجری خود را ملزم می‌کند که در چارچوب قوانین و مقرراتی که برایش وضع شده در راستای کمک به فعالان بخش خصوصی گام بردارند.
شایان ذکر است همچنین براساس سیاست‌هایی که معاونت صنایع‌دستی داشته همراهی وزارت کشور، شهرک‌های صنعتی، معاونت علمی، وزارت تعاون را داشته و این دستگاه‌ها توانسته‌اند در راستای تحقق یکی از گام‌های ۱۸گانه تجاری‌سازی کمک کنند. در این سند، سیاست‌ها و اقدامات اساسی که منتج به اهداف شود موردتوجه است.