۸ آذر ۱۴۰۳ - ۰۰:۳۱

«فضای مجازی بدون اختیار ما، دارد مدیریت می‌شود و عوامل مسلط بین‌المللی در این فضا از لحاظ خبردهی، خبررسانی، تحلیل داده‌ها و هزاران کار دیگر به‌شدت فعال‌اند. نمی‌شود مردم‌مان را در این فضا، بی‌پناه رها کنیم.»(دوم شهریور ۱۳۹۹) این جمله‌ای است که رهبر انقلاب در هفته دولت چهارسال پیش در ارتباط تصویری با جلسه هیات دولت آن را مطرح کردند. 

آگاه: داستان از اینجا شروع شد که رهبر انقلاب چندین بار بر این نکته تاکید کردند که فضای مجازی کشور باید قانونمند و ضابطه‌مند اداره شود و نباید بدون چارچوب پیش برود. بر همین اساس، این مطالبه در طول این سال‌ها ادامه پیدا کرد و در اولین دیدار با دولت چهاردهم نیز یکی از مطالبات اصلی ایشان از دولت رسیدگی به این موضوع بود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین مطالبات رهبر انقلاب در فضای مجازی می‌پردازیم. به‌دنبال گسترش فضای مجازی در جهان و تاثیرات متنوع و دامنه‌دار آن بر زندگی شخصی و اجتماعی افراد، بحث‌های زیاد و داغی درباره نحوه تعامل با این فضا در گوشه‌وکنار جهان شکل گرفت. عده‌ای معتقد و مدعی بودند از آنجاکه این فضا فیزیکی نبوده و محدود به مرزها نیست، قواعد و چارچوب‌های مرسوم درباره آن صدق نمی‌کند. برخی نیز مدعی بودند که فضای مجازی، همان‌گونه که از نامش پیداست، فضایی مجازی و غیرواقعی است و همین که واقعیت ندارد، تکلیف آن نیز روشن است. اما آیا به‌راستی این فضا مجازی است؟ سنجش این ادعا کار چندان سختی نیست و نیاز به تخصص آن‌چنانی ندارد. امروزه بسیاری از روابط، تبادلات، مشاغل و امثالهم، متکی به فضای مجازی هستند و کمتر ‌کسی است که در زندگی روزمره خود با این فضا سروکار نداشته باشد؛ از تاکسی‌های اینترنتی گرفته تا امور بانکی و مالی و آموزش‌های رسمی و غیررسمی، کسب‌وکارهای آنلاین و پیگیری امور اداری و...، همه در این بستر فعالیت می‌کنند. در چنین وضعیتی که هر روز نیز وابستگی جوامع به فضای مجازی بیشتر و عمیق‌تر می‌شود، آیا به‌راستی می‌توان ادعا کرد که این فضا مجازی و غیرواقعی است؟


حال که پذیرفتیم این فضای به‌اصطلاح مجازی کاملا با واقعیت پیوند خورده و چیزی جدا از آن نیست، به‌طور منطقی و طبیعی، عقل سلیم حکم می‌کند که باید این فضا را قانونمند کرد؛ فضایی این‌چنین وسیع و گسترده که تقریبا در تمام شئون زندگی بشر امروزی دخالت دارد و اثر می‌گذارد، مگر می‌تواند بدون قانون و حساب‌وکتاب باشد؟ قانونمندسازی این فضا، از جهات مختلف، مهم و ضروری است. منفعت و صلاح مردم یکی از جنبه‌های اصلی این ضرورت است: «یکی از حقوق عمومی مردم همین است که امنیت روانی داشته باشند. امنیت روانی یعنی چه؟ یعنی هر روز شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرف هراس‌افکننده‌ای در ذهن‌ها پخش نشود. حالا تا دیروز فقط روزنامه‌ها بودند که این کارها را می‌کردند، حالا فضای مجازی هم اضافه شده. هر چند وقت یا چند روز یک بار، گاهی چند ساعت یک بار یک شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرفی را یک آدم مشخصی یا نامشخصی در فضای مجازی منتشر می‌کند، مردم را نگران می‌کند، ذهن مردم را خراب می‌کند. یک دروغی را مطرح می‌کند، شایع می‌کند، خب، این امنیت روانی مردم از بین می‌رود. یکی از وظایف قوه قضائیه برخورد با این مسئله است؛ البته اینجا هم من شنیدم بعضی گفتند که قانون نداریم؛ اولا می‌شود از همین قوانین موجود استفاده کرد و حکم این را فهمید؛ اگر قانون هم ندارید، سریع قانون تهیه کنید؛ اینها چیزهای مهمی است.» (۷تیر ۱۴۰۱)
در همان دیدار مهم هیات دولت با رهبری، در سال۹۹ تاکید جدی بر این بود که فضای مجازی از بیرون هدایت می‌شود و این امری آسیب‌زننده است:
ایشان در این اظهارات تاکید کردند: «یک مسئله که من اصرار دارم روی آن تکیه بکنم، مسئله فضای مجازی است؛ خب فضای مجازی خیلی مهم است. آقایانی که در زمینه فضای مجازی نظراتی دارند و ابراز می‌کنند و گاهی می‌گویند که این جزو زندگی اصلی مردم است -که ما هم قبول داریم؛ الان واقعا فضای مجازی، یک بخش حقیقی از زندگی مردم شده؛ حالا دولت الکترونیک و از این قبیل که به جای خود محفوظ است- شکی نیست اما آنچه عرض من است و من روی آن تکیه می‌کنم این است که فضای مجازی بدون اختیار ما، از بیرون از اختیار ما دارد مدیریت می‌شود؛ بحث این است.»
رهبر انقلاب بیان کردند: «فضای مجازی یک چیزی نیست که آدم بتواند مثل یک آب روانی هر جور که می‌خواهد از آن استفاده بکند؛ دیگران دارند این آب را به یک سمتی که خودشان می‌خواهند هدایت می‌کنند؛ آنها دارند این فضا را مدیریت می‌کنند. خب وقتی که ما می‌دانیم کسانی از بیرون دارند فضای مجازی را -که ما هم دست‌اندرکار آن هستیم و مبتلابه ما است- هدایت و مدیریت می‌کنند و ما نمی‌توانیم در مقابل آن بی‌کار بنشینیم.» اینجا مقوله‌ راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات بسیار به چشم می‌خورد.
«برای خاطر این است که بنده روی مسئله شبکه ملی اطلاعات این همه تاکید می‌کنم. این شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی که تشکیل داده‌ایم و بنده اصرار داشتم و دارم که این شورا تشکیل بشود و رؤسای محترم در آن شرکت کنند و تصمیم‌گیری کنند و اجرا کنند، به خاطر اهمیت این مسئله است؛ نمی‌شود این مسئله را رها کرد. و من می‌بینم که آن اهتمام لازم به خرج داده نمی‌شود.» البته نگاه رهبر انقلاب به حوزه فضای مجازی و فناوری‌های پیشرفته و در لبه علم و تکنولوژی دنیا، نگاهی فرصت‌محور در کنار توجه به مخاطرات و ملاحظات این عرصه است؛ نگاهی عمیق و روبه‌جلو که صرفا فناورانه با موضوعات برخورد ندارد و ابعاد عمیق‌تر و پیچیده‌تری از آنها را نیز در مدنظر قرار داده و دیگران را نیز نسبت به آن هوشیار می‌کنند. توجه نکردن به این مطالبات فقط باعث ازدست‌رفتن فرصت‌ها و عقب‌ماندگی نمی‌شود، بلکه می‌تواند خطرات و چالش‌هایی جدی نیز به‌دنبال داشته باشد که باتوجه‌به سرعت تحولات و پیشرفت‌های علمی، می‌تواند جبران‌ناپذیر نیز باشد.