آگاه: این روزها در میان فیلم‌های گیشه‌ای و کمدی پرفروش فیلمی در حال اکران است که احتمالا جز کسانی که در حد چند خط از آن بدانند کمتر سراغ دیدن آن می‌روند؛ این را با نگاه سرسری به تماشاگران در سالن‌هایی که این فیلم اکران می‌شود هم می‌توان متوجه شد؛ اغلب کسانی که برای دیدن این فیلم آمدند افراد نسبتا سن و سال‌دار و جاافتاده‌ای هستند که همزمان با شعرخوانی پروین آن شعرها را زیرلب زمزمه می‌کردند و حالا آمده بودند تا ثمره دوباره محمدرضا ورزی و محمدرضا شریفی نیا که پیش از این هم با هم کار کردند، ببینند.
همکاری مشترک دیگری میان دو رفیق قدیمی
ورزی که بیشتر به‌عنوان کارگردان سریال‌های تاریخی تلویزیونی شناخته می‌شود این‌بار به سراغ معرفی یک چهره معروف دوران معاصر رفته است و به کمک محمدرضا شریفی‌نیا و خانواده‌اش فیلم قابل‌قبولی ساخته که همه‌چیز آن در حد معمولی است و نه فراتر از آن. می‌گویم معمولی چون کار بدی نیست اما قاب یا لحظه ماندگاری هم ندارد که وقتی از سالن آمدی بیرون ذهنت درگیرش شود به عبارت ساده‌تر، بخواهم بگویم انگار که صفحه ویکی‌پدیای پروین اعتصامی، سینمایی شده باشد.
«پروین» که قرار بود نامش «معجزه پروین» باشد نخستین‌بار در جشنواره فیلم فجر سال گذشته (۱۴۰۲) نمایش داده شد و با استقبال نسبی تماشاگران روبه‌رو شد. مارال بنی‌آدم نیز که نقش پروین اعتصامی را در این فیلم بازی می‌کند، جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را از هیات داوران جشنواره دریافت کرد.
بالاتر اشاره کردم «خانواده شریفی‌نیا» چون نقش پدر پروین اعتصامی را محمدرضا شریفی‌نیا، نقش مادر پروین را آزیتا حاجیان (همسر سابق محمدرضا شریفی‌نیا) و نقش دوست پروین را که یک کولی است ملیکا شریفی‌نیا بازی می‌کند، درنتیجه اثر قابل‌قبولی تولید کرده‌اند.
محمدرضا شریفی‌نیا که در دهه اخیر از دوستان و همکاران نزدیک ورزی است تهیه‌کنندگی این فیلم را به‌عهده دارد؛ البته بنیاد سینمایی فارابی و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هم در ساخت این اثر مشارکت دارند.
مارال بنی‌آدم، آزیتا حاجیان، محمدرضا شریفی‌نیا، حسین پاکدل، محمدعلی نجفی، امیرحسین صدیق، رامین ناصرنصیر، رضا فیاضی، بیژن بنفشه‌خواه، یوسف صیادی، حسام نواب‌صفوی، ملیکا شریفی‌نیا، محمدشعبان‌پور، الهه جعفری، محمدرضا شهبانی نوری، مریم ورزی، محمد ساربان، مجید جعفری، شهراد بانکی، عباس علی محمدی و امیررضا انوریان ازجمله بازیگرانی هستند که در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند و بهزاد عبدی هم سازنده موسیقی این فیلم است که از نقاط قوت اثر به شمار می‌آید.
چرا فیلم «پروین» باارزش است؟
فیلم «پروین» فیلم باارزشی است که باید آن را دید به چند دلیل؛ یکی اینکه در میان فیلم‌هایی که از روی زندگی چهره‌ها و مفاخر ایرانی ساخته‌شده اثر قابل‌قبول و دیدنی است و ایراداتی که به سایر آثار در این حوزه گرفته می‌شود مثل ایرادات تاریخی، گریم‌های غیرواقعی و واقعیت‌های اغراق‌شده کمتر در آن وجود دارد؛ به بیان دیگر چون کارگردانان ما عمدتا در ساخت پرتره ضعیف هستند، «پروین» تا حدی توانسته نشان دهد که اگر بخواهند، می‌شود.
علاوه‌بر همه اینها، با نگاهی کلی به آنچه تاکنون با موضوع پرتره‌های کشورمان ساخته شده این اثر سینمایی را می‌توان جزو دسته خوب‌ها قرار داد، ضمن اینکه اکثر پرتره‌های تاریخی که تاکنون ساخته شده بیشتر درباره شخصیت‌های مذهبی و دفاع مقدس بوده و این اثر درباره یک چهره فرهنگی و زن شاعر است که نام او بیشتر از طریق کتاب‌های درسی در ذهن مردم است تا خواندن شعرهایش در زندگی روزمره. در سال‌های اخیر البته تلاش‌هایی برای ساخت فیلم براساس زندگی افراد مختلف ازجمله زنان شده و فیلم‌هایی مثل «لاله» و «از صفر تا سکو» درباره زنان موفق ساخته شده ولی «پروین» در مقایسه با هردوی این فیلم‌ها از هر لحاظ سینمایی‌تر و دیدنی‌تر است.
فیلم «لاله» ساخه اسدالله نیک‌نژاد درباره زندگی لاله صدیق، قهرمان اتومبیل‌رانی ایرانی است که به چهره‌ای بین‌المللی تبدیل شده است. این فیلم پس از فرازونشیب‌های فراوان سرانجام سال ۱۳۹۹ اکران شد ولی آنچنان که باید مورد استقبال قرار نگرفت.
«صفر تا سکو» هم که در دسته‌بندی سینمای مستند قرار می‌گیرد به کارگردانی سحر مصیبی و تهیه‌کنندگی مشترک مهتاب کرامتی و طهورا ابوالقاسمی روایتگر زندگی خواهران منصوریان، ووشوکاران اهل سمیرم است که قهرمان جهان و ایران شدند.این اثر مستند به‌دلیل اینکه اندکی پس از قهرمان شدن خواهران منصوریان ساخته شد و علاوه‌بر اکران در سینمای مستند در سینماهای عمومی هم اکران شد مورد استقبال علاقه‌مندان سینما قرار گرفت و در جشنواره فیلم فجر و جشنواره سینما حقیقت هم جوایز متعددی دریافت کرد.
به فیلم «پروین» برگردیم؛ فیلم با روایتگری برادر این شاعر پیشرو آغاز می‌شود و با ورود به خانه پدری پروین اعتصامی با بافتار خانواده‌ای که پروین اعتصامی در آن بزرگ شده آشنا می‌شویم و ادامه ماجراها به نمایش گذاشته می‌شود. در بخش‌هایی از فیلم به نظر می‌رسد ورزی فراموش کرده که برای مدیوم سینما فیلم می‌سازد و فضای کار به‌شدت تلویزیونی می‌شود. علاوه‌براین، کارگردان برای شاعرانه کردن فضا از عناصری استفاده کرده که کمی گل درشت و قدیمی است، مثل وزش باد و ریختن برگ‌های پاییزی بااین‌حال چون حس و حال فیلم درباره شعر و شاعری است خیلی وصله ناجور نیست. بازی خوب و باورپذیر مارال بنی‌آدم در نقش پروین اعتصامی از نقاط قوت این فیلم است که مخاطب با آن همراه می‌شود.
سینما برای معرفی چهره‌های ایران چه کرده است؟
با مرور بر آثاری که در سال‌های اخیر در مورد چهره‌های فرهنگی، حماسی و تاریخی کشورمان ساخته شده متوجه می‌شویم که با شاخص شدن چند فیلم درباره پرتره مثل «چ» و «تختی»، سایر فیلمسازان هم جرات این را پیدا کردند که وارد این وادی شوند. «چ» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان، «محمد (ص)» ساخته مجید مجیدی، «غلامرضا تختی» ساخته بهرام توکلی، «منصور» ساخته سیاوش سرمدی، «موقعیت مهدی» ساخته هادی حجازی‌فر ازجمله فیلم‌هایی با موضوع بیوگرافی است که در یک دهه اخیر ساخته شده است.
تا قبل از سال۱۳۹۳ یعنی ۱۰سال پیش هم اغلب فیلم‌های ساخته‌شده در حوزه پرتره درباره شخصیت‌های تاریخی مثل ستارخان، میرزا کوچک‌خان و سردار جنگل، دادشاه و در سال‌های منتهی به دهه۹۰ بیشتر درباره شخصیت‌های مذهبی مثل ایوب پیامبر، مریم مقدس، حضرت ابراهیم(ع) فیلم ساخته شد.
بی‌توجهی فیلمسازان به سرمایه‌های انسانی کشور
با وجود اینکه هربار یک فیلم خوب درباره یک چهره باارزش و برجسته کشورمان ساخته می‌شود اینقدر مورد استقبال مخاطب قرار می‌گیرد اما باز هم فیلمسازان کشورمان آنطور که باید وارد این عرصه فیلمسازی نمی‌شوند و با وجود فراوانی چهره‌هایی که هرکدام پتانسیل یک فیلم سینمایی یا سریال چند فصلی مفصل را دارند، کمتر کارگردانی به ساخت فیلم از این چهره‌ها رغبت نشان می‌دهد که البته دلیل واضح و روشن آن کم‌سود بودن آنها به نسبت فیلم‌های عامه‌پسند و کمدی است ولی این دلیل فقط در حد یک گمان است چون تجربه نشان داده که اگر آن فیلم خوب ساخته شود، می‌تواند هم اندازه فیلم‌های سرگرم‌کننده سودآور باشد. مرداد همین امسال بود که رهبر انقلاب اسلامی هم در دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری همایش بین‌المللی جناب «جعفر بن ابیطالب» بر ساخت فیلم از مفاخر تاریخی تاکید کردند و این اولین‌بار نیست که ایشان چنین مطالبه‌ای از فیلمسازان کشورمان داشتند.
ایشان خطاب به فیلمسازان کشور گفتند: مسئولین صداوسیما و کارگردانان به قول خودشان دنبال سوژه می‌گردند، چه موضوعی بهتر از حمزه و جعفر بن ابیطالب؟ اینها مفاخر تاریخی‌اند، واقعیت هم دارند، وجود هم دارند، مثل جومونگ خیالی هم نیستند اما مثل جومونگ جنگ کردند، مبارزه کردند ــ مبارزه سیاسی کردند، مبارزه نظامی کردند ــ حضور داشتند، بعد هم شهید شدند؛ در عالم هنر و تولید فیلم و سریال و مانند این چیزها، می‌شود کاملا اینها را واقعا پرداخت کرد؛ و امیدواریم ان‌شاءالله این کار هم انجام بگیرد.
با اینکه درحال‌حاضر کارگردانانی مثل ابراهیم حاتمی‌کیا و داوود میرباقری مشغول ساخت سریال‌هایی درباره حضرت موسی(ع) و سلمان فارسی هستند اما با گذشت سال‌های طولانی هنوز خبری از نمایش آنها نیست و امیدواریم سرنوشت آنها دچار سرنوشت «فرزند صبح» و «رویای سهراب» نشود.
تاکنون خبری از اکران فیلم «فرزند صبح» ساخته بهروز افخمی و «رویای سهراب» به کارگردانی علی رویین‌تن که درباره زندگی سهراب سپهری است نشده است.
امید داریم در آینده نزدیک، فیلمسازان کشورمان با دیدن استقبال مخاطب از فیلم‌های بیوگرافی خوب، رغبت بیشتری برای ورود به این حوزه پیدا کنند، چون در هر تکه این سرزمین شخصی وجود دارد که زندگی‌اش پتانسیل سینمایی شدن را دارد.