آگاه: فیلمسازانی که به قول خودشان دنبال سوژه می‌گردند، کدام موضوع بهتر از مفاخر تاریخی؟ هم واقعیت دارند، هم وجود دارند و هم مثل جومونگ خیالی نیستند اما مثل جومونگ جنگ کردند، مبارزه کردند، مبارزه سیاسی کردند، مبارزه نظامی کردند، بعد هم شهید شدند؛ در عالم هنر و تولید فیلم و سریال و مانند این چیزها، می‌شود به اینها پرداخت. این جملات بخشی از بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری همایش بین‌المللی جناب «جعفر بن ابیطالب» است که آبان سال جاری منتشر شد.
این اولین‌بار نیست که رهبری مطالبه ساخت فیلم و سریال با موضوع مفاخر کشورمان را دارند و به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر به این مطالبه توجه بیشتری شده است. مصداقش هم فیلم‌هایی که با موضوع مفاخر دینی و سیاسی کشورمان ساخته شده و مورد استقبال مخاطبان هم قرار گرفته است. استقبال از این فیلم‌ها نشان می‌دهد که مردم علاقه‌مند به شنیدن داستان‌ها و روایت‌های دفاع مقدس هستند؛ البته به‌شرطی‌که جذب روایت شوند؛ به‌خصوص برای نسلی که دوران جنگ را ندیده و هیچ ایده و خاطره‌ای از آن دوران ندارد، مگر یک‌سری تعاریف و تصاویر کلیشه‌ای که در کتاب‌های درسی و تلویزیون نمایش داده شده است.
در چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر ۶فیلم با موضوع دفاع مقدس ساخته شده‌اند که به نسبت کل فیلم‌های سینمایی حاضر در جشنواره، تعداد قابل‌توجهی است. تاکنون سه اثر از این میان با نام‌های «صیاد»، «اسفند» و «شمال از جنوب‌غرب» برای اهالی رسانه در برج میلاد نمایش داده شده و هر سه فیلم بازخوردهای خوبی هم در میان مخاطبان و اهالی رسانه و هم در میان منتقدان داشتند.به نظر می‌رسد یکی از دلایل مهم این استقبال و پرمخاطب بودن به دارا بودن قصه در فیلم‌ها برمی‌گردد؛ «قصه» حلقه مفقوده این روزهای سینمای ایران است و وقتی قرار است درباره یک واقعه یا یک شخص فیلم ساخته شود، یعنی یک قصه واقعی وجود دارد و همین قصه به فیلم جان می‌دهد؛ به بیان دیگر، اقتباس که همیشه از کتاب نباید باشد، گاهی اقتباس از یک اتفاق یا یک روایت از اقتباس یک اثر داستانی جذاب‌تر می‌شود، نمونه‌اش «شمال از جنوب‌غرب» است که داستان یک عملیات خرابکارانه ازسوی رژیم بعثی عراق را روایت می‌کند.
در ادامه نگاهی خواهیم داشت به ۶اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر که با محوریت دفاع مقدس ساخته شده‌اند؛ ترتیب آثار به ترتیب نمایششان در جشنواره فیلم فجر است.
فیلم «صیاد» به کارگردانی جواد افشار برشی از زندگی شهید علی صیاد شیرازی را به تصویر می‌کشد که نقش شهید صیاد شیرازی را علی سرابی ایفا کرده است. جواد افشار از سریال‌سازهای پرکار تلویزیون است که البته بیشتر با ساخت دو سری از سریال «گاندو» به شهرت رسید. او در سینما، فیلم ترسناک «کلبه» در سال۱۳۸۷ کارگردانی کرد و حالا بعد از ۱۶سال دومین فیلم سینمایی خود را ساخته است. هومن برق‌نورد، نادر سلیمانی، محمدرضا هدایتی و ایوب آقاخانی از دیگر بازیگران فیلم هستند.
حضور علی سرابی و مارال بنی‌آدم در نقش شهید صیاد شیرازی و همسرش که در دنیای واقعی هم زن و شوهر هستند موجب شده تا فیلم خیلی قابل‌لمس و درک باشد و کارگردان صیاد هم خود به این موضوع اذعان دارد و پس از ساخت آن گفت: کاش زن و شوهرهای سینمایی بیشتری داشتیم که بتوانیم این تصاویر را در سینما خلق کنیم! افشار، کارگردان فیلم صیاد درباره این اثر گفت: ما فرازی از زندگی صیاد را انتخاب کردیم که حرف به روزی را مطرح می‌کند. در این دو سال از زندگی‌اش، او پرچم‌دار وحدتی می‌شود که قابل درک نبوده است، آن هم در دهه شصتی که هر روزش به‌اندازه یک‌سال مهم بوده است. همه حرف این فیلم وحدت است و می‌گوید که برای برقراری آن باید چه سختی‌هایی را تحمل کرد. این فیلم محصول بنیاد سینمایی فارابی، بنیاد شهید و سازمان عقدتی سیاسی ارتش است.
فیلم «اسفند» به نویسندگی و کارگردانی دانش اقباشاوی که خود اهل خوزستان است درباره یکی از مهم‌ترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس با محوریت شهید علی هاشمی است.
نمایش فیلم «اسفند» در کاخ جشنواره توانست تا حد زیادی مخاطبان و منتقدان را راضی کند؛ علاوه‌بر بازی خوب و باورپذیر بازیگران بومی خوزستانی که به زیبایی با زبان عربی سخن می‌گویند، اینکه فیلم به معرفی شهیدی پرداخته که تاکنون کمتر درباره آن صحبت شده یک موضوع ارزشمند است، چون اینکه یک نفر بعد از دیدن این فیلم ترغیب شود تا درباره این پاسدار مردمی بیشتر بداند، اتفاق کمی نیست.
اقباشاوی که قبل از اسفند، فیلم «تاج محل» را کارگردانی کرده بود، اولین‌بار است که سراغ یک سوژه جنگی- دفاع مقدس رفته اما به نظر می‌رسد اینکه دوارن کودکی خود را در ایام جنگ و منطقه خوزستان گذرانده کمک زیادی کرده تا این فیلم باورپذیر و به واقعیت نزدیک باشد.
این فیلم که تا پیش از اکران «قرارگاه سری» نام داشت از محصولات سازمان اوج است و در آن بازیگرانی چون محمدرضا مسعودی، مهدی زمین‌پرداز، سعید آل بوعبادی و خیام وقار کاشانی ایفای نقش کردند.
اغلب فیلم‌هایی که در حوزه جنگ و دفاع مقدس ساخته می‌شوند در خطه جغرافیایی خوزستان، خرمشهر و سایر مناطق جنگی ساخته می‌شوند اما «شمال از جنوب‌غربی» این تصور غالب را شکسته و داستان را از نقطه شمال ایران و قائم‌شهر روایت می‌کند.
«شمال از جنوب‌غربی» تازه‌ترین ساخته حمید زرگرنژاد است و با نگاهی به پرونده فیلمسازی این کارگردان، می‌توان مشاهده کرد که او همواره دغدغه به‌تصویر کشیدن اتفاقات جنگ ایران و عراق را چه در مستندهایش و چه در ساخته‌های داستانی‌اش داشته است. او دو سال قبل هم با فیلم «شماره ده» که درباره اسرای جنگی بود، در جشنواره حضور داشت و مورد تحسین بینندگان و منتقدان قرار گرفت.
«شمال از جنوب‌غربی» در تلاش است تا پرده‌ای تازه از واقعیت‌های جنگ را به تصویر بکشد و درباره این ماجرا توضیح دهد که دفاع هشت‌ساله ایران از مرز و بومش فقط در میدان‌های نبرد خلاصه نبود، بلکه در خیابان‌ها، جاده‌ها و شهرهایی که کمتر از آن شنیده‌ایم، نیز جریان داشت. این فیلم به فعالیت‌های نفوذی در داخل کشور در دوران جنگ اشاره دارد و نشان می‌دهد دشمن فقط در میدان نبرد حضور ندارد، بلکه در شهرهای محلِ سکونتِ مردمان عادی هم می‌توان ردی از آنها پیدا کرد. نگاه زرگرنژاد در این فیلم، نگاهی تازه به مقوله «جنگ» است که امیدواریم امثال آن بیشتر شود. مصطفی زمانی، امیر آقایی، بهناز جعفری و علی دهکردی ازجمله بازیگران فیلم «شمال از جنوب‌غربی» هستند.
این فیلم محصول بنیاد فرهنگی روایت فتح و تهیه‌شده در انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس است.
یکی از اتفاقات جالب جشنواره امسال حضور دو فیلم دفاع‌مقدسی درباره یک شهید است، آن هم شهید درون‌گرا و آرامی که چه در دوران رشادت‌هایش، چه پس از شهادتش کمتر درباره آن صحبت شده است. تا قبل از جشنواره کشمکش‌هایی میان دو کارگردان اسفند و اشک هور که هردو داستانشان درباره علی هاشمی است، اتفاق افتاد ولی واقعیتش این است که درباره یک سوژه هزاران نفر می‌توانند فیلم بسازند یا کتاب بنویسند، چون هرکسی از زاویه نگاه خود به موضوع می‌پردازد و با دیدن نتایج فیلم‌های اسفند و اشک هور هم می‌توان متوجه این موضوع شد، خصوصا که هرکدام از این فیلم‌ها مربوط به یک دوره از مقطع زندگی شهید هاشمی هستند. «اسفند» روایتگر دوران فرماندهی تا آغاز عملیات خیبر و «اشک هور» روایتگر روزهای پایانی زندگی شهید علی هاشمی است.
نویسندگی و کارگردانی «اشک هور» را مهدی جعفری و تهیه‌کنندگی آن را مجتبی فرآورده به عهده دارد و در آن بازیگرانی چون رضا ثامری، رویا افشار، تورج الوند، میثم رازفر، شبنم گودرزی و ساره رشیدی ایفای نقش کردند.
این فیلم سینمایی دومین همکاری مهدی جعفری و مجتبی فرآورده بعد از فیلم سینمایی «بیست‌وسه نفر» و محصول سازمان سینمایی سوره است که با مشارکت سیمافیلم به تولید رسیده است.
یکی دیگر از تولیدات سینمایی بنیاد فرهنگی روایت فتح در چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری است. در فیلم، شاهد برشی از زندگی شهید سعید قهاری سعید پس از دوران جنگ تحمیلی هستیم. شهید سعید قهاری سعید یکی از چهره‌های ماندگار انقلاب اسلامی است که در وقایع برجسته‌ای همچون حماسه پاوه و همراهی با دکتر مصطفی چمران نقش‌آفرینی کرد. او در عملیات‌های مختلف نظامی با فرماندهان بزرگی مانند احمد متوسلیان و احمد کاظمی همکاری داشت و درنهایت در سال۱۳۸۵ به شهادت رسید. مهدی نصرتی، الناز ملک، ساناز سعیدی، حسام منظور، آرش آصفی، عبدالرضا نصاری، مهیار شاپوری، بهرام ابراهیمی، محمد اشکان‌فر ازجمله بازیگران این فیلم هستند. از نقاط قوت این فیلم می‌توان به موسیقی آن که ازسوی بهزاد عبدی ساخته شده اشاره کرد.علی غفاری، کارگردان این فیلم، پیش‌تر با ساخت آثاری همچون «استرداد» و «تک‌تیرانداز» توانست جایگاه خود را در سینمای دفاع مقدس تثبیت کند. «استرداد» در جشنواره سی‌ویکم فیلم فجر در ۱۳بخش کاندیدای دریافت جایزه و «تک‌تیرانداز» نیز موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی در جشنواره سی‌ونهم فجر شد.
«خدای جنگ» عنوانی است که آمریکایی‌ها به موشکی دادند که ایران در زمان جنگ تحمیلی با اتکا بر توان داخلی تولید کرد و حالا همین عنوان نام فیلمی است در جشنواره فیلم فجر؛ فیلمی که روایتی حساس از یک اتفاق واقعی و مهم معاصر در حوزه پیشرفت‌های موشکی را به تصویر کشیده است.
ماجرای فیلم از این قرار است که در دوران دفاع مقدس، ایران چند فروند موشک را به‌طور مخفیانه از لیبی خریداری می‌کند تا در موقعیت‌های مناسب آنها را به‌سمت اهدافی مشخص در عراق شلیک کند. قبل از استفاده ایران از موشک‌ها تیمی با محوریت ابراهیم (ساعد سهیلی) از ایران به سوریه می‌روند تا چگونگی کار و شلیک موشک‌ها را بیاموزد ولی پس از بازگشت تیم متوجه می‌شود که قرار نیست موشک‌ها را آنها شلیک کنند.«خدای جنگ» به کارگردانی حسین دارابی، نویسندگی احسان ثقفی و تهیه‌کنندگی سعید سعدی محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است و بازیگرانی چون ساعد سهیلی، حسین سلیمانی، پیام احمدی‌نیا، نادر فلاح، داریوش کاردان، مهدی حسینی، مهدی فریضه، پیمان پورنیک‌دست، دانیال نوروش، علی دل‌پیشه، آزاده سیفی، عبدالرضا نصاری، بهارداورزنی، محمدرضا سروستانی، هومن دارابی و عمار شلق در آن ایفای نقش کردند. «خدای جنگ» سومین فیلم حسن دارابی پس از دو فیلم «مصلحت» و «هناس» است.با نگاهی به این ۶اثر که هرکدام روایتگر یک اتفاق از دوران دفاع مقدس هستند، شاید بتوان گفت این دوره از جشنواره فجر از هردوره دیگری «فجر»تر است، چون فلسفه پایه‌گذاری و نامگذاری این جشنواره، پیروزی انقلاب اسلامی بوده است و چه فرصتی بهتر از ایام دهه فجر و جشنواره فیلم فجر، برای نمایش رشادت‌های سربازان این مرز و بوم. سربازانی که اگر نبودند، ما هم نبودیم.