آگاه: بحران‌های اقتصادی که باعث فلج‌شدن حوزه کار ایران شد نه‌تنها روند بهبود را طی نمی‌کند، بلکه رفته‌رفته ابربحران‌هایی که سال‌ها جزو دغدغه مسئولان کشور و تحلیلگران اجتماعی و سیاسی بود از راه می‌رسد. اگرچه بارها و بارها اعلام شده که یکی از راه‌های بهبود وضعیت کار در ایران برداشتن تحریم‌ها و جذب سرمایه خارجی است ولی شاید اکنون هم وقت گذاشتن برای اینکه چنین تئوری‌هایی محقق شود بیهوده باشد چون آنچه «پیری جمعیت» خوانده می‌شود از راه رسیده است و همین باعث شده تا بگوییم درصد مهمی از کارگران ایران که می‌توانستند در چرخه اقتصادی و توسعه نقشی داشته باشند از دور خارج شده‌اند. برابر با اطلاعات جدیدی که ازسوی مرکز آمار ایران منتشر شده است می‌توانیم بگوییم که نرخ بیکاری جوانان ۲۰ تا ۳۴سال به پایین‌ترین حد خود در سال‌های اخیر رسیده است ولی بنا برنظر کارشناسان و تحلیلگران این کاهش آماری پیامد کاهش جمعیت جوان و افزایش شمار جوانان منصرف‌شده از جست‌وجوی شغل است. در ادامه بیشتر به این چالش خواهیم‌پرداخت.
شاهد حذف نیروهای کار هستیم
«علی‌حسین شهریور»، دبیرکل خانه تعاونگران با بررسی آمارهایی در حوزه اشتغال که ازسوی مرکز آمار ایران منتشر شده است به رسانه‌ها گفت: «نرخ بیکاری جوانان ۲۰ تا ۳۴ساله ایران به پایین‌ترین سطح در ۱۶سال اخیر رسیده است اما این کاهش آماری بیش از آنکه نشان‌دهنده بهبود بازار کار باشد، پیامد کاهش جمعیت جوان و افزایش شمار جوانان منصرف‌شده از جست‌وجوی شغل‌ها (NEET)است. براساس داده‌های مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جوانان ۱۸ تا ۳۵سال در تابستان ۱۴۰۳ به ۱۴.۸درصد کاهش یافته است. بااین‌حال، نرخ بیکاری در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴سال همچنان بالای ۲۱درصد باقی‌مانده که نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری در جذب این گروه به بازار کار است. نکته قابل‌تامل، کاهش جمعیت جوانان ۱۵ تا ۲۴سال از ۱۷.۷میلیون نفر در سال۱۳۸۴ به ۱۱میلیون نفر در سال۱۴۰۲ و حضور حدود سه‌میلیون جوان در گروه NEETها (نه شاغل، نه محصل، نه مهارت‌آموز) است که در کاهش ظاهری نرخ بیکاری تاثیرگذار بوده است.» دبیرکل خانه تعاونگران در پاسخ به اینکه آیا کاهش نرخ بیکاری جوانان نشانه مثبتی برای اقتصاد محسوب می‌شود؟ ادامه داد: «متاسفانه این کاهش بیشتر بازتاب پیری جمعیت و خروج جوانان از چرخه اشتغال است. حدود ۴۰درصد جوانان ۲۰ تا ۲۴سال حتی در جست‌وجوی کار نیستند یا به تحصیلات طولانی‌مدت روی آورده یا کاملا از بازار کار حذف شده‌اند. ۴۱.۳درصد بیکاران کشور فارغ‌التحصیل دانشگاهی‌اند اما مهارت‌هایشان با نیاز بازار همخوانی ندارد.»
اطلاعات جدید مرکز آمار
براساس شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور که ازسوی مرکز آمار ایران اعلام شده، در پایان پاییز سال جاری، نرخ بیکاری در جمعیت ۱۵ساله و بیشتر به ۷.۲درصد رسید که نسبت‌به فصل قبل (تابستان۱۴۰۳) معادل ۰.۳درصد کاهش را نشان می‌دهد. مطابق این داده‌ها، نرخ بیکاری در مردان از ۶.۱درصد در تابستان۱۴۰۳ به ۵.۹درصد در پاییز رسید. در بخش زنان نیز از ۱۴.۲درصد در تابستان امسال به ۱۳.۷درصد در پایان پاییز رسید. همچنین در مناطق شهری نیز، نرخ بیکاری از ۸.۲درصد در تابستان به ۷.۸درصد در پاییز و در مناطق روستایی این نرخ از ۵.۴درصد در تابستان به ۵.۲درصد در پاییز سال جاری رسید.
این در حالی است که نرخ بیکاری در جمعیت ۱۵ساله و بیشتر در مدت مشابه سال قبل (پاییز ۱۴۰۲) ۷.۶درصد در کل کشور، در بخش مردان ۶.۲درصد، در بخش زنان ۱۴.۲درصد، در مناطق شهری ۸.۲درصد و در مناطق روستایی ۵.۷درصد اعلام شده است.
نرخ بیکاری در استان‌های کشور
براساس این آمار که روز گذشته منتشر شده، در میان جمعیت ۱۵سال و بالاتر کشور در بهمن سال جاری، پنج استان تهران با ۴.۵درصد، مازندران با ۴.۷درصد، خراسان جنوبی با ۴.۷درصد، یزد با ۵.۵درصد و استان ایلام با ۵.۵درصد در جایگاه اول تا پنجم بهترین استان‌های کشور با کمترین نرخ بیکاری قرار گرفته‌اند.
در طرف دیگر، پنج استان سیستان و بلوچستان با ۱۲.۵درصد، خوزستان با ۱۱.۹درصد، کرمانشاه با ۱۱.۸درصد، لرستان با ۱۱.۵درصد و استان اردبیل با ۱۰.۱درصد، در جایگاه پنج استان اول کشور با بالاترین‌ترین آمار در نرخ بیکاری قرار دارند. آمارهای فوق حاکی از آن است که دو استان چهارمحال‌وبختیاری با ۷.۴ درصد و اصفهان با ۷.۱درصد نزدیک‌ترین استان‌های کشور به میانگین ملی در نرخ بیکاری جمعیت ۱۵سال و بیشتر هستند.