آگاه: با آغاز نمایش فیلم‌های نوروزی در سینماهای کشورمان که مجموعه‌ای از آثار برگزیده جشنواره فیلم فجر است، سال کاری سینمای ایران به پایان رسید. سینمای کشورمان در سال۱۴۰۳ حدود ۳۴میلیون مخاطب داشت که این آمار در مقایسه با سال۱۴۰۲، پنج‌میلیون نفر بیشتر بود و وضع گیشه را حسابی سروسامان داد. همچنین این رقم بیشترین تعداد مخاطب از سال۱۳۷۶ تاکنون برای سینمای کشورمان بوده است اما به نسبت دهه۶۰ که سینما مخاطب ۸۰میلیونی داشت، رقم چشمگیری نیست.
در میان فیلم‌هایی که در این ۱۲ماه روی پرده بودند، ۶فیلم درآمدی بیش از ۱۲۰میلیارد تومان به دست آوردند و ۱۶فیلم درآمدی بین ۹۱ تا ۱۰میلیارد تومان کسب کردند. همچنین ۱۷فیلم کمتر از ۱۰میلیارد تومان فروش داشتند و در انتهای جدول هم سه فیلم کمتر از ۱۰۰میلیون تومان بلیت فروختند.
«۷۰ سی» به کارگردانی بهرام افشاری، پرفروش‌ترین فیلم۱۴۰۳ محسوب می‌شود. این فیلم که از آذر امسال روی پرده سینماها رفت، تاکنون بیش از پنج‌میلیون و ۶۲۱هزار نفر تماشاگر داشته و به فروش ۳۲۷میلیارد تومان رسیده است. این فیلم به‌دلیل فروش بالایش هنوز هم سانس‌های مختلفی در سینماهای کشور دارد و درحال اکران است. باوجوداین اگرچه این فیلم در ظاهر فروش بیشتری نسبت‌به «فسیل»، فیلم پرفروش سال۱۴۰۲ دارد اما در جذب مخاطب رتبه پایین‌تری از آن و حتی از فیلم دوم سال گذشته (هتل) دارد. در سال۱۴۰۲ «فسیل» و «هتل» به‌ترتیب با هفت‌میلیون و ۴۹۰هزار تماشاگر و ۶میلیون و ۶۲۸هزار نفر تماشاگر پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سال بودند ولی امسال فیلم‌های اول و دوم جدول شرایطی متفاوت‌تر دارند.
در جدول فروش امسال سینما، پنج رتبه اول گیشه دربست در اختیار فیلم‌های کمدی است و پس از آن فیلم «مست عشق» حسن فتحی یک فاصله موقت در ردیف فیلم‌های کمدی ایجاد کرده و بعد از آن باز هم فیلم‌های رده هفتم و هشتم جدول فروش برای کمدی‌هاست. درواقع باید گفت در میان ۱۰فیلم اول جدول فروش غیر از «مست عشق» و انیمیشن «ببعی قهرمان» دیگر فیلم‌ها جزو آثار کمدی سینما در سال۱۴۰۳ بودند.
فیلم‌های کمدی رتبه‌های دیگر جدول فروش را هم به‌تناوب پر کرده‌اند اما نتوانسته‌اند موفقیت چندانی کسب کنند و برهمین اساس، برخی کارشناسان معتقدند میزان استقبال مردم از فیلم‌های کمدی رو به افول است؛ البته این تحلیل بیشتر مربوط به جماعت سینمارویی می‌شود که در دو، سه سال گذشته با انتخاب فیلم‌های کمدی، موج کمدی‌سازی را در سینما رواج داد، وگرنه بسیاری از اهالی سینما و سینماداران براین باورند که جمعیت قابل‌توجهی از سینمادوستان چند سالی است که با سینما قهر کرده‌اند و اگر فیلم‌های غیرکمدی و باکیفیت اکران می‌شد، حتما جریان دیگری بر سینما حاکم می‌شد.
بیشترین و کمترین تماشاگر را کدام فیلم‌ها دارند؟
اما اگر بخواهیم آمار گیشه را براساس تعداد تماشاگر محاسبه کنیم، فقط یک فیلم یعنی همان «۷۰ سی» بیشتر از پنج‌میلیون نفر مخاطب داشته و دو فیلم «تگزاس۳» و «زودپز» هم حدود چهارمیلیون نفر تماشاگر داشتند. هفت فیلم دیگر جدول اکران امسال بین یک‌میلیون تا دومیلیون و ۸۰۰هزار نفر را به سینما کشاندند و باقی ۵۰فیلم دیگر، تماشاگرانی کمتر از یک‌میلیون نفر داشتند. در این بین تعداد قابل‌توجهی از فیلم‌ها حتی ۱۰۰هزار بلیت هم نفروختند.
این ارقام برای فیلم‌های اکران‌شده درحالی ثبت شده که در یک نگاه کلی کاملا مشهود است، اوضاع سینما فقط برای چند فیلم و یک گروه خاص به خوشی سپری شده است؛ البته وضعیت فروش سینما جدا از بررسی آماری و عددی، به تحلیل جامع و کارشناسانه نیاز دارد ولی به نظر می‌رسد اگر حتی یکی از فیلم‌های توقیفی سینما که سر از کانال‌های تلگرامی و پلتفرم‌های اینترنتی درآوردند، روی پرده سینما اکران می‌شد، شرایط برای اهالی سینما و سینماداران متفاوت‌تر بود و کارنامه سینما را با صفت‌های مثبت‌تری می‌شد سنجید.
مبارکی و نامبارکی‌های سینمای ۱۴۰۳
اما اگر قرار باشد مروری بر اتفاقات سینمایی سالی که رو به پایان است داشته باشیم باید از چند اتفاق مبارک و نامبارک سخن بگوییم.
یکی از اتفاقات مبارک و مثبت سینمای ایران در سال۱۴۰۳ رونق ساخت فیلم‌های ژانر کودک و نوجوان است. سال‌هاست که متولیان این حوزه از جای خالی فیلم‌های سینمایی کودک و نوجوان و لزوم اهمیت به آنها سخن می‌گویند اما تنها، چند سال است که قدم‌هایی در این راه برداشته شده است و همین چند قدم کوچک هم به‌خوبی نشان داده که این فضا چقدر جا برای کار کردن و مخاطب فعال دارد. در سال۱۴۰۳ چهار فیلم کودک و نوجوانِ «شهر گربه‌ها۲»، «شنگول و منگول»، «ببعی قهرمان» و «باغ کیانوش» حدود ۱۲۶میلیارد تومان فروختند و حسابی کام مخاطبان این قشر از جامعه را شیرین کردند. امیدواریم این مسیر در سال‌های آینده هم مستمر و مستدام باشد تا این نوع از سینما هرچه زودتر بتواند به جایگاهی که لایقش است برسد و جبران کمبودهای این سال‌ها را هم بکند.
یک جشنواره پرحاشیه
اما از دیگر اتفاقات مهم سینمای ایران در سال۱۴۰۳ تغییر مدیران سینمایی به‌واسطه تغییر غیرقابل پیش‌بینی دولت بود؛ این تغییر مدیریت، موجب تغییراتی در موسسات و سازمان‌های سینمایی شد که در جشنواره فیلم فجر که ویترین سینمای کشورمان است خودش را نشان داد.
برگزاری چهل‌وسومین جشنواره فجر با حضور «منوچهر شاهسواری» در دوره انتقالی میان دو دولت سیزدهم و چهاردهم صورت گرفت و به همین خاطر نمی‌توان نحوه عملکرد این دوره از جشنواره فیلم فجر را به‌طور تمام و کمال به حساب رائد فریدزاده و مجموعه وزارت ارشاد گذاشت. باوجوداین، دوره چهل‌وسوم جشنواره فجر با چند تفاوت نسبت‌به دوره‌های پیشین برگزار شد و درمجموع شکل آغاز و انجام آن چندان ویژه و خاص نبود. یکی از تفاوت‌های اساسی این دوره با ادوار پیش از خود را می‌توان در بازگشت مجدد سیمرغ مردمی به فهرست جوایز فستیوال قلمداد کرد.
درواقع این سیمرغ پس از سه سال به جشنواره فیلم فجر بازگشت و به فیلم سینمایی «پیشمرگ» تعلق گرفت؛ هرچند ممکن است درمورد نحوه اهدای مهم‌ترین جایزه رویداد فوق به جدیدترین اثر سینمایی علی غفاری با وجود تنها سه سانس فوق‌العاده در سینماهای مردمی سوالات متعدد و جدی زیادی در ذهن متخصصان امر صورت بگیرد ولی نمی‌توان بازگشت سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را صرفا به این خاطر زیر سوال برد. نکته مهم دیگر آنکه، چهل‌وسومین جشنواره فجر این‌بار بدون تفکیک بخش سودای سیمرغ از بخش نگاه نو (مختص کارگردانان فیلم اولی) برگزار شد و به‌جای آن، دبیر جشنواره خبر از حضور آثار توقیفی در «بخش ویژه» داد. قرار بر این بود تا فیلم‌های مهم و پُرسروصدایی نظیر «رکسانا»، «پیرپسر» و «قاتل و وحشی» برای اهالی رسانه و منتقدان پخش شود که عملا این اتفاق با عدم اکران «قاتل و وحشی» در دو سالن میلاد و پردیس ملّت ابتر و ناقص باقی ماند. در واقع، عدم نمایش فیلم حمید نعمت‌الله حتی در بخش ویژه و صرفا برای طیفی از منتقدان و خبرنگاران این پیام را به ذهن مخابره می‌کند که در دولت جدید هم ولو به قیمت تغییر نگاه‌ها در حوزه فرهنگ، باز هم قرار نیست اتفاق خاصی در رابطه با این اثر و آثاری از این دست بیفتد.
حواشی اهدای جوایز و داوری فیلم‌ها تا حدی بود که تا مدت‌ها پس از اختتامیه جشنواره فیلم فجر، صحبت از انتخابات و داوری‌ها بود و کار به جایی رسید که افرادی از هیات داوران و مسئول آرای مردمی با برخی رسانه‌ها گفت‌وگو کردند تا کمی از موضوعاتی که در ابهام قرار داشت پرده بردارند.
به‌طورکلی اما، به کارنامه سینمای سال۱۴۰۳ می‌توان نمره قبولی داد، اگرچه اینکه این کارنامه با چه نمره و چه کیفیتی، نمره قبولی گرفته حتما جای بحث دارد اما در واقعیت امر می‌توان گفت اوضاع سینما در سالی که پر از اتفاقات و حوادث فرهنگی و غیرفرهنگی بود؛ به گونه‌ای بود که توانست روی پا بماند و رکورد قابل‌قبولی از لحاظ و مخاطب بزند. حالا وقت آن است که برای سینمای سال جدید آرزوی موفقیت بیشتر در حوزه فیلم‌های اجتماعی و کودک و نوجوان کرد و امیدوار بود که عاشقان و علاقه‌مندان سینمایی که این سال‌ها از این حوزه دور بودند دوباره به گود بازگردند و سینما را دوباره سینما کنند.