آگاه ـ الناز برکاتی - خبرنگار سرویس فرهنگی: ۲۱ فروردین ماه ۱۳۱۸ بود که در تهران چشم به جهان گشود. پرویز ربیعی دوبلور سینما و تلویزیون، از سال ۱۳۴۲ وارد کار دوبله و صداپیشگی شد و از سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را به‌عنوان گوینده رادیو هم آغاز کرد. ربیعی از جمله پیشکسوتانی بود که به عنوان نسل قدیمی عرصه دوبلاژ شناخته می‌شود و از شاگردان احمد رسول‌زاده و پرویز بهرام یعنی از نسل اولی‌های این حرفه بود. مهم‌ترین آثاری که در ذهن چند نسل باقی مانده است می‌توان به شخصیت کائوچیو «جنگجویان کوهستان»، آقای نجار در «وروجک و نجار»، پدر پسر شجاع «پسر شجاع» و ژاور در «کارتون بینوایان» اشاره کرد. این آثار به عنوان برجسته‌ترین آثار پرویز ربیعی در خاطر کودکان دهه ۶۰ و ۷۰ به جا مانده است.
شاید شما هم بارها این نکته را شنیده باشید که حرفه دوبله در ایران بسیار قوی است و جایگاه رفیعی حتی در جهان دارد. اما این واقعیت در یک دهه اخیر وضعیت دیگری یافته که خیلی خوشایند نیست.
دوبلاژ ایران در بحران
۷۵ سال از شکل‌گیری جدی دوبله توسط دکتر اسماعیل کوشان و ورودش به ایران می‌گذرد. با آغاز حرفه دوبله در ایران، کشورمان جای خودش را در عرصه دوبلاژ پیدا کرد و پس از ایتالیا با نوابغی که با غریزه هنری بالا و کوشش و پشتکار فراوانشان در این عرصه یکه تاز بودند، روی سکوی دوم خوش درخشید. از اواخر دهه ۲۰ تا اوایل دهه ۸۰ شمسی، عرصه دوبله ایران در بهترین و باکیفیت‌ترین وضعیت خود قرار داشت اما این روزها حال دوبله ایران چندان خوب نیست و گویی از سکوی قهرمانی خود پایین آمده است.
فاصله از سکوی قهرمانی
عوامل متعددی موجب شده تا ایران از سکوی قهرمانی خود در عرصه صداپیشگی فاصله بگیرد. یکی از دلایل مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد، جذب نکردن نیروهای تازه نفس و کاربلد است. این روزها استودیوهای خصوصی شانه به شانه صدا و سیما مشغول به مشغول دوبله کردن فیلم‌ها، سریال‌ها و انیمیشن‌های مختلف هستند و چندان توجهی به این حوزه نمی‌شود. همچنین گویندگانی وجود دارند که با نداشتن تجربه و توانایی لازم، یک تراژدی هنری و بی‌کیفیت را رقم می‌زنند. اما سانسور فیلم‌ها به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و فرامتنی، شاخص‌ترین نکته برای افت صداپیشگی است. پیش از ظهور پلتفرم‌های نمایش خانگی، قصد اول و آخر عاشقان فیلم، بعد از سینما، ویدئو کلوپ و موسسه‌های رسانه تصویری بود اما با شکل‌گیری شبکه‌های نمایش خانگی و تغییر رویکرد و نگرشِ افراد و مسئولین این عرصه، میزان ممیزی ها بیشتر و بیشتر شد و این اتفاق، کار را برای دوبله سخت کرد. دوبله‌های زیرزمینی و کانال‌های ماهواره‌ای، انتشار فیلم‌ها به صورت قاچاق و بدون مجوز در رسانه‌های مجازی یکی دیگر از عواملی هستند که موجب شده تا ذوق و شوق دوبلورها برای فعالیت در این عرصه تا حد بسیاری کاسته شود، زیرا هنگامی فیلم‌های روز دنیا هنوز از پرده نقره‌ای خود پایین نیامده‌اند با دوبله‌ها ضعیف و بدون خلاقیت به دست مخاطبان می‌رسند و موجب می‌شود تا توجه و حمایت از افراد با سابقه گویندگان درجه یک کم شود، بنابراین از روی بی توجهی و بی تدبیری به استعدادهای ناب و بکر عرصه دوبله به دست افرادی افتاده که صدای آنها هیچ ویژگی منحصر به فردی به غیر از تُن صدای خاص ندارد. ورود سی‌دی یا همان لوح‌های فشرده از اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد هجری شمسی، از دیگر عوامل موثر در افت کشورمان در عرصه گویندگی بود. با ورود پر جلال و شکوهِ سی دی به ایران، که قابلیت داشتن زیرنویس را به همراه داشت، یعنی هم دیدن نسخه اصلی فیلم، هم ترجمه درست و دقیق و بی سانسور فیلم ها، سلیقه مردم را از دوبله به سمت دیدن فیلم های زبان اصلی با زیرنویس، تغییر جهت داد.
دستمزدهایی نامناسب برای امری پر زحمت
دوبلورها از آن دست افرادی هستند که تمام احسسات یک بازیگر را به دوش می‌کشند و گویی همراه بازیگر دوباره آن نقش را ایفا می‌کنند و پا به پای او عشق، نفرت، خشم، مهر، شادی، غم و ... را تجربه می‌کنند. علاوه بر آن رقابت در مسابقه‌ای ناعادلانه با گویندگان دوبله‌های زیرزمینی و ماهواره‌ای این افراد را نا امید کرده است. دریافت دستمزدهای ناچیز و کم آن هم در شرایط تورم‌ها و اوضاع نا به سامان اقتصادی کفاف یک زندگی راحت و حتی گاهی معمولی را هم به آنها نمی‌دهد. همین امر موجب می‌شود تا افراد تازه نفس هم با دیدن عدم حمایت‌ها و امنیت مالی از قدم گذاشتن در این راه هراس داشته باشند و این حرفه را به‌عنوان شغل دوم خود در نظر بگیرند و یا به سوی دوبله زیرزمینی کوچ کنند که باعث عدم کیفیت و بروز و ظهور استعدادهای جدید در مرجعیت دوبله و گویندگی ایران خواهد شد.
فقدان جبران‌ناپذیر گویندگان درخشان دوبله
دوبله ایران در دهه‌های ۳۰ – ۴۰ همچو الماس می‌درخشید و ثمره این درخشش و شکوه، نوابغی چون علی کسمایی، عزت الله مقبلی، هوشنگ لطیف پور، ژاله علو، احمد رسول زاده، پرویز بهرام، منوچهر اسماعیلی، ناصر طهماسب، ژاله کاظمی، ابوالحسن تهامی نژاد، چنگیز جلیلوند، مینو غزنوی، منوچهر والی زاده، زهره شکوفنده، حسین عرفانی، خسرو خسروشاهی، ایرج رضایی و ... بودند. این نسل با فقدان امکانات و سختی‌ها و دشواری‌های بسیار پای علاقه خود ایستادند و شاگردان خلفی در این سال‌ها پررورش دادند. می‌توان گفت رفتن هر کدام از این هنرمندان که حضورشان یک تاریخ و اندوخته‌های زیادی از تجربه را یدک می‌کشد، یک امتیاز بزرگ از دوبله ایران کم می‌کند، و جبران این امتیاز سخت است.
آرام گرفتن در جوار استاد
مراسم تشییع و خاکسپاری پرویز ربیعی، صبح دوشنبه ۷ اسفند، با حضور خانواده و جمعی از پیشکسوتان و دوستداران و اهالی دوبله و همچنین برخی از پرسنل واحد دوبلاژ سازمان صداوسیما، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س)، برگزار شد. پس از گذشت ۹ سال از فوت احمد رسول‌زاده، پیکر ربیعی در طبقه فوقانی مزار استادش به خاک سپرده شد. علی همت مومیوند، از دوبلورهای با سابقه کشورمان، در سخنانی از خاطرات، اخلاق و فعالیت حرفه‌ای زنده‌یاد ربیعی یاد کرد.