آگاه: این روزها تنور انتخابات کشور با حضور نامزدهای معرفی‌شده ازسوی شورای نگهبان به دلیل تعیین رییس‌جمهوری دوره چهاردهم در شرایطی قرار دارد که با ارائه برنامه‌ها، رویکردها و چالش‌های موجود میان نامزدها گاه گرم و گاه بسیار داغ می‌شود و هر یک از نامزدها نیز در حال ارائه و دفاع از برنامه‌های خود با زاویه دید متفاوتی، تلاش در اقناع مخاطب و متقاعدسازی جامعه دارند.
آنچه مسلم است، برخورداری از نزاکت رفتاری و بهداشت اخلاقی، چیزی است که در جامعه ایرانی-اسلامی بر آن صحه گذاشته شده است. اما متاسفانه در نشست مذاکراتی در ورای ارائه برنامه، اهداف و رویکردهای نامزدها، گاه افق چشم‌انداز از مسیر مناظرات بیرون رفته و با انتقادهایی موجبات تاسف و تاثر خواص و بدبینی عوام به نظام و جامعه را در پی داشته است.
بر این اساس ضرورت برخورداری از منطق ادبی و بهداشت اخلاقی اجتماعی عنصر اصلی برای ورود به مبحث مناظره و مذاکره در راستای رویکردها و برنامه‌هاست، لیکن گاه برخی نامزدها از چارچوب اصلی خروج کرده و فرافکنی‌های انتخاباتی را بیش از پیش آب و رنگ می‌دهند. مبرهن است، آنچه در سه مناظره گذشته در گفتمان برخی از نامزدها مشاهده شد، بنا به نص صریح حدیث «النظافه من الایمان»، که شامل نظافت اخلاقی و ادبی در بیان نیز هست، ازسوی برخی نامزدها نادیده گرفته شد.
قدر مسلم این حدیث؛ علاوه بر بهداشت فردی و جسمی به بهداشت ادبی و اخلاقی نیز اشاره ضمنی داشته و بر این اساس، پاکیزگی گفتار بر مبنای رفتاری اخلاقی و ادیبانه در هر جامعه و هر روزگاری مورد تحسین و به فراخور عوام و خواص مورد توجه قرار گرفته است. لذا پاکیزه سخن گفتن در هر شرایطی، می‌تواند سرلوحه و الگویی برای جامعه از قاب تلویزیون خواهد بود.
بر این مبنا به ارزیابی و تحلیل بهداشت اخلاقی نامزدهای دوره چهاردهم مجلس شورای اسلامی از قاب تلوزیون بر اساس مناظره‌های سه‌گانه می‌پردازیم.
در همه مناظره‌ها، نامزدها باتوجه‌به رویکرد اهداف و مقاصد خاص حزبی و سیاسی در مقابل چشم مردم ایران و جهان از اهداف و رویکرد خود دفاع کرده و گاه با چشم در چشم شدن با دیگر نامزدها از چارچوب مطروحه خارج و با ارائه مستندات گذشته تلاش در متهم کردن یکدیگر در مسیر انتخابات داشته‌اند.
آنچه مهم است هریک از نمایندگان بر مبنای اهداف و برنامه‌ها، خود را محق نشستن در «پاستور» دانسته و برای ارتفاع گرفتن از دیگر نامزدها در هشتم تیر به شیوه‌های مختلف برای اقناع، متقاعدسازی و جذب، تلاش حداکثری خود را بروز داده و با استدلالات منطقی عقلی، تخصصی و گاه فرافکنی کوشش در بیرون بردن دیگر نامزدها از رینگ مناظره داشتند.
نامزدی؛ طبق روال مناظره نخست از دیدگاه‌های خود دفاع و نظریات شخصی و گروهی خود را عیان و بیان کرد و در طول مناظره بدون آنکه به شخصی بتازد یا وی را مورد اتهام قرار دهد و بدون لبخندی بر صورت، سخن گفت. این شخص بدون توجه به رفتارهای دیگران، شیوه دولتیاری خود را بر مبنای برنامه‌های مدون و نوشته‌شده بیان کرد. ایشان دارای بهداشت اخلاقی و درعین‌حال نگرشی منضبط است و شیوه رفتاری وی با همه نامزدها محترمانه و برخاسته از ادب جمعی است.
نامزدی دیگر؛ که در مدینه فاضله خود جستار منطقی و رفتاری حرفه‌ای را جستجو می‌کند، با پند و اندرز جامعه تلاش در اخذ رأی از صندوق هشتم تیر دارد. وی از مخالفان محترم نامزدهایی است که در گذشته با حزب آنان نتوانسته بود ارتباط لازم را برقرار کند. وی بسیار مبادی آداب بوده و می‌توان وی را نمونه منحصربه‌فرد «بهداشت اخلاقی» در کل مناظره‌ها به حساب آورد. خاطرنشان می‌شود که وی درکنار ادب رفتاری تام، ضرورت برخورداری از حس برانگیزی و توجه دادن به مخاطب، نیاز دارد که مطلبی را به مخاطب عرضه کند که به شگفتی و دقت نظر منجر شود که این مهم در مناظره ایشان کمتر نمودار بود.
نامزدی دیگر؛ با برخورداری از فن خطابه، لحن و زبان بدن مناسب برنامه‌های خود را به‌تفصیل توضیح داد و در این میان با رندانگی خاصی به نامزدهای رقیب می‌تاخت و اما شیوه فن بیان ایشان همواره محترمانه و قابل اعتنا بود. وی در مسیر مناظره، گفتمان را بر مبنای فن خطابه پیش برده و در خلال گفت‌وگوها، گاه از چارچوب (بهداشت اخلاقی) خارج شده و ضمن به چالش انداختن نامزدی، غیرمستقیم از نامزد دیگری حمایت کرد.
دیگر نامزد؛ تمام تلاش خود را بنا به وقت متقضی برای انتقال اهداف و رویکردها به‌کار برد و با برخورداری صحیح از لحن، زبان بدن و همچنین زبان گفتار با ترکیب مناسب با تماس چشمی و خروج از دایره لبخند همیشگی، اهداف، برنامه‌ها و رویکرد کاری خود را به مخاطبان بیان کرده و بدون آنکه اتهامی به دیگر مخاطبان زده باشد مسائل مورد علاقه و همچنین پاسخ‌هایی از ناحیه کارشناسان موردنظر ارائه می‌داد. وی «بهداشت اخلاقی» را در مناظره رعایت کرده، لیکن در بخشی از پرسش و پاسخ‌ها در زمان گفتگوی نامزدی ورود داشت که این ورود نمی‌تواند قابل قبول باشد، چراکه در کل مناظره این نامزد با رفتاری معطوف به ادب و اخلاق و بدون تسری چالش‌های دیگران، موضع و موضوعات خود را مطرح کرده و به پرسش‌ها پاسخ داده و هرگز از چارچوب مطروحه بیرون نرفت.
نامزدی؛ باتوجه‌به توزیع فراوانی اهداف تلاش داشت تا در مقابل تیر و ترکش‌هایی که به‌سمت وی روانه می‌شد، چارچوب در ارائه برنامه‌های خود را حفظ کند. وی در کل مناظره روی خوشی به دوربین نشان نداده و در مقابل مخاطب در خانه نشسته هرگز مجهز به پوشش رسمی نشد. هرچند دیدگاه‌های وی موردتوجه بود اما خروج وی از چارچوب در مباحثه با نامزد دیگر بود که کمتر توانست او را از «بهداشت اخلاقی» دور کند.
نامزدی با برخورد حق‌به‌جانب، سر و گردی افراخته و شیوه بیانی اقتداری تلاش در تزریق منازعه در مناظره را داشت. زبان رفتاری وی ناآرام، طرز نشستن ایستا و صورت گفتاری وی با نگرانی و استرس بود. وی تلاش داشت در چارچوب و بنا به باورداشت‌های خود مسیر مناظره را تغییر داده و با برخوردهای حق‌به‌جانب توجهات و پاسخ‌ها را به خود برگرداند که در این مسیر همچون مناظرهای یک و دو ناموفق بود. چراکه رقبا دست وی را خوانده و هرگز وارد چالش مناظره منجر به منازعه نشدند. دور شدن وی از «بهداشت اخلاقی» مسجل بود و احترام به مخاطب، حریف و رقیب کمتر ازسوی وی عایت شد.
جمع‌بندی:
رقابت‌پذیری در هر جامعه‌ای اصلی مسلم و شیوه‌های متفاوت برای پیروزی در طول تاریخ مناظرات در نظر گرفته شده است، لیکن در ممالک اخلاق‌مدار، توجه به اصل «بهداشت اخلاقی» شیوه‌ای مستقیم در برخورداری از کامیابی و پیروزی در راستای گفتاری صادقانه و رفتاری عالمانه تلقی شده است که در این میان، مناظره‌ها و رویکرد نامزدها می‌تواند اهداف راهبردی را به سرمنزل مقصود رسانده و گاه جامعه را در مقابل گفته‌های نامزدها به سمت‌وسوی بدبینی و ناخوشایندی سوق دهد.