آگاه: از چندین سال پیش، هنرمندان شاخص عرصه تئاتر ضمن انتقاد از وضعیت فعلی حریم مجموعه تئاترشهر خواستار رسیدگی فوری مدیران و نهادهای مختلف در این زمینه شدند. پس از کش‌وقوس‌های فراوان درنهایت وزارت میراث فرهنگی روز دوشنبه ۲۲شهریور سال۱۴۰۰ طی بررسی‌های کارشناسانه حریم مجموعه تئاترشهر را تعیین و مصوب کرد.
تئاترشهر پیش از این و تا سال‌های انتهایی دهه۶۰ دارای حصارکشی و حریم بود اما حصارهای اطراف مجموعه تئاترشهر در دوران کرباسچی، با ذهنیت ایجاد تعامل میان مردم و هنرمندان برداشته شد و تا به امروز چیزی حدود ۳۰سال است که دیگر حریمی نداشته و به مرور زمان، ورود دستفروش‌ها، پاتوق‌های اراذل، کارتن‌خواب‌ها و... شکل جدیدی از زندگی در این محوطه را ایجاد و جایگاه هنری مهم‌ترین محفل تئاتری کشور را با مخاطره روبه‌رو کرد. این ناهنجاری‌ها اعتراضات گسترده هنرمندان را به همراه داشت و «طرح ساماندهی مجموعه تئاترشهر» را بر سر زبان‌ها انداخت. حدود یک سال بعد از تصویب ایجاد حریم در سال۱۴۰۱ ضوابط و مقررات حفاظتی عرصه و حریم تئاترشهر ازسوی کارشناسان فنی کمیته تعیین حریم آثار تاریخی کشور در وزارت میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری تعیین و به سیدمحمدجواد طاهری مدیریت مجموعه تئاترشهر اعلام شد. این طرح مخالفان و موافقان متعددی داشت، به همین علت اجرایش سال‌ها به تعویق افتاد اما سرانجام دوم دی‌ماه۱۴۰۲ با تدبیر مسئولان وقت کلنگ احصای حریم امن برای تئاترشهر ازسوی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به زمین خورد تا نویدبخش آرامش و امنیت برای شهروندانی باشد که علاقه دارند تا در فضایی امن به تماشای هنرنمایی‌های هنرمندان روی صحنه بنشینند.
در ناامنی محض
تئاترشهر در یکی از نقاط مهم و درعین‌حال پرازدحام ترافیکی و استراتژیکی شهر تهران قرار گرفته و این موجب شده تا افراد بسیاری با آداب و رسوم و فرهنگ‌های متفاوتی از این محدوده عبور کنند یا توقف داشته باشند. حتی گاهی بزه‌های اجتماعی همچون نزاع‌های شدید در این محدوده رخ داده که ناامنی ایجاد کرده بود یا شاهد حضور پررنگ‌تر دستفروشان و اغذیه‌فروشان به نسبت هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر در این مجموعه بودیم. این مسائل موجب شد تا علاوه‌بر اینکه از تعداد علاقه‌مندان و مخاطبان تئاتر کاسته شد، محوطه آن نیز به محلی ناامن برای علاقه‌مندان به تئاتر بدل شود. روزی این سازه نیم‌قرنی، محل رفت‌وآمد هنرمندان و اهالی نام‌آشنای عرصه تئاتر ازجمله زنده‌یاد سمندریان بود اما در این سال‌ها به محل کسب برای جگرکی‌ها و دستفروشان و محل خوابی برای کارتن‌خواب‌ها و حتی جولان موادفروشان و چاقوکشی و دعوای اراذل و اوباش تبدیل شده بود اما مشکل به همین‌جا ختم نشد. نبود پارکینگ و خطر ازبین‌رفتن ساختمان محوطه تئاترشهر یکی دیگر از مشکلات اساسی بود که گریبان این مجموعه را گرفته بود. لزوم ایجاد مجدد حریم برای مجموعه تئاترشهر از زمان احداث متروی آن جدی و بارها ازسوی هنرمندان عرصه تئاتر عنوان شده بود و گله‌های بسیاری به وزیران وقت ارشاد در هر دولت می‌شد اما خب صرفا در حد وعده دادن باقی می‌ماند.
نخستین نشست برای ایجاد حریم
نخستین نشست تهرانشهر با موضوع «حریم تئاترشهر»، با حضور رضا کیانیان (بازیگر)، شهرام گیل‌آبادی (مدیرعامل سابق خانه تئاتر)، محمدجواد طاهری (مدیر مجموعه تئاترشهر) و علی اعطا (معمار و عضو پیشین شورای اسلامی شهر تهران) و به میزبانی محمدجواد حق‌شناس، روز سه‌شنبه، سوم بهمن ۱۴۰۲ در محل موزه تصاویر معاصر برگزار شد. در این نشست که با حضور علاقه‌مندان به این موضوع بوده، هر یک از مهمانان به ارائه نقطه‌نظرات خود درخصوص طرح جدید احداث حصار پیرامونی ساختمان تئاترشهر پرداختند و به فراخور موضوع به ارائه پاسخ به پرسش‌های طرح‌شده ازسوی سایر مهمانان یا حاضران پرداختند. اما پس از این نشست، دیگر نشست‌ها یا جلسات خاصی در خصوص این موضوع برگزار نشد.
آغاز عملیات عمرانی
همزمان با آغاز چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در تهران، از ۱۲بهمن‌ماه به‌طور رسمی و جدی، عملیات احداث حریم اطراف تئاترشهر آغاز شد، مهندسان فضای این حریم را تعیین کردند و بنا شد تا حریم در متراژ تعیین‌شده از مسجد پشت تئاترشهر تا محوطه داخل و نزدیک متروی ولیعصر(عج) ایجاد شودِ؛ بنابراین دیوارهای کاذب به‌صورت موقت در اطراف تئاترشهر از پشت مسجد تا محوطه پارک دانشجو نصب شد که پس از جانمایی این دیوارکشی برداشته خواهد شد. پس از سال‌ها دغدغه و تلاش ازسوی هنرمندان، رسانه‌ها و مسئولان فرهنگی، این مطالبه جدی به سرانجام رسیده و بنا شده است تا اواخر سال جاری از این حریم بهره‌برداری شود.
حریمی در جهت حرکت سایه‌ها
ازآنجایی‌که پیش از اجرای کلنگ‌زنی، از طرح رونمایی نشد و ماکت و تصوری از طرح این پروژه نداشتیم، گمانه‌زنی‌ها بر آن بود که شاهد حائلی به‌نام نرده خواهیم بود اما محمدجواد طاهری، مدیر مجموعه تئاترشهر دراین‌باره گفت: نرده به معنای نرده محوطه دانشگاه و... نیست، اگر دقت کرده باشید روی پشت‌بام و بالاترین نقطه تئاترشهر ما یکسری حرکت‌های عمودی تیغه‌شکل داریم که از دور مشخص است و متریالی که قرار است استفاده شود از آهن است. تیغه‌هایی به عرض ۲۰سانت و با فاصله حدود ۱۰ تا ۱۵سانت کار گذاشته می‌شود که عبور از آن ممکن نباشد اما مانع بصری برای مجموعه ایجاد نکند. این تیغه‌ها در کنار یکدیگر مانند آنچه در خیابان ولیعصر(عج) شاهد هستیم، قرار خواهند گرفت. یکی از ضروریات و مباحث تئاتر عمل و حرکت است. قرارگیری این تیغه‌ها به‌شکلی طراحی شده است که در ساعات مختلف از روز براساس تابش نور خورشید و سایه‌ای که ایجاد می‌شود به‌نوعی شاهد حرکت سایه‌ها باشیم. این تیغه‌ها در کف زمین با ارتفاع حدودا ۵/۲متر قرار می‌گیرند اما به‌شکل دومینووار نیستند. در طول روز بر اثر چرخش نور خورشید از زوایای متفاوت سایه‌هایی را روی زمین ایجاد می‌کند که بحث حرکت در تئاتر را یکی از اساسی‌ترین و لازم‌ترین مبحث تئاتری است به تصویر می‌کشد. و درنهایت این طرح درحال‌حاضر می‌تواند در ساخت یک فضای فرهنگی در مهم‌ترین نقطه شهر تهران بسیار مفید واقع شود.
دری دوار همچون در برج آزادی
پنج در برای حریم تئاترشهر تعبیه شده است و علاوه‌براین درها در ضلع شمال، نرده‌ها و تیغه‌ها به‌صورت دوار مانند درهای برج آزادی طراحی شده است. در ضلع شمال نرده‌ها و تیغه‌ها به شکلی طراحی شده است که در صورت بروز مشکل یا حادثه درها ۱۸۰درجه باز خواهند شد. اما درهای دیگر که یک در سمت پارک دانشجو، یک در ضلع جنوب که درحال‌حاضر پارکینگ است، ضلع غربی مجموعه تئاترشهر، ضلع سمت خیابان ولیعصر(عج) که اکنون ورود و خروج‌ها صورت می‌گیرد و در اصلی سمت متروی تئاترشهر است به صورت دوار نیست.
نصب تیغه‌های فلزی تا ۳۰ روز دیگر
تیغه‌های ضلع جنوب و بخشی از ضلع غرب تئاترشهر حدود ۳۰روز تا دو ماه دیگر نصب خواهد شد. تیغه‌ها در بخش کارگاهی درحال آماده‌سازی است و پس از تکمیل مراحل تیغه‌های این دو ضلع نصب خواهد شد.
بهره‌برداری تا پایان اسفند سال جاری
بنا بود تا پیش از سی‌وهفتمین جشنواره تئاتر فجر از حریم رونمایی و بهره‌برداری شود. باتوجه‌به اینکه در محوطه تئاترشهر برخی از تاسیسات شهری چون برق و... وجود دارد و محاسبه شرایط برای جلوگیری از بروز مشکل برای شهروندان موجب شد که زمان بیشتری صرف بررسی این امور شود اما اکنون سرعت کار افزایش یافته و شنیده‌ها حاکی از آن است تا بهمن و نهایت پایان اسفندماه سال جاری حریم افتتاح و بهره‌برداری خواهد شد؛ البته باید گفت این زمان بدون درنظرگرفتن زمان برای محوطه‌سازی و نورپردازی‌های محوطه، فواره‌ها و در کل ایده‌ها و خدماتی است که برای هنرمندان و مردم در نظر گرفته شده است.
چالش‌های تردد و حضور دستفروشان
بحث ساماندهی دستفروشان از دی‌ماه۱۴۰۲ مطرح شده و بنا بود تا با تعاملات و همکاری شهرداری دستفروشان به کوچه سرمد منتقل شوند، پس از اینکه حائل‌های فلزی برای احداث حریم نصب شد همچنان شاهد حضور دستفروشان در اطراف مجموعه بودیم اما با آغاز جدول‌کشی دیگر خبری از حضور آنها نیست. طاهری، مدیر مجموعه تئاترشهر دراین‌باره گفت: تاکنون من ندیدم در کوچه سرمد مستقر شده باشند اما با همکاری شهرداری اجازه بازگشت در این منطقه را ندارند. اما تردد شهروندان و اهالی رسانه دچار مشکل نخواهد شد، اگر درحال‌حاضر شاهد این دیوارهای موقت کارگاهی هستیم و بخشی از پیاده‌رو را اشغال کرده است، قطعا به محل اصلی آن چیزی که مصوب خود میراث فرهنگی است بازمی‌گردد و فضایی از پیاده‌رو را نخواهد گرفت. ما تصمیم داریم تا برنامه‌ها و فضاهایی را هم فراهم کنیم تا حتی افرادی هم که به قصد تماشای تئاتر، وارد مجموعه نشده‌اند از امکانات رفاهی برخوردار باشند و بتوانند در فضایی آرام تفریح کنند. اما اجازه نخواهیم داد تا محلی برای جولان افراد بزهکار، دستفروشان و... شود، زیرا به دنبال آن هستیم تا فضای فرهنگی مناسبی را ایجاد کنیم و محدودیت چندانی برای ورود اهالی رسانه، هنرمندان و مردم ایجاد نکنیم. بخش شمالی محوطه آزادی را به‌صورت عمومی قرار داده‌ایم تا در صورت نیاز برای برگزاری مراسم و مسائل عمومی بتوانیم از آن استفاده کنیم و برای تردد شهروندان عادی مشکل ایجاد نخواهد شد.
مقابله با ورودهای مخفیانه
در ورود و خروج محوطه نگهبانی گذاشته می‌شود، به آن معنا که تردد افرادی که به‌نوعی بزهکار هستند یا شرایطی ناهنجاری‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند، کنترل می‌شود و خیلی زود شناخته و شناسایی می‌شوند. سعی بر آن است که این فضا به این شکل حفاظت شود و به همین منظور افرادی برای حفاظت محیط استخدام می‌شوند که به‌صورت چرخشی در محوطه و حریم ایجادشده حضور خواهند داشت. ارتفاع دیواره‌ها حدود ۵/۲متر است و کسی هم نمی‌تواند از آن عبور کند و فاصله این تیغه‌ها به اندازه‌ای است که کسی از آن رد نخواهد شد.
فضای تجاری و رفاهی در مجموعه تئاترشهر
بناست تا شاهد کافه رادیو در این مجموعه باشیم و پاتوقی سالم برای اهالی هنر و عموم مردم فراهم شود. در کنار آن کافه‌هایی احداث شوند که پیوست این‌چنینی و تجاری هم به مجموعه اضافه شود یا یک فضایی مانند گالری، برای نقاشان، هنرمندان و دانشجویانی که می‌خواهند اثر خود را به نمایش بگذارند، فراهم شود که در کنار دیده شدن هنرشان منبع درآمدی هم برایشان ایجاد شود. اما تا زمانی که تیغه‌ها نصب نشوند نمی‌توان به‌طور قطع از نحوه اجرای این ایده‌ها سخن گفت.
خشنودی هنرمندان در فضای مجازی
گلاب آدینه، بازیگر پیشکسوت: بعد از سال‌ها پیگیری گروه‌های مختلف، مدیر تئاترشهر شروع عملیات محوطه‌سازی این بنای ملی را اعلام کرد.
آزیتا موگویی، کارگردان سینما : هر طرح و هر اقدامی باید برای در جهت حفظ و ارزش‌آفرینی بیشتر برای این بنای باشکوه و پر از خاطره باشد. یقین دارم که مدیر لایق تئاترشهر در مسیر صحیح حرکت می‌کند.
سجاد افشاریان، بازیگر و کارگردان تئاتر : اتفاق مبارک برای تئاترشهر، خانواده تئاتر و مخاطبان تئاتر
قطب‌الدین صادقی، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر: مجموعه تئاترشهر معبد تئاتر ایران است. حصارکشی باید به‌منظور حراست از کلیت معماری بیرونی مجموعه تئاترشهر انجام شود. ضروری است از این فضای فرهنگی در چارچوب یک حصار اطمینان‌بخش پاسداری شود.
تئاتر شهر میراثی فرهنگی است
کاظم هژیرآزاد، بازیگر پیشکسوت و عضو هیات‌مدیره انجمن بازیگران خانه تئاتر : هر اقدامی که برای حفظ تئاترشهر به‌عنوان یک میراث فرهنگی و ساختمان زیبا انجام شود خوب و پسندیده است. فرقی نمی‌کند این اقدام کشیدن دیوار و حریم یا استخدام نگهبان باشد. باتوجه‌به اینکه با ایجاد حریم ممکن است میان هنرمندان و مخاطبان فاصله به‌وجود آید، این هنرمند در این خصوص گفت: در هر صورت‌مسئله این فضا، معضلی است که باید برطرف شود، جلسه‌ای در خصوص ایجاد حریم برای مجموعه تئاترشهر برگزار شد و در آن نقشه‌ای را که ازسوی مهندس «سروناز امتیازی» کشیده شده دیدم، آنچه به ذهن من رسید این بود که این نقشه بسیار مناسب و درخور است، باتوجه‌به اینکه معضلات عمیق اجتماعی وجود دارد ممکن است با ایجاد حریم، مشکلات برطرف شود ممکن هم هست که برجای بماند. بااین‌حال بنده به‌شخصه به وجود حریم برای این مجموعه باور دارم و باید حریم وجود داشته باشد، زیرا اصلا وضع مناسبی برای هنرمند و مخاطب در این فضا وجود ندارد. او درباره نحوه ورود و خروج از درهای تعبیه‌شده و کنترل مسیر بیان کرد: حریم این مجموعه باید حفظ شود و نباید به ناهنجاری‌ها اجازه ورود داد، زمانی که یک فضا حریم داشته و محافظت شود کسی نباید به آن حریم تجاوز کند؛ برای مجموعه تئاترشهر هم باید فضایی مانند ساختمان رودکی ایجاد شود. طرحی که قرار است اجرا شود از فضای ساختمان رودکی هم زیباتر و جذاب‌تر است و ساختمان از پشت نرده‌های در نظر گرفته شده دیده می‌شود.
حمایت‌ها از ایجاد حریم
محمد حاتمی، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون: اجرای عملیات تعیین حریم همانند دیگر مجموعه‌های فرهنگی مانند تالار وحدت بسیاری ضروری به نظر می‌رسد؛ زیرا اینجا یک مجموعه فرهنگی به شمار می‌آید که هم برای شهروندان دوستدار فرهنگ و هنر و هم برای اهالی تئاتر بسیار ارزشمند است.
حسین پرستار، بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر : احداث حریم تئاترشهر کار بسیار خوبی است. من با هر اقدامی که به نفع اهل هنر و تئاتر باشد موافقم و معتقدم باید بیشتر از این به فکر هنرمندان باشند.
حسن دادشکر، بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر: میزان مفید بودن این پروژه بستگی به طرح دارد. این پروژه اگر درست اجرا شود، کار بسیار مفیدی است.