آگاه: شیرابه این حجم از پسماند در سالیان متوالی وارد رودخانه‌های گوهررود، زرجوب، تالاب انزلی و حتی دریای خزر شده است. تشدید بوی تعفن زباله در فصل گرم سال، بیماری‌زایی و تهدید سلامت مردم منطقه، تهدید زیستگاه‌های حیوانات، خشک شدن درختان، آلوده شدن سفره آب زیرزمینی و نهر، نابودی لایه‌های خاک، پراکندگی زباله در جنگل، تلف شدن دام و...، برخی از تبعات این انباشت عظیم زباله هستند که در مواردی غیرقابل جبران خواهد بود.
پس از روی‌کارآمدن دولت سیزدهم و تاکید شخص رییس‌جمهوری شهید بر مدیریت کارآمد پسماند در کشور و به‌طور ویژه استان‌های شمالی، ساماندهی پسماند سراوان در اولویت‌ها کارگروه ملی مدیریت پسماند کشور قرار گرفته و براساس آخرین گفته‌های علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکنون ۹۰درصد پیشرفت داشته است.
در رابطه با این موضوع، سجاد حسینی، کارشناس و فعال محیط‌زیست به تسنیم گفت: عددی که در رابطه با ۹۰درصد پیشرفت فیزیکی سایت سراوان مطرح می‌شود مربوط به پروژه بهسازی آن است که عدد درستی است و واقعا ۹۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته اما ممکن است تمام هزینه‌هایی که شده، هدر برود. وی ادامه داد: قبل از اینکه برای محل دفن زباله سراوان ساختار درستی طراحی بشود و مواردی ازجمله کارخانه کمپوست و دستگاه زباله‌سوز در نظر گرفته شود، ما آمدیم و ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه ممکن را که بهسازی مرکز دفن سراوان بود و تنها با ۱۳۰میلیارد تومان سروته آن جمع شد اجرا کردیم. این درحالی است که تنها ایجاد یک دستگاه زباله‌سوز حدود دوهزار میلیارد تومان پول نیاز داشت.
این کارشناس محیط‌زیست توضیح داد: ما یک مرکز دفن غیربهداشتی (مرکز دفن پسماند سراوان) در یک مساحت ۲۰هکتاری داریم که در برخی قسمت‌ها ارتفاع زباله دفن‌شده در آن به ۱۰۰ تا ۱۳۰ متر می‌رسد. در پروژه بهسازی که هم‌اکنون درحال اجراست، محلی که در آن قرار است زباله دفن شود به ۲۰هکتار محدود شده و اعلام شد که خارج از این محدوده دیگر کسی حق دفن زباله را ندارد. در مرحله بعد در همین محدوده، پوشاندن زباله‌ها و فشرده کردن آنها انجام شده و همچنین کانال‌هایی هم برای جمع‌آوری شیرآبه گذاشته شده است.
حسینی افزود: الان که ما با هم حرف می‌زنیم از حدود ۲۰هکتار مرکز دفن سراوان حدود دو هکتار آن باقی مانده که زباله در آن دفع می‌شود و ۱۸هکتار دیگر پر شده است. این دو هکتار نیز در بهترین حالت یک‌سال و نیم تا دو سال دیگر پاسخگوی زباله است و اگر در این مدت مسئله کارخانه کمپوست و مسئله زباله‌سوز به سرانجام نرسد تمام هزینه‌ای که برای بهسازی مرکز دفن پسماند سراوان شده، هدر می‌رود چراکه مجبور می‌شویم این ۲۰هکتار را باز هم گسترش دهیم و در واقع روز از نو روزی از نو! وی با بیان اینکه مسئله شیرابه سال‌هاست که مردم سراوان را اذیت می‌کند، گفت: در سال۱۳۹۳ سازمان حفاظت محیط‌زیست شهردار وقت را به‌دلیل اهمال‌کاری به دادگاه برده و محکوم کرد. وی(شهردار) برای اینکه خود را از محکومیت نجات دهد، به یک مصوبه کارگروه رفع موانع تولید تن داد که در این مصوبه یک نفر آمد و گفت: «اختراعی دارم و می‌توانم مشکل شیرآبه شما را حل کنم.» این در حالی بود که طرحی که شخص مذکور ادعا کرده بود، نه نمونه کوچک آن ساخته شده و نه در جای دیگری پیاده شده بود.
مشاور سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست اضافه کرد: به‌هرحال این طرح در قالب یک کارخانه در سال۱۳۹۹ ساخته شد درصورتی‌که این تصفیه‌خانه اصلا کار نمی‌کرد و مواد اولیه‌ای مانند آهک، نانوکسید تیتانیوم، خاک زئولیت و سایر موادی که لازمه تصفیه شیرابه بودند، اصلا در این تصفیه‌خانه وجود نداشت! نهایتا این سیستم به‌واسطه نقایصی که داشت هیچ‌وقت کار نکرد و درحال‌حاضر شهرداری رشت شرکتی که این تصفیه‌خانه را ساخته، محکوم کرده تا پولی که برای تصفیه‌خانه هزینه‌شده را از آنها مطالبه کند. وی خاطرنشان کرد: نهایتا خروجی داستان این است که ما هنوز هیچ برنامه درستی برای شیرابه زباله سراوان نداریم؛ البته شهرداری رشت حدود هشت ماه هست فراخوانی را گذاشته و درحال یافتن مجموعه‌ای است که علم و دانش و تجربه لازم را داشته باشد تا بتواند مشکل شیرابه پسماند را حل کرده و آن را تصفیه کند اما هنوز بعد از گذشت هشت ماه به نتیجه نرسیده است.
حسین با بیان اینکه ما سراسر استان گیلان محلی مناسب برای دفن زباله نداریم که پارامترهای لازم برای محل یک لندفیل را داشته باشد، ادامه داد: درحال‌حاضر محلی را بین شهر لوشان و منجیل برای ایجاد مرکز دفن جدید زباله پیش‌بینی کردند اما به‌واسطه فشارهای اجتماعی و همچنین مسائل مالی ایجاد این سایت نیز کنسل شده است. اگر قرار باشد که یک مرکز دفنی مانند سراوان داشته باشیم که استانداردهای لازم در آن رعایت نشده باشد، خب همین‌جا در سراوان دفن زباله را ادامه می‌دهیم؛ از همین رو محل جدید باید یک لندفیل مهندسی باشد و ایجاد چنین سایتی درحال‌حاضر چهارهزار میلیارد تومان هزینه دارد که چنین پولی وجود ندارد. وی گفت: ما در استان گیلان ۳۰مرکز دفن داریم که از آستارا تا چابکسر را شامل می‌شود. مرکز دفن سراوان نیز زباله چهار شهرستان رشت، فومن، شفت و صومعه‌سرا را پوشش می‌دهد. متاسفانه به‌واسطه اینکه این ۳۰مرکز دفن هم گنجایش لازم را ندارند به‌صورت پنهانی زباله‌های خود را به واسطه شرکت کود آلی به مرکز دفن سراوان می‌آورند. حسینی تاکید کرد: باتوجه‌به این شرایط، بدون اینکه کارخانه کمپوست و زباله‌سوز داشته باشیم که زباله را بسوزاند، عملا سایت پسماند سراوان قابلیت تعطیل شدن ندارد.
تهدید همچنان زباله‌ها
نرسیده به شهر رشت درست زمانی که مسافران هوای لطیف گیلان را احساس می‌کنند بوی زباله‌های رهاشده در شهر سراوان چنان زننده به نظر می‌رسد که تا ساعت‌ها مشام را می‌آزارد. قطعا این همه مشکل نیست. روز گذشته نیز مسئول دبیرخانه تالاب‌های استان گیلان با اشاره به مخاطرات زیست‌محیطی دپوی زباله در سراوان از ورود هر ثانیه ۲۰لیتر شیرابه زباله به سفیدرود خبر داد؛ بنابراین رودی که به تالاب بین‌المللی انزلی می‌ریزد هر شبانه‌روز قریب به دوهزار مترمکعب شیرابه زباله از سراوان با خود می‌برد.
مردم این منطقه قریب ۴۰سال است که آزار و مشکلات ناشی از انباشت زباله در این منطقه ازجمله بوی نامطبوع، وجود حشرات موذی و آلودگی‌های فراوان آن را تحمل می‌کنند و درمقابل از مسئولان کشوری و استانی انتظار دارند که اهتمام و جدیت بیشتری برای حل معضلات این منطقه داشته باشند و تصفیه‌خانه شیرابه سراوان را زودتر به بهره‌برداری نهایی برسانند.
عباس عاشوری، مسئول دبیرخانه تالاب‌های گیلان با بیان اینکه ابتدای شروع فعالیت و بهره‌برداری سایت سراوان طراحی علمی در آن در نظر گرفته نشده و زباله‌ها در فضای باز بدون عملیات خاک‌پوشی در آن تخلیه می‌شود، اعلام کرد: «این محل بدون درنظرگرفتن معیارهای بهداشتی فعالیت دارد که خطرات زیادی را برای محیط‌زیست و سلامت مردم دنبال دارد.» مسئول دبیرخانه تالاب‌های گیلان با اشاره به وجود چهارمیلیون مترمکعب پسماند در سایت سراوان، گفت: روزانه ۸۰۰ تا ۱۲۰۰تن زباله به این مرکز انتقال داده می‌شود و شیرابه این مرکز از ۵ تا ۲۰لیتر بر ثانیه وارد رودخانه سفیدرود و سپس زرجوب شده و در نهایت به تالاب بین‌المللی انزلی سرازیر می‌شود. وی با بیان اینکه اجرای طرح تفکیک زباله از دیگر راه‌های کنترلی است که متاسفانه به‌صورت کامل اجرایی نشده است، گفت: بهسازی و تکمیل ظرفیت کارخانه کمپوست به‌عنوان مرکز پردازش و کاهش زباله ورودی می‌تواند به کنترل و کاهش زباله سراوان کمک کند.عاشوری با اشاره به اثرات زیان‌بار زباله در منطقه سراوان، گفت: این مواد می‌تواند بر سلامت ساکنان از طریق تماس مستقیم با پسماندها از جمله مواد شیمیایی و پسماندهای بیمارستانی اثر بگذارند. اینگونه پسماندها باعث آلودگی مناطق ساحلی می‌شوند و کشاورزی و چرای حیوانات اهلی و شیلات و صنعت صیادی را خطرزا می‌کنند. وی با بیان اینکه ریشه و اساس مسئله پسماند، عدم توجه عمومی و مسئولان است، افزود: عدم حضور بخش خصوصی قوی برای فعالیت در حوزه پسماند، نبود تکنولوژی متناسب در کشور و عدم حمایت شهرداری‌ها از فعالان اثرگذار این بخش می‌تواند از دلایل ایجاد بحران پسماند در گیلان باشد.
معاون عمرانی استاندار گیلان با اشاره به اینکه سراوان از مراکز مهم انباشت زباله در استان است، گفت: این مرکز زباله‌های رشت، صومعه‌سرا، آستانه اشرفیه و فومن را پوشش می‌دهد و روزانه ۸۰۰ تا ۱۰۰تن زباله به آنجا انتقال داده می‌شود.
علی اوسط اکبری‌مقدم با اشاره به اختصاص اعتبار ۱۱۹میلیاردی تومانی در حوزه پسماند گیلان، افزود: از این میزان اعتبار، ۹۰میلیارد تومان سهم پسماند شهرستان رشت است. وی به اجرایی نشدن قرارداد احداث کارخانه زباله‌سوز سراوان رشت با ظرفیت ۶۰۰تن از سال ۹۲ تا ۹۸ اشاره و اضافه کرد: احداث تصفیه‌خانه شیرابه سراوان یکی دیگر از اقدامات است و ظرفیت این تصفیه‌خانه سه لیتر در ثانیه بوده که ظرفیت فعلی جوابگوی نیازهای استان نبوده باید به ۶لیتر در ثانیه ارتقا پیدا کند.