آگاه: یکی از آیین‌های پیش‌بینی‌شده، آیین تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری است. براساس برنامه‌های اعلام‌شده، ۷مرداد ۱۴۰۳ آیین تنفیذ حکم رییس‌جمهوری ازسوی رهبر انقلاب با حضور مقامات مهم کشوری برگزار می‌شود. آیین تنفیذ حکم رییس‌جمهوری که از زمان امام‌خمینی(ره) در ایران برگزار می‌شود به نوعی پیونددهنده مقبولیت و مشروعیت آرای مردم است. از سوی دیگر، تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری پیش از مراسم تحلیف بالاترین مقام اجرایی کشور، طبق بند۹ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، پس از انتخاب مردم از جمله وظایف و اختیارات رهبر ایران است.
ازآنجاکه تنفیذ حکم رییس‌جمهوری از اختیارات ولی‌فقیه، در قانون اساسی است، تنفیذ جنبه تشریفاتی ندارد و قانونا تا زمانی که ولی‌فقیه حکم رییس‌جمهوری منتخب را تنفیذ نکند، وی ریاستی بر قوه مجریه ندارد، اما ازلحاظ عرفی مراسمی تشریفاتی است.
تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری نقش نظارتی بر دوران ریاست‌جمهوری دارد و در صورت انحراف رییس‌جمهوری از اصل تعیین‌شده، او را فاقد اعتبار و مشروعیت می‌کند. بر این اساس اختیار عزل نهایی رییس‌جمهوری ازسوی مقام رهبری که در بند۱۰ اصل۱۱۰ قانون اساسی به‌عنوان یکی از اختیارات رهبری که پس از رأی به عدم کفایت سیاسی رییس‌جمهوری ازسوی مجلس یا حکم به تخلف قضایی او ازسوی دیوان‌عالی کشور پیش‌بینی‌شده، نتیجه منطقی امضای حکم ریاست‌جمهوری است.
همچنین براساس ماده۱ قانون انتخابات ریاست‌جمهوری، دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران چهارسال است و از تاریخ تنفیذ اعتبارنامه به‌وسیله رهبر انقلاب آغاز می‌شود.
اعتبارنامه رییس‌جمهوری
این اعتبارنامه به معنای سند صحت برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری برای رییس‌جمهوری منتخب است. در آن سند نام رییس‌جمهوری منتخب و تعداد آرای وی و مجموع آرا ذکر می‌شود. بعد از اینکه صحت انتخابات ازسوی شورای نگهبان تایید شود، اعتبارنامه ریاست‌جمهوری ازسوی اعضای شورای نگهبان صادر می‌شود. اعضای شورای نگهبان اعتبارنامه رییس‌جمهوری را امضا می‌کنند و به رهبر انقلاب ارسال می‌کنند. برابر قانون مذکور، آغاز دوره ریاست‌جمهوری از روز تنفیذ است و دوره چهارساله ریاست‌جمهوری از روز تنفیذ اعتبارنامه ازسوی رهبرانقلاب آغاز می‌شود.
نکات سخنگوی شورای نگهبان درباره مراسم تنفیذ
بر همین اساس، هادی طحان‌نظیف، عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان اخیرا درباره مراسم تنفیذ در گفت‌وگویی عنوان کرد: در اصل۱۱۰ قانون اساسی که موضوع وظایف و اختیارات رهبری در آن آمده، ذیل بند۹ این اصل، بحث امضای حکم ریاست‌جمهوری پس از انتخاب مردم در زمره وظایف و اختیارات رهبر ذکر شده است. امضا که در این بند آمده مترادف تنفیذ و به معنای به اجرا درآوردن و تایید کردن است که مقصود از آن اعتباربخشی و تایید یک عمل حقوقی است. بر همین مبنا باید بگویم که اصطلاح امضای حکم ریاست‌جمهوری به مفهوم اجازه دخالت و اعمال قدرت به رییس‌جمهوری در چارچوب مشخص‌شده ازسوی شرع و قانون اساسی از طرف ولی‌فقیه است که بر مبنای همین اجازه اقدامات رییس‌جمهوری اعتبار شرعی و قانونی پیدا می‌کند.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به این سوال که مبنای اعطای صلاحیت تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری به ولی‌فقیه چیست، تاکید کرد: مبنای اعطای صلاحیت تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری به ولی‌فقیه این است که ازیک‌طرف طبق اصل پنج قانون اساسی است که ولایت امر و امامت امت در زمان غیبت بر عهده فقیه جامع‌الشرایط قرار داده و از طرف دیگر هم حق حاکمیت ملت و قوای حاکم طبق اصل۵۷ قانون اساسی است که زیر نظر ولایت مطلقه امر یا ولایت‌فقیه اعمال می‌شود تا ضامن انجام وظایف اصیل اسلامی از طرف سازمان‌ها و نهادهای مختلف اجرایی کشور باشیم.
طحان‌نظیف ادامه داد: بر مبنای قانون اساسی جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بعد از انجام فرآیندهایی که مطرح شد یعنی انتخاب مردم و تایید صحت انتخابات توسط شورای نگهبان، مراسم تنفیذ ازسوی رهبر انقلاب برگزار شده و این به‌معنای اجازه دخالت و اعمال قدرت و به‌نوعی اجازه اعمال برخی از شئون ولایت در عرصه عملی اداره کشور است.
سخنگوی شورای نگهبان در پایان یادآور شد: امضای حکم ریاست‌جمهوری هم دارای آثار شرعی و هم دارای آثار حقوقی است. ازآنجاکه رییس‌جمهوری و به‌تبع او دولت، تصرفات گسترده‌ای در موضوعات مختلف دارند، لذا می‌توان گفت اعمال آنها به‌نوعی اعمال ولایت به حساب می‌آید و درحقیقت امضای حکم ریاست‌جمهوری به‌معنای امضای این اعمال ولایت از جانب رییس‌جمهوری محسوب می‌شود.
سازوکار مراسم تحلیف
در ادامه و در مرحله بعد یعنی پس از انجام آیین تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری، رییس‌جمهوری باید در مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کند و طبق اصل۱۲۱ قانون اساسی در حضور اعضای شورای نگهبان و رییس قوه قضاییه و سایر مقامات لشکری و کشوری، سوگندنامه یاد کند.
همچنین طبق ماده۲۰۲ آیین‌نامه داخلی مجلس، «رییس‌جمهوری موظف است حداکثر ظرف مدت دو هفته پس از انجام مراسم تحلیف یا سقوط دولت یا تغییر نیمی از وزرا از ابتدای شروع به کار دولت، ضمن تقدیم برنامه کلی، اسامی وزرای پیشنهادی وزارتخانه‌ها را که دارای تجربه و تخصص مرتبط هستند به همراه شرح‌حال، برنامه‌ها، سوابق و سمت‌های علمی و اجرایی و سایر امتیازات قابل‌استناد، به مجلس تسلیم کند. رییس مجلس مکلف است نامه معرفی هیات وزیران و ضمائم آن را در اولین جلسه علنی اعلام وصول و قرائت کند، سپس معرفی‌نامه و مستندات را برای بررسی به کمیسیون یا کمیسیون‌های تخصصی مرتبط ارجاع دهد.»
سه‌شنبه ۹ تیر ساعت ۱۶؛ زمان برگزاری مراسم تحلیف
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، سخنگوی هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گروه سیاست آگاه، با اشاره به زمان برگزاری مراسم تحلیف رییس‌جمهوری در مجلس گفت: مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری کشورمان ساعت ۱۶ روز سه‌شنبه هفته آینده (۹مردادماه) در صحن مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد.
وی این را هم گفت که مجلس در جلسه غیرعلنی صبح روز گذشته، درباره هماهنگی‌های لازم برای مراسم تنفیذ و تحلیف رییس‌جمهوری بحث و تبادل نظر داشت. همچنین مقرر شد که سه‌شنبه صبح نمایندگان مجلس شورای اسلامی از هیات‌ها و مقامات خارجی که مهمان مراسم تحلیف رییس‌جمهوری هستند، استقبال کنند.
حضور ۵ رییس‌جمهوری و ۱۰ رییس مجلس در مراسم تحلیف
با این حال دیگر عضو هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی در باب سایر ابعاد مراسم تحلیف رییس‌جمهوری در مجلس، به خبرنگار آگاه گفت: تحلیف حکم ریاست‌جمهوری پس از مراسم تنفیذ حکم رییس‌جمهوری با حضور رییس دیوان عالی کشور، اعضای شورای نگهبان قانون اساسی و رییس قوه قضائیه انجام می‌شود. در این مراسم که در مجلس شورای اسلامی انجام خواهد شد، رییس‌جمهوری منتخب طبق اصل۱۲۱ قانون اساسی سوگند یاد می‌کند که همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که به‌عهده گرفته است، به‌کار گیرد و در پایان سوگندنامه را امضا می‌کند.
مجتبی یوسفی افزود: در مراسم تحلیف رییس‌جمهوری منتخب، علاوه بر رییس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از برخی مقامات و شخصیت‌های داخلی و خارجی نیز دعوت به‌عمل خواهد آمد. باتوجه‌به اهمیت بین‌المللی مراسم تحلیف رییس‌جمهوری منتخب، از جانب رییس مجلس شورای اسلامی ستادی با چند کارگروه مسئولیت تمهید مقدمات، دعوت و استقبال از مدعوین خارجی و داخلی، اطلاع‌رسانی، امنیت و حراست و... مراسم تحلیف را عهده‌دار خواهند شد.
عضو هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی ادامه داد: وزارت خارجه تا امروز از حضور پنج رییس‌جمهوری و ۱۰رییس مجلس برای حضور در مراسم تحلیف خبر داده است؛ البته این فهرست درحال تکمیل‌شدن است و تا زمان برگزاری مراسم تحلیف قطعا تعداد رؤسای جمهور، رؤسای مجلس، معاونان و سایر مسئولان کشورهای دعوت شده، تغییر خواهد کرد. یوسفی این را هم گفت که در مراسم تحلیف قرار است رییس‌جمهوری منتخب، رییس مجلس و رییس قوه قضاییه سخنرانی کنند.
زمان معرفی وزرا
البته این عضو هیات‌رییسه مجلس در باب زمان معرفی وزرا به مجلس اظهار داشت: رییس‌جمهوری بعد از مراسم تحلیف، طبق آیین‌نامه داخلی مجلس دو هفته زمان دارد تا برنامه خود و همچنین وزرای کابینه را به مجلس معرفی کند که پس از اعلام وصول در مجلس، به‌مدت یک هفته برنامه وزرا با حضور آنها در کمیسیون‌های تخصصی ارزیابی خواهد شد و در نهایت جلسه رأی اعتماد به کابینه برگزار می‌شود.
با این حال مسعود پزشکیان چند روز اخیر و در جریان حضور سرزده به مجلس شورای اسلامی و در زمینه روند انتخاب اعضای کابینه، اظهار کرد: ما از گروه‌های اصلاح‌طلب، اصول‌گرا و افراد مستقل درخواست کردیم که رزومه افرادی را که می‌توانند کمک کنند، ارائه دهند. همچنین گروه‌هایی از اصلاح‌طلبان، اصول‌گرایان و مستقلین به‌صورت جداگانه در حال بررسی درباره این موضوع هستند.
پزشکیان این را هم گفت که ما نهایتا تصمیم‌گیری می‌کنیم و افرادی که نمره و امتیاز بیشتری بیاورند و هماهنگ هم عمل کنند، به مجلس معرفی خواهند شد.
متن سوگندنامه
با همه این تفاسیر رییس‌جمهوری در مراسم تحلیف و در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کند که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور بوده و همه استعدادها و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که برعهده گرفته به کار گیرد و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت و از هرگونه خودکامگی بپرهیزد و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کند. همچنین رییس‌جمهوری سوگند می‌خورد که در حراست از مرزها و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزد و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار(ع)، قدرتی را که ملت به‌عنوان امانتی مقدس به او سپرده است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشد و آن را به منتخب ملت، پس از خود بسپارد.