آگاه: باید به این نکته اشاره شود که متاسفانه عدم تمایل برای حضور در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی مختص یک دوره خاص نیست و این کمیسیون همواره در ادوار مختلف مجلس با کم مهری مواجه بوده است. این درحالی است که رهبر انقلاب اسلامی در تیرماه ۱۳۷۳ و در دیدار هنرمندان و مسئولان فرهنگی کشور فرمودند: «در عرصه فرهنگ، بنده به معنای واقعیِ کلمه، احساس نگرانی می‌کنم و حقیقتاً دغدغه دارم. این دغدغه از آن دغدغه‌هایی است که آدمی به خاطر آن، گاهی ممکن است نصفِ شب هم از خواب بیدار شود و به درگاه پروردگار تضرع کند.»
آئین نامه چه می‌گوید؟
به موجب ماده (۵۶) آیین‌نامه داخلی مجلس، کمیسیون فرهنگی به موضوع‌هایی چون فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغ اسلامی، صداوسیما و ارتباطات جمعی، تربیت‌بدنی، خانواده، زنان و جوانان ورود می‌کند. همچنین به موجب این ماده واحده هر کمیسیون باید حداقل شامل ۱۵ نفر باشد. به‌عنوان مثال کمیسیون فرهنگی در دوره قبلی با ۱۶ نفر تشکیل‌شد؛ بنابراین در دوره فعلی کمیسیون فرهنگی به حدنصاب نرسیده است.
وظایف کمیسیون فرهنگی
همچنین این کمیسیون بر اساس ماده (۴۵) موظف به بررسی طرح‌ها و لوایح ارجاعی، رسیدگی به درخواست‌های تحقیق و تفحص، پیگیری سؤال نمایندگان از رئیس‌جمهور و وزیران، بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالیانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق، بررسی گزارش‌های عملکردی و نظارتی از اجرای قوانین، تهیه گزارش موردی و سالیانه در خصوص امور اجرایی دستگاه‌ها و نحوه اجرای قوانین به‌خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالیانه و ارائه نکات مثبت، منفی و پیشنهاد نحوه اصلاح آن و تقدیم گزارش به مجلس برای قرائت است.
دغدغه‌های اقتصادی مردم؛ دلیل بی‌میلی نمایندگان برای عضویت در کمیسیون فرهنگی
با برشمردن وظایف کمیسیون فرهنگی، به خوبی مشخص است که این کمیسیون نیز وظایف کمی ندارد و به نظر می‌رسد بی‌میلی نمایندگان بابت عضویت در این کمیسیون دلایل دیگری دارد. با این حال بسیاری معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل بی‌توجهی نمایندگان به کمیسیون فرهنگی، افزایش دغدغه مردمی در موضوعات اقتصادی کشور است؛ دغدغه‌هایی که شعارهای انتخاباتی بسیاری از نمایندگان را تشکیل داده و حالا نمایندگانی که با شعارهای اقتصادی از مردم رای گرفته‌اند، در گام نخست باید به عضویت یکی از کمیسیون‌های اقتصادی مجلس دربیایند تا بتوانند اهداف و شعارهای خود را پیگیری کنند. با این حال مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی دیدگاه دیگری در این بخش ارائه کرده است.
موازی‌کاری فراکسیون‌های موضوعی؛ دومین دلیل
مرکز پژوهش‌های مجلس در تاریخ ۱ خرداد ۱۳۹۹ در گزارش خود که به نظر می‌رسد توجه چندانی به وجوه تخصصی آن نشده، آورده است: «فراکسیون‌های موضوعی یکی از چالش‌های کمیسیون فرهنگی طی ادوار گذشته مجلس بوده‌اند و بعضا فراکسیون‌های دغدغه محور، نظام تصمیم‌گیری کمیسیون محور را مختل کرده‌اند؛ کمیسیون فرهنگی مجلس از یک سو با استقبال حداقلی نمایندگان برای عضویت مواجه می‌شود و از سوی دیگر، کنش‌گری فراکسیون‌های موضوعی در حیطه وظایف این کمیسیون، مانع کارآمدی و اثربخشی این ساختار رسمی مجلس شورای اسلامی می‌شود؛ بنابراین، از آنجا که عضویت در فراکسیون‌های مختلف فاقد سازوکار تقنینی جهت جلوگیری از موازی‌کاری و تداخل وظایف قانونی کمیسیون‌هاست، غالبا تعداد اعضای فراکسیون‌های موضوعی در حوزه‌های مرتبط با کمیسیون فرهنگی بسیار بیشتر از اعضای خود کمیسیون است که این امر، تصمیم‌گیری رسمی و مبتنی بر سازوکار پیش‌بینی‌شده برای کمیسیون تخصصی را در صحن علنی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.» این مسئله هنگامی بغرنج‌تر می‌شود که جهت‌گیری کارشناسی کمیسیون و فراکسیون‌های مربوطه دچار ناهماهنگی کامل باشد؛ در این موقعیت، تضاد ماهوی تصمیم کارشناسی کمیسیون تخصصی و موضع دغدغه محور فراکسیون‌های موضوعی، سبب اختلال در نظام تصمیم‌گیری تقنینی و فرایند قانون‌گذاری خواهد شد. چنین شرایطی سبب می‌شود تا نمایندگان دغدغه‌مند و در مواردی آشنا به مسائل حوزه فرهنگ، به‌ویژه در حوزه ورزش و گردشگری، ترجیح دهند تا ضمن عضویت در دیگر کمیسیون‌های تخصصی، دیدگاه‌های خود در حوزه فرهنگ را از طریق فراکسیون‌های موضوعی پیگیری کنند؛ امری که تخصص‌گرایی در مجلس را زیر سؤال خواهد برد.
عدم ارجاعات کمیسیونی؛ سومین دلیل
با این حال بسیاری از افراد مشکلات آئین نامه‌ای را دلیلی بر عدم حضور نمایندگان در کمیسیون فرهنگی می‌دانند و تاکید می‌کنند که کم‌ترین ارجاعات به کمیسیون فرهنگی است و بسیاری از موضوعاتی که به کمیسیون فرهنگی مربوط است به کمیسیون‌های دیگر ارجاع داده می‌شود.با این حال نمایندگان مجلس در جلسه علنی روز سه‌شنبه ۲ مرداد ماه ۱۴۰۳ بعد از تصویب کلیات طرح اصلاح ماده ۳۸ قانون آیین نامه داخلی مجلس، جزئیات این طرح را با ۱۶۶ رأی موافق، ۳۳ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۳ نماینده حاضر در جلسه به تصویب رساندند. طبق این مصوبه تبصره یک ماده ۳۸ قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به شرح زیر اصلاح می‌شود. پس از تعیین کمیسیون‌های تخصصی مطابق فرایند مقرر در این قانون، چنانچه اعضای کمیسیون تخصصی به حداقل نصاب مذکور در این ماده نرسد، هیات مشترک متشکل از اعضای کمیسیون آیین‌نامه داخلی و هیات رئیسه مجلس مکلف است ظرف حداکثر یک هفته پس از اجرای تبصره ۳ ماده ۳۷ این قانون حداقل اعضای آن کمیسیون را برای یک بار در همان دوره تعیین کند.
نوشدارو فرهنگی
با وجود نوشداروی مجلس برای رفع به حدنصاب نرسیدن کمیسیون فرهنگی، این سوال همچنان در ذهن افکار عمومی پابرجاست که چرا باید حدود ۳۰۰ نماینده مجلس میلی برای عضویت در این کمیسیون نداشته و اندک نمایندگانی برای این کمیسیون کاندیدا شوند؟
از سوی دیگر مهم‌ترین وظیفه مجلس فعلی در آغاز راه خود که با شروع کار دولت چهاردهم همراه خواهد بود، پیگیری موارد مصوب شده در برنامه هفتم توسعه است؛ برنامه‌ای که در حوزه فرهنگی، به نظر می‌رسد به راحتی نمی‌توان آن را اجرا کرد اما به هرحال کمیسیون فرهنگی مجلس وظیفه دارد که موارد مرتبط با آن را پیگیری و گزارش کند؛ اما سوال اینجاست که وقتی کمیسیونی آنقدر خواهان ندارد که حتی برای تشکیل اولیه به حد نصاب برسد، چگونه قرار است آنقدر دغدغه فرهنگی داشته باشد که موارد فوق را پیگیری و نسبت به احصای آن اهتمام داشته باشد.
فارغ از ریشه یابی دلایل عدم عضویت در کمیسیون فرهنگی، اساساً کمتر مساله‌ای را در عرصه حکمرانی و مدیریت جامعه می‌توان پیدا کرد که مستقیم یا غیرمستقیم با مقوله فرهنگ مرتبط نباشد.
فراموش نکنیم که تنها مولفه‌ای که انقلاب اسلامی ایران را از سایر انقلاب‌های تاریخ جهان متمایز ساخته است، وجه فرهنگی آن است چرا که انقلاب اسلامی ایران، یک انقلاب فرهنگی برآمده از دل فرهنگ است بنابراین انتظار ما از نمایندگان ملت این است که برای حفظ این انقلاب فرهنگی، حضور در کمیسیون فرهنگی، از اولویت‌هایشان باشد! و از خاطر نبریم که دشمن ناامید از حمله نظامی، به شیوه‌های دیگر مقابله با جمهوری اسلامی ایران روی آورده است؛ از تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی تا تهاجم فرهنگی! امروز عرصه فرهنگی یک خط مقدم و صحنه جنگ تمام عیار با دشمن است بنابراین نمایندگان انقلابی مجلس و وکلای ملت نباید بگذارند که کمیسیون فرهنگی مجلس به عنوان یک سنگر مهم، حیاتی و سرنوشت ساز چنین مورد بی‌مهری واقع شود.