آگاه: پیاده‌روی اربعین بزرگ‌ترین اجتماع دینی و مراسم مذهبی است که به‌صورت سالانه در دنیا برگزار می‌شود. همین ویژگی کفایت می‌کند تا چنین مراسم باشکوهی در سرخط خبری رسانه‌های مهم دنیا قرار بگیرد و از پوشش خبری مناسبی برخوردار باشد. اینکه رسانه‌های جمعی و اجتماعی چگونه به این پدیده می‌پردازند و باید بپردازند، مسئله‌ای مهم و اساسی است.
بایکوت رسانه‌ای
میلیون‌ها مسلمان برای شرکت در مراسم اربعین از صدها کیلومتر دورتر به سمت کربلا روانه می‌شوند تا صحنه‌ای بی‌نظیر را در دنیا به تصویر بکشند. حضور آزادگان جهان در مراسم اربعین، هر سال مورد بی‌توجهی رسانه‌های غربی و شماری از رسانه‌های عربی قرار می‌گیرد و این رسانه‌ها یا چشمان خود را در مقابل این حضور حماسی می‌بندند یا در صورت پرداختن با تحریف بسیار آن را واقعه کوچک یا مسئله‌ای فرقه‌ای نشان می‌دهند. این رفتارها را تنها با عنوان انحطاط رسانه‌ای می‌توان توصیف کرد که بدترین نوع سانسور خبری است. بایکوت هدفمند و هماهنگ پیاده‌روی اربعین توسط رسانه‌های معاند در سال‌های گذشته، نشان از اهمیت زیاد و روزافزون پیاده‌روی ده‌ها میلیونی و فراملیتی اربعین دارد که بیگانگان و معاندان با چنین استراتژی و بعد هم با تغییر نسبی استراتژی و روی آوردن به انعکاس محدود و معدود توام با تحریف و تخریب، آژیر خطر آن را به صدا درآورده و اعلام کردند که پدیده توسعه‌یافته و غنی‌شده پیاده‌روی اربعین که نوعی لبیک یا حسین به نهضت عاشوراست، برایشان تهدید و مقدمه پذیرش آسیب‌های فراوان است. این رسانه‌ها همواره هر حادثه منفی را در بوق و کرنا می‌کنند، حتی اگر این حادثه به خودی خود در عراق کوچک باشد، آن را به یک موضوع مهم و جنجالی تبدیل کرده و طبق برنامه‌های خود پیوسته تلاش می‌کنند که حاکمیت، ثبات و توسعه عراق و حتی جهان اسلام را هدف قرار دهد؛ بنابراین پر واضح است که از روی عمد و کاملا آگاهانه مراسم اربعین را نادیده می‌گیرند تا به خیال خود به ملت عراق، اسلام و تشیع ضربه بزنند، چراکه چنین مذهب قدرتمندی نمی‌گذارد زورگویان در دنیا هر کار دلشان خواست، انجام دهند.
به‌راستی چگونه کوچک‌ترین اخبار جهان توسط مدعی‌ترین رسانه‌ها به‌صورت گسترده پوشش داده می‌شود و کارشناسان مختلفی برای تحلیل و بررسی همان خبر جزیی و شاید پیش‌پاافتاده ساعت‌ها آنتن زنده خود را به آن موضوع اختصاص می‌دهند؛ موضوعی که شاید ارزش خبری آن، چندان هم مهم نباشد اما قدرت‌های استکباری در جنگ رسانه‌ای امروزی از هر خبر بی‌اهمیتی می‌خواهند جریان‌سازی کنند و به نفع خود و جریان فکری و اهداف سیاسی خود بهره‌برداری کنند.
اما وقتی به «اربعین» و پیاده‌روی نزدیک به ۳۰میلیونی آن می‌رسیم، می‌بینیم که این رسانه‌های معاند سکوت می‌کنند و فقط به اتفاقات و حوادث ناگوار آن مثل تصادفات جاده‌ای و کشته شدن چند نفر در اثر واژگونی خودرو در مسیرهای منتهی به کربلا می‌پردازند، اما درباره اصل موضوع که رستاخیز بزرگ راهپیمایی میلیونی اربعین است کاملا بی‌تفاوت هستند و سکوت اختیار می‌کنند!
نقش رسانه ملی در پیاده‌روی اربعین
رسانه‌ها فراگیرترین و موثرترین نهاد تولید، بازتولید و توزیع دانش و معرفت در مقایسه با سایر نهادهای آگاهی و شناخت در جهان هستند. رسانه ملی به‌عنوان مهم‌ترین و پرمخاطب‌ترین رسانه حاکم بر فضای ارتباطی کشور می‌تواند نقش بسزایی در شکل‌دهی و تاثیرگذاری بر هویت دینی جامعه داشته باشد و قطعا رسانه ملی تفاوت‌های ارزشی و بنیادی فراوانی با دیگر رسانه‌ها دارد. رهبر انقلاب بارها فرموده‌اند که اربعین، یک فریاد رسا و رسانه بی‌همتاست و به همین دلیل رسانه ملی باید تلاش کند تا این فریاد جهانی رسا را از طریق قاب تلویزیون و از طریق امواج رادیو و فضای مجازی به بهترین شکل ممکن به همه آزادی‌خواهان جهان برساند. سختی کار رسانه ملی از آنجایی جدی‌تر شد که می‌بایست همزمان و همراه با خنثی‌سازی استراتژی بایکوت و تحریف و تخریب رسانه‌های غول‌پیکر بیگانه و معاند، با انعکاس گسترده و لاینقطع پیام پیاده‌روی اربعین به افکار عمومی جهان، به فرهنگ‌سازی اربعینی مبادرت ورزد.
کارکردهای اصلی رسانه در اربعین
با توجه به نقش بسیار مهم رسانه‌ها در انتقال پیام اربعین حسینی به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی جهان اسلام باید اهالی فرهنگ و قلم و رسانه اهتمام ویژه‌ای به این مهم داشته باشند. رسانه‌ها نقش مهمی ملی در معرفی حماسه بزرگ اربعین دارند، بازتاب اربعین حسینی به‌صورت گسترده توسط رسانه ملی موجب تحول و دگرگونی جامعه می‌شود. یکی از کارهای رسانه آگاهی‌بخشی و عمق‌بخشی به مباحث است، یکی دیگر از آسیب‌ها خرافات و شبهات در عرصه‌های دینی است و کارکرد دیگر آموزش است که نیازمند آگاهی از فرهنگ و سنت‌های عراقی است.
بیش از ۳۰۰ عنوان برنامه محتوایی
باتوجه به اینکه تنها چند روز به فرارسیدن اربعین باقی نمانده است، شیخ اکبری، رییس ستاد اربعین رسانه ملی گفت: برای امسال صداوسیما بیش از ۳۰۰عنوان برنامه محتوایی و زنده برای پخش از شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی، استانی، برون‌مرزی و فضای مجازی تدارک دیده است. استفاده از ظرفیت مراکز رسانه ملی برای پوشش راهپیمایی اربعین، افزایش چشمگیر استودیوها و واحدهای سیار صداوسیما در خاک عراق، برنامه‌های متنوع و پرمحتوای رسانه ملی برای مخاطبان برون مرزی و فضای مجازی و اعزام هنرمندان به عراق برای شرکت در راهپیمایی اربعین بخشی از تدارکات رسانه ملی برای اربعین امسال است.
خرده‌روایات میان‌بری برای شکست بایکوت
باتوجه به اینکه رسانه ملی نقشی مهم در پوشش پیاده‌روی اربعین دارد با سهیل احمدی، استاد دانشگاه جامع امام‌حسین(ع) و کارشناس فرهنگ و ارتباطات درباره نقش رسانه ملی در پیاده‌روی اربعین گفت‌وگو کردیم. او درباره اهمیت این مسئله گفت: «ما عنوانی به‌نام مناسک‌سازی اربعین داریم، یعنی رسانه مناسک‌سازی می‌کند؛ به‌عنوان مثال، پیاده‌روی اربعین در شاه‌عبدالعظیم(ع) توسط رسانه‌ها شکل گرفت که سال به سال برجسته‌تر می‌شود. اما اربعین کمی متفاوت‌تر است، اربعین از ابتدا وجود داشته و رسانه آمده تا به آن ضریب بدهد و مدام گسترش دهد. اربعین خودش رسانه است. در این میان کارکرد رسانه ملی این است که این حرکت را ممارست و نگهداری کند و آن را ارتقا دهد. پیاده‌روی شکل می‌گیرد و موضوع رسیدن به حسین(ع) است، اگر رسانه ملی به‌صورت کلان خرده‌روایات پیاده‌روی را به‌خوبی به گوش مردم برساند، می‌تواند ختم به تمدن و اتفاق در جهان مدرن، تحول در سیستم انسانی و... شود.»
احمدی با اشاره به جنایات غزه بیان کرد: «پیاده‌روی اربعین امسال رنگ‌وبوی غزه را هم دارد. رسانه باید موضوع را به‌خوبی بشناسد، سوژه‌یابی داشته باشد و مضمون‌پردازی کند تا این‌بار پیاده‌روی اربعین که نشان‌گر خونخواهی مظلوم است روی مصداق خودش بنشیند و رنگ‌وبوی غزه بگیرد. جهان اسلام هم به اربعین نگاه دیگری خواهد داشت و همه مسلمانان نسبت به این پیاده‌روی حساس‌تر خواهند شد. رسانه می‌تواند خاموش باشد و ضریبی به موضوعی که درگیر آن هستیم ندهد، اما رسانه ملی باید در فهم موضوع روز و انطباق آن با پیاده‌روی اربعین که فریاد مظلوم است، محتوای به‌روز، این‌زمانی، کارآمد، جهت‌دار، اثرگذار و... بدهد. این می‌تواند کارکرد مهم رسانه ملی در اربعین باشد. اربعین به‌حدی مورد استقبال قرار گرفته است که اگر ما بخواهیم یا نخواهیم جمعیت را در هر شرایطی با خودش همراه می‌کند اما مراقبت از این حرکت، ارتقا به لحاظ سطح بینشی و کارکردی در جامعه رسالت رسانه ملی است.»
این کارشناس ارتباطات درباره چگونگی مقابله رسانه ملی با بایکوت رسانه‌های غربی گفت: «ما در رسانه با موضوعی مواجهیم که رسانه‌های غربی مانع از رسیدن صدای ما به تمام جهانیان می‌شوند. راهکار از میان برداشتن این مانع از دل رسانه ملی نمی‌گذرد، بلکه این امر از طریق خرده‌روایت‌های مردمی محقق می‌شود. راهکار شناساندن و تبلیغ این حرکت از طریق مردم و خرده‌روایات آنها، شبکه‌های اجتماعی، ویدیوهایی که ساخته می‌شود، داستان‌های جذاب دارای محتوا و... است. همه می‌دانیم که رسانه ملی مخاطب جهانی ندارد و در ایران هم مخاطب کمی دارد. اما می‌تواند نرم‌افزار این خرده‌روایت‌ها را برای جهت دادن به طیف‌های فعال روشن کند و جمعی از مردم را سوی رسانه ملی سوق دهد. درحال‌حاضر همه موبایل دارند و می‌توانند در فضای مجازی تولید محتوا کنند؛ بنابراین رسانه ملی می‌تواند با آموزش‌هایی درباره سوژه‌یابی در شبکه‌های اجتماعی، مضمون‌یابی و... در ترویج پیاده‌روی اربعین اثرگذار باشد اما این‌بار از زبان مردم در شبکه‌های اجتماعی برای جذب مخاطبان تا بتوان مانع بزرگ رسانه‌های غربی را از بین ببریم و خود این رسانه‌ها مجبور شوند تا اخبار مربوط به این رویداد را پوشش دهند.»