شاید یوزپلنگ ماده می‌توانست بگریزد اما می‌خواست بماند تا از توله‌هایش مراقبت کند. هر لحظه بر تعداد مردم افزوده می‌شد و امید جان به در بردن این گونه ارزشمند کمتر به نظر می‌رسید. یوزپلنگ ماده وقتی دید دو توله‌اش سنگسار شدند و مردند، سومی را رها کرد و جان خود را به‌در برد. سال‌ها بعد این اتفاق غم‌انگیز روز ملی یوزپلنگ نامیده شد و فرصتی را فراهم کرد تا به حفاظت از این گونه بی‌مانند بینجامد. حمایت از این گربه‌سان و تکثیر آن در اسارت در سه دهه گذشته فراز و فرودهای زیادی را پشت سرگذاشت تا اینکه امسال به دنبال تصویب سند فرابخشی یوز در شورای عالی محیط‌زیست ۱۳۰میلیارد تومان برای حفاظت یوزپلنگ از سازمان برنامه و بودجه در سالجاری اختصاص داده شد.
غلامرضا ابدالی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به بودجه جدید گفت: ازآنجاکه یوزپلنگ گونه‌ای در خطر انقراض است، داشتن برنامه و سندی فرابخشی برای حفاظت از این گونه ارزشمند بسیار حایز اهمیت است؛ از این رو برای اولین‌بار در شورای عالی محیط‌زیست سندی فرابخشی برای حفاظت از یوزها با تایید رییس‌جمهوری شهید به تصویب رسید و بر این اساس مقرر شد سازمان برنامه و بودجه مبلغ ۱۳۰میلیارد تومان برای حفاظت از یوز را تامین کند.
وی به پایش جمعیت در زیستگاه‌ها به‌عنوان دیگر اقدامات برای حفاظت از یوزپلنگ اشاره کرد و گفت: در سال1402 حدود ۲۰بار مشاهده مستقیم یوزپلنگ و توله‌هایش توسط محیط‌بانان در زیستگاه‌های توران و میاندشت و بینابینی به ثبت رسیده است که دو یوز از آنها شناسایی شده‌‍اند، این دو با نام هیوا و هلیا توسط محیط‌بانان و خارج از محدوده دوربین‌گذاری شده، به شکل مستقیم مشاهده شدند.
وی ادامه داد: نتایج دوربین‌گذاری در ۵۴ایستگاه با مشارکت انجمن یوزپلنگ ایرانی در منطقه حفاظت‌شده، پناهگاه حیات‌وحش و پارک ملی توران در سال۱۴۰۲ نمایانگر ثبت ۱۵۰بار مشاهده یوزپلنگ در ۴۰ایستگاه، ۳۳۴بار مشاهده کفتار در ۳۸ایستگاه، ۲۴۷بار مشاهده گرگ در ۲۸ایستگاه و ۱۳۲بار مشاهده پلنگ در ۱۷ایستگاه است، درمجموع سه یوز نر به نام‌های فراز، فقه، تارا (البته تارا در سال۱۴۰۲ تلف شد)، یوزهای ماده به نام‌های تلخاب، هرب، مهشاد و چهار توله نابالغ (نسل سوم تلخاب) از این تصاویر شناسایی شدند.
ابدالی اظهار داشت: همچنین نتایج دوربین‌گذاری در ۵۱ایستگاه با مشارکت گروه پایدار در سال۱۴۰۳ (تا مردادماه ۱۴۰۳) در منطقه حفاظت‌شده، پناهگاه حیات‌وحش و پارک ملی توران نمایانگر ثبت ۲۲بار مشاهده یوزپلنگ، ۴۰بار مشاهده کفتار، ۲۷بار مشاهده گرگ و ۲۳بار مشاهده پلنگ است. درمجموع یک یوز نر به نام فراز، چهار خانواده (یوز ماده به نام‌های تلخاب و دو توله حدود یک سال و نیمه)، (یوز ماده هرب و دو توله حدود یک‌سال و نیمه)، (یوز ماده هلیا و دو توله حدود چندماهه)، (یوز ماده مهشاد و چهار توله نابالغ چند ماهه - نسل سوم هرب) و یک یوز ماده هیوا از این تصاویر شناسایی شدند، این پایش تا یک ماه دیگر ادامه خواهد داشت و جمع‌بندی نتایج نهایی متعاقبا اعلام خواهد شد.
قلمروهای جدید در مجموعه حفاظتی توران
وی گفت: یکی از اقدامات صورت‌گرفته تدوین نقشه نجات یوز از طریق تقویت حفاظت و امنیت کریدورها و زیستگاه‌های ارزشمند اطراف مجموعه حفاظتی توران به خصوص از طریق حفاظت مشارکتی است، در واقع محدودیت زیستگاه مناسب برای ایجاد قلمروهای جدید در مجموعه حفاظتی توران وجود دارد و با توجه به قلمروطلبی یوزپلنگ‌ها و همچنین باتوجه‌به آنکه منطقه وسیعی از این زیستگاه‌ها و کریدورها خارج از مناطق تحت مدیریت قرار دارند، برای رفع این معضل و برای ایجاد امنیت و تقویت طعمه در زیستگاه‌های اطراف مجموعه حفاظتی توران و کریدورها برنامه‌ریزی‌هایی انجام شد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در همین راستا، در منطقه شمال مجموعه حفاظتی توران و مجموعه حفاظتی میاندشت اقدام به ایجاد یک منطقه به نام یوزکنام پل ابریشم شد که در قالب تفاهمنامه‌ای بین استانداری‌های استان‌های سمنان و خراسان شمالی، ادارات کل حفاظت محیط‌زیست این استان‌ها و بخش خصوصی انجمن حفاظت‌گاه‌های حیات وحش ایران نسبت به ایجاد یک سازوکار حفاظتی جدید اقدام شده است، همچنین ۱۰همیار از طریق انجمن حفاظت‌گاه‌های خصوصی برای تقویت حفاظت در این منطقه به کار گرفته شدند.
وی با اشاره به مشکل کمبود طعمه در این مناطق اظهار داشت: برای رفع این مشکل تفاهمنامه‌ای با شرکت آهوان طلایی دشت سنگسر در منطقه‌ای در جنوب‌شرقی توران برای تقویت حفاظت و رسیدن به هدف ایجاد امنیت منعقد شده است و پنج همیار نیز از طرف این شرکت در این منطقه به کار گرفته شدند، اگرچه این تفاهمنامه با هدف ایجاد امنیت غذایی محقق شد اما با توجه به آنکه روند احیای طعمه‌ها به‌صورت طبیعی، تدریجی و نیازمند زمان طولانی است؛ لذا اقدام به ایجاد یک سایت تکثیر و رهاسازی طعمه در آن شده است.
ابدالی آزادسازی مراتع در محدوده امن پارک ملی توران را به‌عنوان زیستگاه اصلی یوز اقدام دیگر سازمان محیط‌زیست دانست و گفت: باتوجه‌به وجود بیش از ۵۰سامانه عرفی ذکرشده در زیستگاه توران از چندین سال قبل، روند آزادسازی مراتع به‌خصوص در منطقه امن صورت گرفته است و در سال۱۴۰۲ سامانه عرفی مرتع تلخاب با حدود پنج‌هزار هکتار مساحت و ۱۰۰۰واحد دامی با مشارکت سازمان و حمایت بخش خصوصی خریداری شد.
وی درباره فنس‌کشی جاده عباس‌آباد به میامی که در میان زیستگاه اصلی یوزپلنگ‌ها یعنی منطقه توران واقع شده است، گفت: اقداماتی برای ایمن‌سازی محور عباس‌آباد در زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان با پیگیری از وزارت راه و شهرسازی انجام شده که بر این اساس مقرر شد که این منطقه فنس‌کشی شود تا دیگر یوزی که قصد عبور از این جاده را دارد با برخورد با خودروهای عبوری تلف نشود.
ابدالی اظهار داشت: فنس‌کشی در قالب یک طرح دیده شد، بر این اساس یک محدوده حدود ۷۰کیلومتری تعیین شده که قرار بود بخشی از آن نورپردازی و بخشی هم فنس‌کشی شود، در بخش‌هایی که فنس‌کشی می‌شد قرار بود زیرگذرها و آب‌گذرها نیز مرمت شوند؛ به‌طوری‌که یوزها بتوانند از زیر آنها عبور کنند که البته تاکنون اقدامی صورت نگرفته است اما حدود دوکیلومتر نورپردازی شد تا هم دید راننده و هم حیوان در زمان عبور از جاده بهتر شود.
وی گفت: انجمن حفاظت‌گاه‌های خصوصی برای منطقه یوزکنام ۱۰دستگاه موتورسیکلت تامین کرده، همچنین تجهیزات فردی ۱۰همیار به کار گرفته شده در منطقه را نیز تهیه کرده است، مقر حفاظتی هم تامین شده، همچنین تامین دو دستگاه خودروی فوتون، تامین یک عدد بیل بکهو، یک دستگاه پیکاپ جنوب شرق توران و دو دستگاه موتورسیکلت منطقه جنوب‌شرق توران از دیگر تجهیزات تامین‌شده با همکاری بخش خصوصی است.
وی با تاکید بر نقش آموزش در آگاهی‌رسانی درباره اهمیت حفاظت از گونه ارزشمند یوزپلنگ گفت: آموزش چهره به چهره به چوپانان ۴۸سامانه عرفی، آموزش جمعی طی یک کارگاه آموزشی ۸۰-۱۰۰ نفره برای جوامع محلی در مجموعه حفاظتی توران و آموزش چهره به چهره به چوپانان ۳۰نفر در مجموعه حفاظتی میاندشت و برگزاری روز ملی یوزپلنگ در هر دو استان از جمله برنامه‌های آموزشی در این راستاست.
ابدالی افزود: برنامه تحقیقاتی- اجرایی مرکز تکثیر و پرورش در اسارت و نیمه اسارت یوزپلنگ آسیایی در مجموعه حفاظتی توران و استانداردسازی این مرکز با همکاری بخش خصوصی در حال انجام است. علاوه‌براین برگزاری جلسات تخصصی دامپزشکی، اقدامات دامپزشکی و تدوین برنامه تکثیر در نیمه اسارت هم جزو برنامه‌های در دست اقدام است. وی ادامه داد: اکنون در مرکز تکثیر و پرورش در اسارت و نیمه اسارت یوزپلنگ آسیایی در مجموعه حفاظتی توران یک یوز ماده ۱۶ساله، یک یوز نر ۱۲ساله، یک یوز ماده بالغ و دو یوز ماده یک‌ونیم ساله وجود دارد که در یک مجموعه فنس متمرکز و کوچک نگهداری می‌شوند، همچنین یک توله یوز حدود یکساله که اخیرا از منطقه یوزکنام بدون مادر بود از طبیعت گرفته و به مرکز توران منتقل و به این مجموعه اضافه شــد؛ البتـه برای آینــده این یــوز هنوز تصمیـم‌گیـــری قطعی نشده است.