آگاه: سفر متناسب‌ترین تفریح با فطرت بشر است؛ ازاین‌رو عمر آن با عمر زندگی انسان روی زمین برابر گزارش شده است. از طرفی، اگرچه اهداف سفر در دوره‌های مختلف فرق کرده، بااین‌وجود شباهت‌هایی هم در مقاصد آن وجود دارد. به‌طوری‌که در طول تاریخ، مقاصد گردشگری با هر منظوری از پایه‌ریزی تمدنی بگیر تا تفریح، حوالی مناطقی صورت گرفته که در آنها آب وجود داشته است. ازاین‌جهت اعلام آمار ۲۱میلیونی سفر به استان‌های شمالی کشور قابل‌بررسی است. اگرچه دیروز سید مصطفی فاطمی، دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر و مدیرکل توسعه گردشگری در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها این رقم را رد کرد و نادرست دانست. بااین‌حال نزدیکی به مرکز کشور، تنوع و تعدد مسیرها، امکان اقامتی به نسبت در دسترس و آب‌وهوای معتدل، باعث شده استان‌های شمالی کشور به صدر استان‌های گردشگرپذیر تبدیل شوند. علاوه‌بر اینکه این استان‌ها بالاترین آمار خروج مهاجران از استان‌های مرکزی کشور ازجمله تهران را دارند و وجود چند تعطیلی تقویمی و اعلامی پشت‌سرهم آنها را نیز راهی وطن می‌کند؛ بنابراین بخشی از آمار مسافرت‌ها به استان‌های شمالی مربوط به اهالی همین استان‌هاست که در سایر شهرها ساکن‌اند و از فرصت تعطیلات برای سرزدن به زادبوم خود استفاده می‌کنند. بااین‌حال اگر این بخش از آمار را نیز از مجموع آمار ورود گردشگران به این دو استان کم کنیم، باز خللی به صدرنشینی آنها در بین استان‌های مقصد گردشگری وارد نمی‌کند. همین امر باعث شده این استان‌ها روی درآمد حاصل از ورود گردشگر حساب ویژه‌ای باز کنند و از وقتی مسیرهای مواصلاتی به شمال کشور زیاد و امن‌تر شده‌اند، اقتصاد گردشگری نیز به کمک توسعه آنها آمده و حتی بافت مرسوم آنها را تغییر داده است.
گردشگری یا گردشگیری؛ مسئله این است!
به بیان دیگر، با اینکه آورده مسافران به این استان‌ها باتوجه‌به مختصات اقتصادی و شغلی و نقشه توسعه‌ای آنها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده، بااین‌حال سرمایه‌گذاری برای تشویق و جذب مسافر را در دستورکار ندارند. اینکه استان‌های شمالی به کمک امکانات طبیعی برای چندمین سال متوالی در صدر استان‌های مسافرپذیر هستند، مسئولان استانی آنها را به ادامه این روند مطمئن کرده و به فکر تهیه زیرساخت‌های رفاهی و امکانات برای مسافران نینداخته است. چنانچه می‌بینیم در تعطیلات اخیر شهریور در این دو استان مشکلات فراوانی در زمینه تامین سوخت در این استان‌ها وجود داشت. به‌طوری‌که چنانچه برخی از رسانه‌ها گزارش کردند شاهد ازدحام بیش از حد جایگاه‌های سوخت و ترافیک فوق سنگین در مبادی ورودی و جاده‌های مواصلاتی استان‌های شمالی بودیم. همچنین مصرف بنزین از شنبه ۱۰شهریور تا پنجشنبه ۱۵شهریور به‌شدت افزایش پیدا کرد و به ترتیب ۱۴۲، ۱۳۷، ۱۳۲، ۱۴۰، ۱۲۴ و ۱۳۶میلیون لیتر در روز بود که میانگین مصرف روزانه بنزین در این ۶روز هم ۱۳۵میلیون لیتر ثبت شد که این رقم افزایش ۶۰درصدی مصرف نسبت به هفته پیش از آن را نشان می‌دهد.
مضاف بر اینکه به‌علت ترافیک سنگین در جاده‌های شمال کشور، انتقال نفتکش‌ها از انبارهای نفت به جایگاه‌های سوخت با تاخیرهای طولانی مواجه شد. این در حالی است که باتوجه‌به این تعداد تعطیلات و تجربه سال‌های قبل و افزایش تعداد مسافرت‌ها افزایش مصرف سوخت در این استان‌ها قابل‌پیش‌بینی بود.
لزوم پیش‌بینی مقاصد جدید گردشگری
باتوجه‌به آنچه بیان شد حجم بالای سفرها در تعداد مشخصی از استان‌ها که در دوره‌های مختلف سال تکرار می‌شود باعث شده برنامه‌ریزان گردشگری در کشور به فکر معرفی مقاصد دیگری برای گردشگری و توزیع متوازن جمعیت مسافر در میان این مقاصد بیفتند تا بیش از این فرصت سفر در کشور به هیولای ترافیک و شلوغی، نبودن امکانات و گرانی خدمات تبدیل نشود. در این زمینه شرایط اقلیمی و گستره سرزمینی ما با ویژگی سرآمد چهار فصل بودن، این امکان را به‌خوبی پیش روی برنامه‌ریزان قرار داده، باوجوداین بعد از گذشت ۱۱سال از تشکیل ستادی به همین منظور، اتفاق چندانی در این زمینه نیفتاده است. به‌طوری‌که برخی کارشناسان اذعان دارند باید نقاط دیگری در کشور را تجهیز کرد و بعد با معرفی گسترده دست مردم را در انتخاب باز گذاشت تا قدرت بیشتری برای تصمیم‌گیری داشته باشند. شهرهای کمتر شناخته‌شده ما درحال‌حاضر زیرساخت لازم را ندارند و اگر حجم زیادی مسافر به آنجا برود، حتما دچار مشکل خواهند شد. درحالی‌که بعضی از نقاط کشور در خارج از ایران بیشتر شناخته‌شده هستند تا در کشور خودمان، باید با برنامه‌ریزی درست بتوانیم این مقاصد را شناسایی کنیم و آنها را تجهیز کرده و به‌تدریج به مردم معرفی کنیم. حتی برای این استان‌ها باید مسیرهای دسترسی مناسب هم فراهم باشد که در بیشتر مواقع این جاده‌ها مناسب نیست. گفتنی است؛ در تعیین مقاصد جدید گردشگری، گزینه‌های جذاب گردشگری، دسترسی امکانات رفاهی، اقامت و تفریحاتی باید در نظر گرفته شود.
همه به سمت شمال
طبق اعلام دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر و مدیرکل توسعه گردشگری، در تعطیلات نیمه شهریورماه در مقایسه با مدت‌زمان مشابه سال گذشته، حجم سفرها رشد قابل‌توجهی داشته و حدود ۱۲درصد افزایش را تجربه کرده است. به استناد توضیحات فاطمی آمار ورودی استان‌ها براساس تعداد وسایل نقلیه شخصی و صندلی‌های اتوبوس‌های واردشده به هر استان استخراج شده است، به‌جز خراسان رضوی که سفر به آن از طریق پرواز و قطار نیز محاسبه شده است. در آمار ورودی دیگر استان‌ها تعداد مسافران ورودی از طریق قطار و هواپیما حساب نشده است. این مقام گردشگری همچنین اظهار کرد: این آمارها تایید می‌کند حجم سفرها در تعطیلات نیمه شهریورماه ۱۴۰۳ بیشتر به‌سمت شمال و غرب کشور بوده است. دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر درباره آمارها و وضعیت اسکان مسافران در تعطیلات بلند نیمه شهریورماه ۱۴۰۳ گفت: ظرفیت اقامتگاه‌های رسمی به در استان‌های خراسان رضوی، مازندران، گیلان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کردستان، همدان، قزوین، زنجان، ایلام، اصفهان، چهارمحال‌بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۹۰ درصد تکمیل شده بود. فاطمی اضافه کرد: در تعطیلات هفته گذشته به‌ترتیب در اقامتگاه‌های رسمی استان‌های خراسان رضوی یک‌میلیون و ۲۶۰نفرشب، گیلان ۵۲۲هزار نفرشب، مازندران ۳۴۲هزارنفر شب، اردبیل ۲۰۷هزار نفرشب، فارس ۱۹۴هزار نفرشب، آذربایجان شرقی ۱۱۷هزار نفر شب، اصفهان ۱۰۵هزارنفر شب، آذربایجان غربی ۶۷هزار نفر شب، گلستان ۶۷هزار نفرشب، کردستان و همدان هر یک ۵۴هزار نفر شب اسکان رسمی ثبت شده است. او این توضیح را اضافه کرد: ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر برای شمارش آمار اسکان مسافران، علاوه‌بر ظرفیت اِشغال‌شده در «اقامتگاه‌های رسمی» همچون هتل، هتل بوتیک، هتل‌آپارتمان و مهمانپذیر و سایر اقامتگاه‌ها، آمار «اسکان اضطراری» شامل سالن‌های ورزشی، خوابگاه‌های دانشگاهی، سالن‌های بحران و «اقامتگاه‌های غیررسمی» همچون کلاس‌های آموزش‌وپرورش، زائرسراها و مهمانسرای ادارات استان‌ها را نیز گردآوری کرده است. در آمار اقامت، چادر مسافرتی و کمپ‌ها محاسبه نمی‌شود، چون امکان راستی‌آزمایی ندارد. دبیر ستاد سفر درباره اسکان اضطراری در هفته گذشته توضیح داد: در استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، گیلان، خراسان رضوی و مازندران از ظرفیت اقامتگاه‌های غیررسمی همچون امکانات آموزش‌وپرورش، مدارس، مساجد و زائرسراها استفاده شده است که این ظرفیت به‌طور کامل تکمیل شد. وی افزود: در خراسان‌های شمالی و جنوبی به نسبت مسافر ورودی که ثبت شده است، ۵۰درصد ظرفیت اقامتگاه‌های رسمی تکمیل شده بود که علاوه بر آنکه نشان می‌دهد مسافران این دو استان بیشتر گذری بوده‌اند، از کمپ‌ها و چادرهای مسافرتی هم استفاده کرده‌اند. فاطمی اظهار کرد: بیشترین چالش‌ها را در استان‌های شمالی (گیلان و مازندران) رخ داد و در استان خراسان رضوی و دیگر نقاط کشور که مسافر داشت، مسئله‌ای گزارش نشد. در گیلان و مازندران چون حجم سفر زیاد بود، مشکلاتی چون سوخت و ترافیک به وجود آمد و دیگر مشکلات هم در حد توان پیگیری شد.
استان‌های رکورد دار
از هشتم تا شانزدهم شهریورماه ۱۴۰۳ بیشترین سفرها با ورود حدود چهارمیلیون و ۸۰۰هزار نفر مسافر به استان مازندران انجام شده و پس از آن، استان خراسان رضوی با ورود چهارمیلیون و ۳۵۰هزار نفر است که طبق گزارش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان، سه‌میلیون و ۹۰۰هزار با وسایل نقلیه شخصی، هواپیما و قطار وارد این استان شده و ۴۵۰هزار نفر هم زائران پیاده بوده‌اند. گیلان با ثبت دومیلیون و ۷۰۰هزار نفر در رتبه سوم استان‌های پرسفر قرار دارد و آذربایجان شرقی با دومیلیون و ۵۰۰هزار نفر، اردبیل با دومیلیون نفر، آذربایجان غربی با یک‌میلیون و ۹۰۰هزار نفر و کردستان با یک‌میلیون و ۶۰۰هزار نفر به‌ترتیب بیشترین سفرها را در تعطیلات نیمه شهریورماه داشتند. وی اضافه کرد: تعداد ورودی‌های استان‌های مسیر مثل خراسان شمالی و خراسان جنوبی را نمی‌توان دقیق اعلام کرد، چون گذری محسوب می‌شوند و به نسبت ورود مسافر، اسکان کمتری داشتند.