آگاه: هر چند اخراج اساتید از دانشگاه از نظر آیین‌نامه و اقدام اجرایی کار بسیار پیچیده‌ای است و شرایط، ضوابط و روند خاص و سخت‌گیرانه‌ای دارد که ممکن است چند ماه طول بکشد، اما به واسطه تکرار پرتکرار این مسئله در چند ماه اخیر، این موضوع از دید عموم و کسانی که آشنایی چندانی با روند رسمی و قانونی اخراج اساتید ندارند، به موضوع پیش‌پاافتاده‌ای تبدیل شده که گویا هر رییس دانشگاه و دانشکده‌ای که بخواهد، به‌راحتی می‌تواند استاد مدنظر خود را اخراج کند.
پیش از ورود به حاشیه‌های مطرح‌شده درباره اخراج اساتید در این دوران، باید به این مسئله توجه کنیم که اساتیدی که در دانشگاه‌ها مشغول تدریس هستند، چند دسته‌اند؛ دسته نخست، اساتید حق‌التدریس، دسته دوم اساتید پیمانی و دسته سوم، اساتید رسمی (اعم از رسمی آزمایشی یا رسمی قطعی) که روند جذب، استخدام و اخراج هر یک متفاوت است. روند همکاری دانشگاه با اساتید مدعو و حق‌التدریس کاملا مشخص و روشن است. طبق این روند، دانشگاه برای هر ترم تحصیلی، به دلایلی برای برخی دروس با اساتیدی قرارداد می‌بندد و استاد موردنظر از نظر قانونی و حقوقی رابطه استخدامی با دانشگاه ندارد.
این روند درباره اساتید پیمانی متفاوت است. این افراد طبق روال قانونی که سالانه با دانشگاه قرارداد می‌بندند، رصد شده و باید طی مدت پنج سال شرایط علمی لازم را کسب کنند تا بتوانند رسمی شوند. حال اگر شرایط لازم را کسب نکرده باشند قرارداد آنها تمدید نمی‌شود و گاهی این عدم تمدید قرارداد، به غلط «اخراج» عنوان می‌شود.
طبق قانون جذب، همه این مراحل باید به اطلاع هیات مرکزی جذب وزارت علوم رسیده و تایید شود؛ البته قانون به افراد اجازه داده است تا از مجاری قانونی اعتراض کنند تا رسیدگی شود. اگر احیانا دانشگاه اشتباهی کرده باشد، این موضوع در هیات مرکزی جذب قابل بررسی است؛ حال اگر دلایل دانشگاه کافی و قانع‌کننده باشند، نظر دانشگاه تایید می‌شود و در غیر این صورت، فرد به حالت عادی بازگشته و به وی فرصت جدیدی داده می‌شود.
با این حال دولت چهاردهم پس از استقرار، عزم خود را جزم کرد تا اساتید اخراجی ـ در دسته‌های مختلف ـ به دانشگاه برگردند و در همین راستا هم رییس‌جمهوری دستور شفاهی به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات صادر کرد. مسعود پزشکیان در مراسم تودیع و معارفه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری خواستار بازنگری در پرونده دانشجویان و اساتید اخراجی دانشگاه‌ها شد و گفت: «از وزیر علوم می‌خواهم که قرارداد همه اساتیدی را که تاکنون اخراج شده‌اند یا لغو قرارداد شده‌اند، بازنگری کنید؛ دانشجویان را برگردانید. دانشجو اعتراض می‌کند، من هم باید جوابش را بدهم یا حرفش حق است که باید اطاعت کنم یا اینکه اشتباه می‌کند که هدایتش می‌کنم.»
بازگشت اساتید و دانشجویان اخراجی نگرانی‌هایی با واکنش‌هایی در بدنه دانشگاهی روبه‌رو شد. ۳۵دفتر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور در نامه‌ای خطاب به وزیر علوم تحقیقات و فناوری آورده بودند: «هنوز فراموش نکرده‌ایم که دانشجویان و اساتید مذکور چگونه در دانشگاه‌ها و سطح جامعه، اقدام به تخریب، همراهی عامدانه یا ناآگاهانه با عوامل خارجی و به‌شهادت‌رساندن حافظان امنیت و «آرمان‌هایمان» کردند. آیا غرض از دولت وفاق ملی این است که آنهایی که علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده‌اند نیز در این برهه، فرصت جولان داشته باشند؟
این اقدام بدون تدبیر، پیامدهای جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت. به گفته رییس‌جمهور محترم، دانشجو باید بتواند سوال کند، اما فاصله زمین تا آسمان است بین پرسشگری و برهم‌زدن نظم دانشگاه و جامعه. دانشجو و استادی که مرتکب اعمالی خلاف مقررات شده‌اند نباید به همین راحتی و با فراموشی گذشته بخشیده شوند.»
این فقط دانشجویان نبودند که صدای خود را در اعتراض به اساتید اخراجی بلند کردند، بلکه تعدادی از رسانه‌ها نیز در گزارش‌هایی این موضوع را باتوجه‌به عقبه و گفتمانی که پیش از این توسط اساتید اخراجی دنبال می‌شد، برخلاف شعار دولت می‌دانستند. از این رو سازمان صداوسیما به‌عنوان رسانه ملی وارد صحنه شد و به بررسی و واکاوی این موضوع پرداخت.
برای نمونه برنامه‌ای ۱۹شهریورماه از آنتن شبکه سه پخش شد که به این موضوع پرداخت و مهمانان نظرات صریح و دیدگاه‌های خود را در این‌باره بیان کردند. از صداوسیما همین انتظار می‌رود که با دعوت از شخصیت‌های سیاسی و مسئولان به واکاوی مسائل روز بپردازد. به همین جهت صداوسیما وظیفه و ماموریت خود را به نحو مطلوب انجام داد، چه آنکه پیش از این نیز در ایام انتخابات چهاردهم از سلایق مختلف دعوت کرد تا با حضور در جام‌جم نظراتشان را درباره برنامه‌های کاندیداها با مردم به اشتراک بگذارند.
در همین برنامه الیاس حضرتی، دبیرکل حزب اعتماد ملی که هنوز حکم ریاست شورای اطلاع‌رسانی دولت را از رییس‌جمهوری دریافت نکرده بود حضور یافت و بی‌پرده با مردم درباره کابینه چهاردهم صحبت کرد، اما گویا این گپ‌وگفت‌ها باید یک‌طرفه باشد تا به مذاق برخی دولتی‌ها خوش بیاید! پس از آنکه برنامه دوشنبه‌شب شبکه سوم سیما پایان یافت، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌جمهوری به مباحث مطرح‌شده واکنش نشان داد.
ماجرا از آنجا شروع شد که در این برنامه تلویزیونی، مجری و میهمان برنامه نسبت به دستور رییس‌جمهوری به وزیر علوم برای بازگشت اساتید و دانشجویان اخراجی انتقاد کردند و این مسائل را در اولویت کشور ندانستند. این نظرات از دیدگاه معاون دفتر رییس‌جمهوری که خود یک فعال رسانه‌ای است، شیطنت علیه دولت تلقی شد!
سیدمحمدمهدی طباطبایی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «وفاق ملی و همگرایی یک مسیر دوطرفه است. برنامه جهت‌دار شبکه سوم تلویزیون نقطه آغاز مخدوش کردن یک نظام کلی است که آسیب آن متوجه مردم و کشور است. انتظار می‌رود ریشه شیطنت‌های این‌چنینی که یا از سر غرض و سوءنیت است یا خوشبینانه آن بدسلیقگی و کج‌فهمی، شناسایی و خشکانده شود. مهم این است که رییس‌جمهور پزشکیان در دفاع از حقوق حقه ملت یک گام هم پا پس نخواهد کشید.»
مگر نه آنکه صداوسیما با برنامه‌های خود به‌دنبال پاسخ به سوالاتی است که در جامعه طرح می‌شود؟ چرا می‌خواهید القا کنید این برنامه‌ها علیه دولت است! به‌هرحال رییس‌جمهوری هم در بزنگاه انتخابات و هم پس از انتخابات تاکید کرده‌اند که باید نظرات کارشناسی را شنید و افراد و سیاسیون هم نظرات خود را بیان کنند. به جای آنکه این نظرات را شیطنت‌آمیز تلقی کنیم، باید از آن استقبال کرد. دولتی‌ها باید در عمل نشان دهند که مدافع شنیدن صداهای مختلف منتقدان خود هستند، حتی اگر این صدا از رسانه ملی شنیده شود. شعار دولت باید زنده باد منتقد من باشد؛ منتقدان دلسوز در دفاع از حقوق ملت یک گام هم پا پس نخواهد کشید.
۲۱ شهریور ۱۴۰۳ - ۱۱:۰۹
اخراج اساتید دانشگاه‌ها از مقوله‌های پرتکرار در حوزه آموزش عالی است که به‌خصوص در روزهای منتهی به بازگشایی دانشگاه‌ها بیشتر از هر زمان دیگری شنیده می‌شود.