آگاه: طبق اعلام مدیر سامانه مذکور، از آن زمان تاکنون حدود یک‌میلیون قرارداد اجاره مسکن ثبت شده است. طی هفت‌ماه اخیر، اما مشاوران املاک همواره یکی از منتقدان سامانه خودنویس بوده‌اند. آنها بر این باورند سامانه مذکور دارای باگ‌های متعددی است که درنهایت باعث گرفتاری موجر و مستاجر و خریدار و فروشنده می‌شود. یکی از این باگ‌ها، عدم بررسی اهلیت متعاملین بوده که به گفته برخی مشاوران املاک می‌تواند باعث ایجاد پرونده‌های متعددی را در مراجع قضایی شود.
۳سرویس جدید به سامانه خودنویس افزوده شد
در جدیدترین اظهارنظر مدیر سامانه خودنویس با اعلام اینکه اینکه تاکنون بیش از یک‌میلیون قرارداد اجاره در این سامانه به ثبت رسید از اضافه شدن سرویس‌های بررسی اهلیت، تصدیق سند و جلسه مجازی به سامانه خودنویس خبر داد. به گفته مهدی ساسانی، این خدمات به طرفین معامله کمک می‌کند تا پس از رؤیت ملک و اسناد مربوط به آن با اطمینان بیشتر نسبت‌به انعقاد قرارداد اقدام کنند. وی همچنین افزود: در تلاشیم در تعامل با شبکه بانکی با افزودن برخی خدمات بانکی در سامانه خودنویس فرآیندهای انعقاد قرارداد، انتقال پول و اجرای تعهدات قراردادی را تسهیل کنیم. در برنامه است تا در آینده نزدیک، اجاره‌های کوتاه‌مدت، خرید و فروش سرقفلی، پنل نمایندگان و امکان ایجاد پیش‌نویس قرارداد به سامانه افزوده شود. براساس ماده۲۱۱ قانون مدنی برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ، عاقل و رشید باشند. در این بین مشخص نیست در سامانه خودنویس اهلیت متعاملین طی چه فرآیندی بررسی و احراز می‌شود. ابهامی که لازم است وزارت راه‌وشهرسازی درباره جزئیات و مراحل آن اطلاع‌رسانی لازم را انجام دهد. ساسانی تصریح کرد: تمامی قراردادهای اجاره و خرید و فروش از نسخه قدیمی سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات (ایران املاک) به نسخه جدید آن (خودنویس) منتقل شده است و مشاوران املاک در سامانه خودنویس دسترسی کامل به این موارد دارند و می‌توانند انواع قرارداد اجاره و خرید و فروش را در این سامانه ثبت کنند. به گفته وی، از کل قراردادهای ثبت‌شده، تعداد ۷۸هزار و ۵۰۴قرارداد توسط ۲۱هزار و ۷۴۶بنگاه مشاور املاک به ثبت رسیده و سایر قراردادها توسط کاربران به شکل موجر و مستاجر است. مدیر سامانه خودنویس اعلام کرد: تعداد کل کاربران یکتا براساس کدملی در تمامی قراردادها بدون احتساب شاهدان یک‌میلیون و ۸۵۹هزار و ۱۱۴۰نفر و تعداد کل افراد یکتا بر اساس کدملی با احتساب شاهدان معادل سه‌میلیون و ۷۶هزار و ۶۹۶نفر است. ساسانی افزود: در بخش اجاره، تعداد قراردادهای ثبت‌شده توسط موجران معادل ۸۴۷هزار و ۶۱۰نفر و توسط مستاجران معادل ۸۷۲هزار و ۴۸۶نفر است.
تفاوت سامانه خودنویس و کاتب چیست؟
ایجاد دو سامانه برای ثبت قراردادهای اجاره و خریدوفروش مسکن به صورت موازی باعث شده تا گاهی مردم دچار سردرگمی شوند. وزارت راه‌وشهرسازی از سال گذشته سامانه «خودنویس» را ایجاد کرده که تمامی افراد می‌توانند در آن قرارداد ثبت کنند و اخیرا این وزارتخانه سه سرویس جدید به آن افزوده است.
از طرف دیگر سازمان ثبت با همکاری اتحادیه املاک در راستای قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول، سامانه «کاتب» را ایجاد کردند که صرفا مشاوران املاک اجازه ثبت قرارداد در آن را دارند.
مهدی کرباسیان، عضو هیات رییسه اتحادیه مشاوران املاک گفت: قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول به‌صراحت مشخص کرده که اسناد به صورت الکترونیک ثبت شود. بر این اساس سازمان ثبت مکلف شد سامانه‌ای ایجاد کند که بنگاه‌ها و مشاوران املاک به آن مرتبط شوند و قراردادهای خود را در آن ثبت کنند. وی افزود: سامانه کاتب به تمامی بانک‌های اطلاعاتی اتصال پیدا کرده است؛ البته هم‌اکنون در ابتدای راه‌اندازی است و به‌تدریج به‌روزرسانی و تکمیل می‌شود. کرباسیان با بیان اینکه تعامل خوبی بین اتاق اصناف ایران و اتحادیه مشاوران املاک با سازمان ثبت و کانون سردفتران ایجاد شده است گفت: تحقیقات میدانی و گفتمان‌هایی که با مشاوران املاک انجام می‌شود نشان می‌دهد عموم مشاوران از سامانه کاتب راضی هستند. واسطه‌های ملکی، این سامانه را تسهیلگر و تسریع‌کننده می‌دانند و درحال ثبت قراردادها در این سامانه هستند. وی در واکنش به اینکه وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده تا کنون بیش از یک میلیون قرارداد اجاره در سامانه خودنویس به ثبت رسیده است، گفت: علت ثبت تعداد بالای قرارداد در سامانه خودنویس آن است که دلالان سرپایی، افراد فاقد مجوز املاک و تمامی افرادی که احراز هویت آنها دچار اشکالاتی است امکان ثبت قرارداد در سامانه مذکور را دارند. افرادی با کمترین دانش حقوقی می‌توانند وارد سامانه خودنویس شوند و قرارداد خود را ثبت کنند. صاحبان کافی‌نت که قراردادها در سامانه خودنویس ثبت می‌کنند مرجع رسمی برای بازار مسکن محسوب نمی‌شوند و تعهدی را بر عهده نمی‌گیرند.
به گفته کرباسیان، قانون الزام شرایطی را برای ثبت قرارداد مشخص کرده که راجع به آن هم آیین‌نامه در حال تنظیم و بررسی است. مجموعه دولت و قوه قضاییه آیین‌نامه را طوری تنظیم می‌کنند که مشاوران املاک بتوانند بهتر از سامانه استفاده کنند. وی درباره نحوه استفاده از سامانه کاتب گفت: افراد فاقد مجوز و افراد عادی نمی‌توانند در سامانه کاتب قرارداد ثبت کنند. مشاوران املاک دارای مجوز پس از ثبت‌نام با درج کد ملی و اطلاعات شناسنامه‌ای، وارد منو مشاوران املاک می‌شوند. در این قسمت دو منو برای آنها باز می‌شود؛ یکی خارج از قانون الزام و دیگری مشمول قانون الزام است که اسناد تاریخ ۳تیرماه ۱۴۰۳ به بعد باید پیش‌نویس آن ثبت شود. موارد خارج از قانون الزام هم مربوط به قبل از این تاریخ است که مشاوران املاک مثل قراردادهای قبل می‌توانند مبایعه‌نامه و اجاره‌نامه‌ها را ثبت کنند.
عضو هیات‌رییسه اتحادیه مشاوران املاک تاکید کرد: سامانه کاتب در راستای تخصصی‌شدن و کاهش مشکلات حقوقی به مردم عادی اجازه ورود نمی‌دهد که به اعتقاد من، امتیاز این سامانه محسوب می‌شود. درست است که استفاده افراد حقیقی از سامانه ثبت قراردادها در قانون آمده اما این مسئله مشکلات حقوقی ایجاد می‌کند و تقاضای ما اصلاح قانون برای عدم ورود افراد غیرمجوزدار است.