آگاه: این قلعه روی کوه قرار دارد و برای کسانی که به دیدن بناهای تاریخی و کوهنوردی علاقه دارند یکی از بهترین مکانهاست. طبیعت این روستا و کوههای رنگی اطراف قلعه زیبایی آن را دوچندان کرده است. قلعه دختر در روستای قیزقلعه و روی رشتهکوه هندس، در ۲۵کیلومتری جنوب شهر ساوه و نرسیده به سد الغدیر قرار دارد.قیز قلعه یا قلعه دختر از بناهای تاریخی مهم و مکان های دیدنی استان مرکزی و یکی از آثار دیدنی شهر ساوه است که در سال ۱۳۸۲ ثبت شد. این بنا بر فراز کوه هندس و مشرف به دشت ساوه واقع است. این قلعه زیبا در روستای متروکه و کوچک قیزقلعه و در میان کوههای سرخ رنگ و زیبا قرار دارد. قلعه دختر که از لحاظ شیوه معماری، نوع مصالح و ساختار شبیه قلعه الموت و قهستان و بهویژه قلعه دختر بشرویه است، از شاهنشین، حصارها و دیوارهایی تشکیل شده که با مصالحی چون سنگ، آجر و گچ نیمکوب ساخته شدهاند.
یکی از ورودیهای شاهنشین از سمت جنوبشرقی کوه و دیوارهٔ شرقی است. در کنار همین ورودی شواهدی از یک ورودی دیگر که مسدود شده است، مشاهده میشود. طبقه اول شاهنشین شامل: راهرو، هشت فضا که آوار سقف در آن مشاهده میشود، دیوارهایی در شرق و غرب، پنج فضا با پوشش گهوارهای و ساخته شده از سنگ و گچ است و در زیر برخی فضاها نیز زیر زمین وجود دارد. در برخی از بخشهای بنا پایه تویزههای آجری، قاببندی اجراشده بین تویزهها و پاتاقهایی روی دیوارها به کار رفته است که شاید نشاندهنده آن باشد که در فضاهای طبقهٔ فوقانی شاهنشین پوشش طاق و چشمه وجود داشته است. در یکی از فضاهای زیرین، ساختاری چهارگوش و شبیه به حوض مشاهده میشود که کاربری آن مشخص نیست.در اطراف شاهنشین دو فضای کشیده در گوشه جنوبی و غربی قرار دارد که از یکی از آنها تنها بقایای دیوار باقی مانده است و دیگری دو طبقه دارد؛ در طبقه اول، سه فضای کوچک مربعشکل و پوشش کجاوهای و در طبقه دوم بخشی شبیه به محراب دیده میشود. روشنایی این بخشهای قیزقلعه بهوسیله روزنههایی که در دیوار غربی شاهنشین تعبیه شده است، تامین میشود. فضایی سرتاسری نیز در جبهه شرقی تا شمالشرقی قیز قلعه دیده میشود که دارای ورودیای با پوشش آجری و تزئینات خفته راسته است.
حصار قلعه دختر از گچ و سنگ و با ارتفاع متفاوت از گوشه شرقی بنا شروع میشود و به گوشه جنوبی و غربی رسیده و تا جبهه شمالی ادامه دارد. این دیوار در بخشهای شرقی و جنوب شرقی چنان ساخته شده است که کلیه منافذ و شیارهایی که امکان نفوذ به داخل قلعه را میسر کند، مسدود کرده است. بقایای یک برج در بخش جنوبی دیوار قابلمشاهده است. در بخشهای دیگر نیز با احداث دیوارهای پشتیبان و نگهدارنده، راه نفوذ به بنا را بستهاند.قبل از انقلاب و در دهه۵۰ خورشیدی هوشنگ عظیمزاده طی بررسیهای باستانشناختی قیزقلعه را متعلق به دوران ساسانی معرفی کرد. هیات باستانشناسی آلمانی به سرپرستی ولفرام کلایس در سال۱۹۷۲ میلادی از این قلعه دیدن کردند و آن را به دوران اسماعیلیان نسبت دادند. ویلیام رابرتز نیز از جمله افرادی است که درمورد قلعه دختر مطالعاتی انجام داده است که متاسفانه اطلاعات چندانی از این پژوهش در اختیار نیست. رابرتز براساس چند قطعه سفال و معماری بهکاررفته قیز قلعه را بنایی ساسانی معرفی کرد. در دهههای اخیر باستانشناسان ایرانی پژوهش در این بنا را ادامه دادند که درنتیجه این کاوشها مشخص شد که شالوده اصلی قلعه دختر احتمالا به قرون پنج تا هفت هجری قمری تعلق دارد که در دورههای تیموری و صفوی نیز از آن استفاده شده است.
بهترین زمان سفر به شهر ساوه و رفتن به روستای قیزقلعه فصل بهار، اواخر تابستان و پاییز است. اگر در فصل پاییز و برداشت میوه انار به این شهر سفر کنید، میتوانید در کنار بازدید قلعه از باغهای زیبای انار نیز دیدن کنید و این میوه خوشمزه و محصولات آن را از مردمان روستا تهیه کنید.کارکرد قیزقلعه همچنان مشخص نیست و منابع تاریخی نیز که اشاره مستقیم به این بنا داشته باشد وجود ندارد. با توجه به اینکه در این بنا امکانات ذخیرهسازی آب و مواد غذایی وجود ندارد از آن برای مکانی دفاعی در زمان محاصره طولانی استفاده نمیکردند و دور بودن از شهر و راههای ارتباطی نیز امکان حکومتی بودن و حفاظت از راه را رد میکند. مشخص شدن کاربری بنا نیازمند پژوهشهای بیشتر باستانشناختی است.
۲۲ آبان ۱۴۰۳ - ۱۱:۵۶
یکی از جاذبههای تاریخی و جاهای دیدنی ساوه قیز قلعه سی یا قلعه دختر است که در روستایی به همین نام در نزدیکی این شهر واقع است. این قلعه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و ناهید در پیش از اسلام و قبل از خشکیدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده است.