آگاه: در ایران، این گیاه ابتدا در تالاب‌های بین‌المللی انزلی و عینک رشت مشاهده شد و با گسترش سریع خود، بخش وسیعی از این مناطق را پوشاند. ماجرای تخریب این گونه‌های مهاجم از آنجا آغاز می‌شود که سنبل آبی به‌سرعت سطح آب را می‌پوشاند و مانع از ورود نور خورشید به زیر آب می‌شود. این مسئله باعث کاهش رشد گیاهان بومی و نابودی زیستگاه‌های طبیعی جانوران می‌شود.
سنبل آبی به‌عنوان یکی از ۱۰گونه گیاهی مهاجم خطرناک در جهان شناخته می‌شود که اکنون گریبان‌گیر تالاب‌های ایران شده است. این گیاه که برای نخستین‌بار به‌عنوان گونه‌ای زینتی وارد کشور شد، در تالاب‌هایی چون انزلی به‌سرعت گسترش یافته و اکوسیستم‌های حساس این مناطق را به چالش کشیده است.
از سوی دیگر، با مصرف زیاد آب و جذب مواد مغذی، سنبل آبی سطح آب تالاب‌ها را کاهش داده و اکوسیستم‌های وابسته به آب را تهدید می‌کند. گسترش این گیاه فعالیت‌هایی چون صیادی، گردشگری و کشاورزی محلی را مختل کرده است؛ برای مثال، صیادان تالاب انزلی به‌دلیل گسترش سنبل آبی، با کاهش منابع ماهی مواجه شده‌اند.
این را یک محیط‌بان در تالاب انزلی می گوید و معتقد است که جمع‌آوری سنبل آبی به روش‌های مکانیزه به دلیل شرایط گل‌آلود تالاب به سختی امکان‌پذیر است. وی خواستار تجهیز مناسب و برنامه‌های منسجم برای کنترل این گیاه شد. او می‌گوید که تجربه کشورهای موفق در کنترل سنبل آبی باید مورد بررسی قرار گیرد و آگاهی‌رسانی برای پیشگیری از گسترش آن ضروری است.
متخصصان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که این گیاه با رشد سریع و مصرف بالای آب، منابع آبی تالاب‌ها را تهی می‌کند و زیستگاه‌های طبیعی بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی را از بین می‌برد. علاوه‌براین، مشکلات اقتصادی ناشی از کاهش منابع ماهی و محدود شدن گردشگری در مناطق تالابی نیز به‌طور مستقیم زندگی مردم محلی را تحت‌تاثیر قرار داده است.
گامی در مقابله با سنبل آبی
این مهمان ناخوانده اینک همچون ماری خوش‌خط و خال بر جمجمه تالاب بین‌المللی انزلی خزیده و نفس‌های آن را به شماره انداخته به گونه‌ای که در برخی از جاها دیگر اثری از آب و تالاب نیست و فقط پوشش سبز و گل‌های سنبل آبی با برگ‌هایی به طول ۲۰سانتی‌متر و پهنای ۱۵سانتی‌متر دیده می شود؛ سنبل، زیبایی فریبنده‌ای دارد و در طول یک هفته به‌واسطه نور خورشید و آب موجود دوبرابر رشد می‌کند.
پیمان بازدیدی، فعال محیط‌زیست، در گفت‌وگو با «آگاه» بر اهمیت تالاب انزلی به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های کلیدی کشور تاکید کرد و مشکلات این تالاب را ناشی از شیوع گسترده گیاه مهاجم سنبل آبی دانست. او با اشاره به اقدامات انجام‌شده ازسوی سازمان محیط‌زیست برای کنترل این گیاه، از محدودیت‌ها و چالش‌های مربوط‌به استفاده از دستگاه‌های پاکسازی و ضرورت تامین اعتبار برای تجهیزات بومی سخن گفت و خواستار اقدام سریع شد.
او معتقد است که تالاب انزلی نیز به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های مهم کشور، در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی مواجه شده است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این تالاب، شیوع گسترده گیاه مهاجم سنبل آبی است که اثرات مخربی بر کیفیت آب و زیستگاه‌های تالابی داشته و منجر به کاهش تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری شده است.
بازدیدی به این موضوع اشاره می‌کند که با وجود آنکه دستگاه‌هایی برای پاکسازی این گونه مهاجم خریداری شده اما این دستگاه‌ها جنبه نمایشی دارد و فقط در یک روز با حضور صیادان و افراد ذی‌نفع تالاب انجام شده است. استفاده محدود و نمایشی از این دستگاه باعث انتقاداتی شده و بسیاری از فعالان محیط‌زیست و ساکنان محلی، از بی‌نتیجه بودن این روش گلایه‌مند هستند. او به این موضوع اشاره می‌کند که بهترین زمان پاکسازی تالاب فصل بارندگی است، چراکه جریان آب به‌راحتی سنبل‌ها را به‌سمت دریا هدایت می‌کند. دریا با داشتن آب شور می‌تواند باعث کاهش رشد این گیاه مهاجم شود. تاخیر در تامین دستگاه‌ها و تجهیزات لازم برای پاکسازی به معنای ازدست‌دادن زمان ارزشمند و افزایش ریسک انتشار سنبل آبی است که اگر کنترل نشود، به مرور به تهدیدی جدی برای حیات تالاب تبدیل خواهد شد.
به اعتقاد او، روش‌های مکانیکی و استفاده از مواد شیمیایی و بیولوژیک هم برای حل مشکل می‌تواند چاره‌ساز باشد اما باوجوداین اقدام خاصی برای نابود کردن این گیاهان انجام نشده است و باید به این موضوع توجه داشت که باتوجه به گسترش سنبل آبی در تالاب و تاخیرات اداری برای تامین بودجه و تجهیزات لازم است سازمان‌های مختلف هر چه سریع‌تر به این بحث ورود پیدا کنند.
او همچنین می‌گوید: باتوجه‌به پیچیدگی و هزینه‌های بالای روش‌های مختلف، برخی امید دارند که شرایط آب‌وهوایی بتواند در کاهش سنبل آبی موثر باشد. افت دما و سرمای شدید در فصل زمستان می‌تواند باعث ازبین‌رفتن بخش بزرگی از سنبل آبی شود. در صورت بروز سرمای پایدار، احتمال کاهش رشد این گیاه در تالاب‌ها افزایش می‌یابد اما این تنها راه‌حل نیست و اقدامات پیشگیرانه و مستمر ضروری است.
به اعتقاد او، گیاهی که روزی به‌عنوان گونه‌ای زینتی معرفی شد، اکنون با گسترش بی‌رویه خود، تالاب‌های ایران را در آستانه نابودی قرار داده است. مقابله با این مهمان ناخوانده نیازمند همکاری ملی و بین‌المللی است. دکتر محمد ارواحی، متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی نیز در مصاحبه‌ای به خطرات جدی سنبل آبی اشاره کرده و گفته است: این گیاه با سرعت رشد بالا، آب و مواد مغذی را جذب می‌کند و به دلیل پوشاندن سطح آب، مانع رسیدن نور خورشید به گیاهان زیر آب می‌شود. این مسئله موجب کاهش تنوع زیستی و تخریب اکوسیستم‌های طبیعی می‌شود.
این کارشناس در حوزه کشاورزی تاکید کرد که ورود سنبل آبی به تالاب‌های ایران ناشی از عدم آگاهی و کنترل کافی بوده است. او می‌گوید: این گیاه که روزگاری برای تزیین وارد شده بود، اکنون به معضلی تبدیل شده که کنترل آن به دانش و تلاش همگانی نیاز دارد.
مشکلات زیست‌محیطی
و چالش‌های مقابله
ریشه‌های عمیق سنبل آبی و توانایی سازگاری بالای آن، مشکلات فراوانی برای تنوع زیستی ایجاد کرده است. این گیاه به‌عنوان یکی از ۱۰گونه گیاهی پرخطر جهان شناخته می‌شود و مقابله با آن بسیار دشوار است. روش‌های مختلفی از جمله روش‌های مکانیکی (جمع‌آوری دستی یا ماشینی)، شیمیایی (استفاده از علف‌کش‌ها) و بیولوژیک (بهره‌گیری از حشرات و قارچ‌ها) در دنیا برای کنترل این گیاه به کار گرفته شده‌اند. اما در ایران هنوز مطالعات جامعی برای بررسی تاثیر این روش‌ها انجام نشده است.
اختلال در اکوسیستم تالاب‌ها: رشد انبوه سنبل آبی باعث کاهش دسترسی نور و اکسیژن به آب می‌شود. این امر زیستگاه گونه‌های بومی گیاهی و جانوری را تهدید کرده و تنوع زیستی را به‌شدت کاهش می‌دهد.
کاهش کیفیت آب: تجمع این گیاه می‌تواند منجر به تجمع مواد آلی و افزایش بار آلودگی آب شود، که این امر مشکلات جدی برای منابع آب شرب و کشاورزی ایجاد می‌کند.
تاثیر بر معیشت جوامع محلی: تالاب‌ها منابع مهمی برای ماهیگیری، کشاورزی و گردشگری هستند. حضور سنبل آبی باعث کاهش بهره‌وری این فعالیت‌ها و آسیب به معیشت جوامع وابسته به تالاب‌ها می‌شود.
سنبل آبی در مازنداران
پای سنبل آبی به تالاب‌های استان مازندران هم باز شد و حدود ۹۰درصد از آب‌بندان ۴۰هکتاری روستای آغوزبن بابل را در تسخیر خود درآورده است، این زنگ خطری برای سایر استان‌ها و تالاب‌های موجود در آنهاست چون به نظر می رسد که شیطان آبی بسیار به آنها نزدیک شده پس باید چاره‌ای اندیشید.
یکه‌تازی شیطان آبی در آب‌بندان بابل به نقطه جوش خود رسید و این گیاه سمی نه‌تنها ۹۰درصد از وسعت آب‌بندان ۴۰هکتاری روستای آغوزبن را در تسخیر خود درآورد، بلکه قلمرو خود را به رودخانه‌های منتهی به این آب‌بندان هم گسترش داد، اهالی منطقه برای نجات این آب‌بندان از شیطان آبی هیچ چشم‌انداز روشنی برای خود متصور نیستند و خطر انتقال سنبل آبی به دیگر آب‌بندان‌های بابل بیشتر از گذشته شد.