آگاه: در بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی، جهت‌دهی موضوعی آثار بر مواردی چون «نمایشنامه‌نویسی اقتباسی و زندگینامه شهدا» و «نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان» مدنظر قرارگرفته است. «پرداختن به سیره زندگی و مبارزات شهدا و رزمندگان انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، دفاع از حرم و محور مقاومت»، «پرداختن به عملیات‌ها و رخدادهای مهم دفاع مقدس، دفاع از حرم و محور مقاومت»، «پرداخت به نقش تاریخی و ارزشمند زنان و مادران در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس»، «پرداختن به نقش شهدای مدافع امنیت با نگاه ویژه به شهدای سال۱۴۰۱، حوادث تروریستی شاه‌چراغ و مجلس شورای اسلامی»، «مقاومت، ایستادگی و مظلومیت مردم فلسطین به‌ویژه وقایع اخیر غزه»، «پرداخت نمایشی به حماسه طوفان الاقصی و حماسه وعده صادق» و «پرداختن به شخصیت‌های مهم مبارز تاریخ معاصر ایران و جهان و ایستادگی آنها در برابر استکبار، استعمار و استبداد» نیز از اولویت‌های موضوعی فراخوان جشنواره در بخش «مسابقه تئاتر صحنه‌ای» این دوره بوده که قرار بر آن بود تا در قالبی متفاوت‌تر از دوره‌های گذشته برگزار شود.
اعضای هیات انتخاب بخش مسابقه صحنه‌ای نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (به‌ترتیب حروف الفبا) به این شرح است: محسن سلیمانی، نادر فلاح، اتابک نادری، سعید نجفیان و وحید نفر.
مدیران بخش‌های مختلف نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت نیز پیش از این طی احکامی جداگانه ازسوی محمد کاظم‌تبار، دبیر این رویداد ملی به این ترتیب معرفی شده بودند: شهرام احمدزاده، مدیر«بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی»، فارس باقری، مدیر «بخش سمینار علمی – پژوهشی»، علی‌محمد رادمنش، مدیر بخش «سردار آسمانی» و سلمان فرخنده، مدیر بخش «کارگاه‌های تئاتر خیابانی».
تئاتر خیابانی مقاومت، سردار آسمانی
در بخش «تئاتر خیابانی» نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت که با عنوان «سردار آسمانی» و نگاه موضوعی به رشادت‌های سردار سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی و سرداران شهید جبهه مقاومت و مردم مظلوم فلسطین پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، موضوعاتی چون «سیره زندگی و مبارزات سیدالشهدای مقاومت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی»، «سیره زندگی و مبارزات شهدا و رزمندگان دفاع از حرم و محور مقاومت»، «عملیات‌ها و رخدادهای مهم دفاع از حرم و محور مقاومت»، «نقش تاریخی شهدای خدمت، تقویت محور مقاومت و دفاع از مردم مظلوم فلسطین»، «مقاومت، ایستادگی و مظلومیت مردم فلسطین به‌ویژه وقایع اخیر غزه» و «حماسه طوفان الاقصی و حماسه وعده صادق» به‌عنوان محورهای اصلی معرفی‌شده‌اند.
طبق صحبت‌های دبیر نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت درباره نحوه برگزاری بخش تئاتر خیابانی این دوره از جشنواره، تئاتر خیابانی «سردار آسمانی» در واقع بخشی از جشنواره تئاتر مقاومت است و امسال به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی جشنواره مطرح است. این به معنای آن نیست که این بخش جداگانه برگزار شود، بلکه موضوع سردار شهید قاسم سلیمانی و دیگر شهدای معاصر به‌طور مستقیم وارد جشنواره شده است؛ البته سیاست‌گذاری برای این بخش با روایت فتح است و آنها اعلام خواهند کرد که در آینده چه برنامه‌ای برای این موضوع دارند. بخش تئاتر خیابانی باتوجه‌به اهمیت این موضوع و شهادت اسماعیل هنیه با فضای متفاوت‌تری پیش روی مخاطبان قرار خواهد گرفت. در این زمینه دنبال ایده‌های اجرایی مختلفی بودیم که یکی از آنها برگزاری کارگاه‌های آموزشی است. در این کارگاه‌ها که با هدف کشف گروه‌های جدید برگزار می‌شود، تلاش شده تا فضای مطلوبی برای فعالان نمایش خیابانی فراهم شود. در واقع موضوع توجه به گروه‌های تازه‌نفس تئاتری مهم‌ترین دغدغه این بخش است.
پیوند تئاتر و نمایشنامه‌نویسی در جشنواره نوزدهم
مسابقه نمایشنامه‌نویسی نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت نیز در دو بخش «اقتباسی و زندگینامه شهدا» و «کودک و نوجوان» در شهریور گذشته فراخوانی را منتشر کرده بود. در بخش«اقتباسی و زندگینامه شهدا» کتاب‌های منتشرشده ازسوی انتشارات «روایت فتح» که اسامی آنها در متن اصلی فراخوان این بخش منتشر شده بود، به‌عنوان مبنای اقتباس نویسندگان متقاضی پیشنهاد شده است.
بخش «کودک و نوجوان» مسابقه نمایشنامه‌نویسی نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت نیز براساس آفرینش نویسندگان بر مبنای «مفهوم مقاومت»، «شهدای نوجوان دفاع مقدس، محور مقاومت و فلسطین»، «حماسه‌آفرینی رزمندگان نوجوان دفاع مقدس، محوریت مقاومت و فلسطین» برگزار می‌شود. همچنین، ستاد برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت همان‌طورکه در اطلاعیه‌های قبلی نیز منتشر کرده بود، با نظر هیات داوران به بهترین نمایشنامه که براساس موضوع کودکان غزه و کشتار بیرحمانه آنان ازسوی رژیم غاصب صهیونیستی شکل گرفته شده باشد، «جایزه ویژه شهید القدس اسماعیل هنیه» را به هنرمند منتخب اهدا می‌کند. طبق زمان‌بندی اعلام‌شده ستاد جشنواره، آخرین مهلت ارسال آثار این بخش روز پنجم آذر ۱۴۰۳ بود و برگزیدگان نهایی این بخش نیز در مراسم اختتامیه نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت معرفی خواهند شد.
برای غنای نمایش‌های حوزه کودک
دبیر این دوره از تئاتر مقاومت درباره موضوع تئاتر کودک پیش در دوره جاری از این جشنواره گفته است، سال‌هاست آنطور که باید در حوزه تئاتر کودک فعالیت چندانی نداریم و این فرآیند به‌دلیل فقدان نمایشنامه‌هایی بوده که به‌طور مشخص روی این گروه سنی تاکید دارند. مسیری که هرازچندگاهی شاهد فعالیت‌هایی بودیم اما بی‌تردید در این زمینه با فقر جدی نمایشنامه هستیم که به همین دلیل بخش نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان را به جشنواره اضافه کردیم و امیدواریم برگزاری جشنواره در دوره نوزدهم مقدمه‌ای برای بهبود اوضاع این بخش از جریان تئاتر مقاومت باشد.
تحول در تئاتر مقاومت
طبق آنچه دبیر نوزدهمین تئاتر مقاومت درباره اعمال تغییرات در این جشنواره اعلام کرده است، در شیوه جدید برگزاری این دوره، آثار نمایشی شرکت‌کننده در استان محل اقامت هنرمندان متقاضی، پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد؛ تغییری که با وجود سختی‌ها و دشواری‌های فراوان می‌تواند نقش موثری در توسعه کمی و کیفی مخاطب حوزه تئاتر مقاومت باشد. اعمال این تغییرات، منجر شد تا ازسوی ستاد برگزاری این جشنواره تعامل بیشتری با گروه‌های شرکت کننده اتفاق افتد و با حضور مستمر در محل تمرین آنها در شهرهای مختلف، رسیدگی به مشکلات آنها نیز به‌شکل ضمنی صورت گیرد. همچنین، برنامه‌ریزی‌هایی هم برای پخش آنلاین آثار شرکت‌کننده در جشنواره هم انجام گرفته تا گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره بتوانند تماشاگر همه نمایش‌های جشنواره در زمان اجرا باشند. جشنواره تئاتر مقاومت از رویدادی یک‌هفته‌ای به یک رویداد ۶۰روزه تبدیل شده که همه می‌دانیم چنین تغییری ازلحاظ مالی، برنامه‌ریزی و حجم کار، ستاد جشنواره را با چالش‌های عدیده‌ای مواجه می‌کند. اما دغدغه و تلاش ما در این دوره حمایت مالی از گروه‌هایی است که تئاتر مقاومت برای آنها دارای اولویت است و می‌خواهند روی صحنه دغدغه‌هایشان را در قالب یک اثر نمایشی اجرا کنند.
پرداخت ویژه به اقتباس و پرتره
آنچه در این دوره از جشنواره بسیار حائزاهمیت قرار گرفته، توجه به سوژه‌ها و موضوعاتی در حوزه «اقتباس» و «پرتره» بوده است. در این راه توجه به حوزه ادبیات نمایشی کودک و نوجوان و تلاش برای ارتقای کیفیت در این حوزه از تئاتر مقاومت هم موضوع مهمی بود که ستاد برگزاری جشنواره روی آن تمرکز داشته است. هیات انتخاب این دوره از جشنواره، برای پرهیز از ارائه سوژه‌های تکراری، مجموعه کتاب‌های منتشرشده در بنیاد فرهنگی هنری روایت فتح را به‌عنوان منبع اقتباس نویسندگان معرفی کرد که متقاضیان بتوانند با دستیابی به این آثار، نسبت‌به نگارش نمایشنامه‌های اقتباسی اقداماتی انجام دهند. درعین‌حال نیز مطابق صحبت‌های اعضای این هیات، برای دوره‌های آینده مجموعه کتاب‌های منتشرشده ازسوی ناشران دیگر را هم در اختیار هنرمندان قرار خواهند داد تا این بخش نیز با تنوع موضوعی بیشتری برنامه‌ریزی و برگزار شود. به‌هرترتیب، آنچه در بخش نمایشنامه‌نویسی این دوره از جشنواره انجام گرفته، تلاشی برای توسعه کیفیت آثار نمایشی حوزه مقاومت باتوجه‌به شرایط حساس و استراتژیک محور مقاومت و تلاش برای چاپ نمایشنامه‌هایی در این حوزه است.
رویکرد مخاطب‌محور و جایزه ویژه مخاطب
یکی از مهم‌ترین تغییرات تازه در این دوره از جشنواره، برداشتن نگاه متمرکز از بخش صحنه‌ای و حرکت به‌سمت نگاه مخاطب‌محور بوده است. این به آن معناست که به‌جای اینکه تئاتر دفاع مقدس فقط برای یک گروه خاص از مخاطبان باشد، دامنه وسیع‌تری از مخاطبان را درگیر خواهد کرد. بنابر همین تغییر رویکرد کلی، جشنواره نیازمند یک تغییر کلیدی بود مانند افزایش زمان برگزاری جشنواره بود. پیش از این، جشنواره در ۶ یا هفت روز برگزار می‌شد که در این دوره، این مدت‌زمان به ۴۵روز افزایش پیدا کرده است تا فرصت بیشتری برای اجرا و داوری آثار داشته باشد.
دبیر این دوره از جشنواره در توضیح این اعمال تغییر در اجرای جشنواره توضیح می‌دهد: ایران کشوری بسیار وسیع است و اگر بخواهیم فقط در چند روز آثار را در چند شهر اجرا کنیم، بسیاری از ظرفیت‌های شهرستان‌ها نادیده گرفته می‌شود؛ به همین دلیل، ما زمان برگزاری جشنواره را به ۴۵روز افزایش دادیم تا بتوانیم گستره جغرافیایی ایران را به‌درستی پوشش دهیم و داوران نیز فرصت کافی برای ارزیابی دقیق آثار داشته باشند. به این ترتیب، هر استان یا شهری که ظرفیت و امکانات لازم را دارد، می‌تواند میزبان جشنواره باشد و آثار خود را در معرض دید عموم مردم قرار دهد. دبیر جشنواره همچنین درباره طراحی جایزه جدید این جشنواره توضیح داده است: در این دوره، سعی کردیم از موضوع مخاطب غافل نماندیم و تصمیم داریم با طراحی «جایزه ویژه مخاطب» فضایی ایجاد کنیم تا گروه‌های نمایش دغدغه دیده شدن ازسوی مخاطب و همچنین فروش گیشه را کمتر داشته باشند. این در حالی است که ما به‌منظور محدودنشدن تعداد مخاطبان در زمان برگزاری جشنواره و اجرای نمایش‌ها در شهرهای میزبان، امکان پخش آنلاین آثار را در سامانه جشنواره فراهم کرده‌ایم.
فرصت‌های تازه برای شهرستان‌ها و حمایت‌های مالی متناسب
یکی از نکات مهمی که همیشه در تئاتر شهرستان‌ها مشکل‌ساز بوده است، اینکه گروه‌های تئاتری پس از جشنواره‌ها نمی‌توانند اجرای عمومی داشته باشند. در این دوره تلاش شده است تا علاوه‌بر شرکت این گروه‌ها در جشنواره، بتوانند آثار خود را به‌صورت عمومی هم اجرا کنند. به این ترتیب، اجرای عمومی با جشنواره تلفیق شده و این امکان فراهم شده است که هر گروه بتواند تا ۱۵نوبت اجرای عمومی داشته باشد.
کاظم‌تبار، دبیر جشنواره در این مورد اینطور توضیح می‌دهد: برای اجرای این ایده، ما به هر گروه مبلغ ۱۰۰میلیون تومان حمایت مالی ارائه دادیم تا بتوانند بدون دغدغه مالی، آثار خود را به مخاطب عام ارائه کنند. تمامی گروه‌هایی که در جشنواره شرکت می‌کنند و اثرشان مورد پذیرش قرار می‌گیرد از حمایت مالی برخوردار می‌شوند. ما برای هر گروه مبلغی معین تعیین کرده‌ایم که معمولا بین ۷۰ تا ۱۰۰میلیون تومان است. این مبلغ نسبت‌به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. سال گذشته، سقف کمک مالی ۵۰میلیون تومان بود و بسیاری از گروه‌ها درنهایت، مبلغی بین ۲۰ تا ۳۰میلیون تومان دریافت کردند. امسال از ابتدا به گروه‌ها اعلام کردیم که مبلغ حمایت مالی چه مقدار است و شرایط مالی جشنواره به‌طور شفاف برای همه مشخص شد. در برخی موارد، ارگان‌های محلی نیز به گروه‌ها کمک می‌کنند؛ برای مثال، در یک شهر یکی از ارگان‌ها به‌طور جداگانه مبلغ ۴۰۰میلیون تومان به یک گروه حمایت مالی ارائه داد. این موضوع به ما نشان داد که ارگان‌های محلی نیز می‌توانند در توسعه تئاتر دفاع مقدس نقش مهمی ایفا کنند. او همچنین اضافه می‌کند: در این دوره، ما از ۲۸استان کشور متن دریافت کردیم که ۲۶استان موفق شدند آثار خود را به جشنواره ارائه دهند. از میان این استان‌ها، ۱۱استان در بخش رقابتی جشنواره شرکت می‌کنند. علاوه بر این، ۱۵استان، میزبان بخش غیررقابتی و اجرای مهمان نیز هستند. به جای تمرکز بر تعداد آثار، به کیفیت آنها توجه کردیم. هر استانی که حتی یک اثر باکیفیت داشت، آن استان به‌عنوان میزبان جشنواره انتخاب شد. این به ما کمک کرد تا تنوع آثار و ظرفیت‌های هر استان به‌درستی دیده شود.
اثرگذاری گسترده اجراهای خیابانی مقاومت
در روزهای گذشته، ویدیویی چند ثانیه‌ای و بسیار کوتاه از اجرای یک تئاتر خیابانی در استان کرمان در فضای مجازی بسیار دست به دست شد. این اجرا که پشت چراغ قرمز و در وسط خیابان اجرا می‌شد، صحنه‌ای را نشان می‌داد که چند نفر در حال تماشای فوتبال بودند، درحالی‌که چند پیکر غرق خون از کودکان شهید که یادآور کودکان غزه بودند، در صحنه این تئاتر خیابانی دیده می‌شد. این ویدیو کوتاه ظرف چند روز گذشته، چندهزار مرتبه بازدید شد.
ویدیوی مذکور را از کیوآر کد روبه‌رو تماشا کنید.