آگاه: مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت اخیرا از شناسایی ۹۴۵مورد ابتلا به تب دنگی در کشور خبر داده است. از این تعداد، ۷۴۶مورد به‌صورت انتقال محلی و ۱۹۷مورد از طریق ورود از کشورهای دیگر ثبت شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده گسترش جغرافیایی بیماری در داخل کشور است. علاوه‌براین، دو مورد ابتلا به بیماری مشابه چیکونگونیا نیز در شهرستان چابهار گزارش شده که سابقه سفر به خارج از کشور داشته‌اند.
قباد مرادی، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، دراین‌باره توضیح می‌دهد: «بیماری تب دنگی ازسوی پشه‌ای به نام آئدس منتقل می‌شود که در محیط‌های مرطوب و مناطقی که آب‌های راکد وجود دارد، رشد و تکثیر می‌کند. این بیماری با علائمی مانند تب ناگهانی، سردرد، دردهای عضلانی و استخوانی، تهوع و در موارد شدیدتر خونریزی‌های داخلی همراه است. تشخیص قطعی بیماری تنها از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است.»
گسترش آئدس و افزایش سفرهای بین‌المللی
پشه آئدس به‌عنوان ناقل اصلی تب دنگی، به‌راحتی در محیط‌هایی که آب‌های راکد وجود دارد مانند لاستیک‌های مستعمل، ظروف رهاشده و حتی گلدان‌های شیشه‌ای، تخم‌گذاری می‌کند. این ویژگی، کنترل گسترش بیماری را به یک چالش تبدیل کرده است. تغییرات اقلیمی، گرم‌تر شدن هوا و افزایش رطوبت در مناطق جنوبی ایران، شرایط مناسبی برای گسترش این پشه ایجاد کرده است. از سوی دیگر، سفرهای بین‌المللی و مبادلات تجاری با کشورهای گرمسیری، موارد وارداتی بیماری را نیز افزایش داده است.
علائم، پیشگیری و درمان تب دنگی
بیماری تب دنگی اغلب با علائمی مانند تب ناگهانی، سردرد شدید، دردهای عضلانی و مفصلی، تهوع، استفراغ و در برخی موارد خونریزی‌های داخلی همراه است. مدت زمان بیماری بین ۴ تا ۱۴روز متغیر است و در بیشتر موارد علائم خفیف هستند. بااین‌حال، در برخی بیماران، علائم هشداردهنده‌ای مانند درد شدید شکم، استفراغ‌های مکرر، خونریزی مخاطی (مانند بینی و لثه) و افت شدید فشارخون دیده می‌شود.
قباد مرادی درباره روش‌های پیشگیری و درمان بیماری می‌گوید: «پیشگیری از گزش پشه، اولین و مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از ابتلا به تب دنگی است. نصب توری بر در و پنجره‌ها، استفاده از پشه‌بند، اسپری‌کردن حشره‌کش در خانه، پوشیدن لباس‌های آستین بلند و روشن و پرهیز از تجمع آب‌های راکد، اقداماتی هستند که باید جدی گرفته شوند. افراد مبتلا نیز باید مراقب باشند که در هفته اول بیماری از گزش پشه‌ها جلوگیری کنند، زیرا ویروس در این مدت در خون آنها وجود دارد و می‌تواند به سایر افراد منتقل شود.» درمان این بیماری بیشتر حمایتی است و شامل استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان و پرهیز از داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ژلوفن است که می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
ابعاد جهانی و خطرات منطقه‌ای
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، تب دنگی یکی از بیماری‌هایی است که به‌سرعت در حال گسترش در جهان است. حدود ۳۹۰میلیون نفر در سال به این بیماری مبتلا می‌شوند و بیش از ۲۰۰هزار نفر از آنها دچار عوارض شدید می‌شوند. در ایران، شیوع این بیماری می‌تواند باتوجه‌به تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت مناطق گرمسیری و کاهش نظارت بهداشتی، بحرانی‌تر شود.
راهکارهای پیش رو
باتوجه‌به گسترش تب دنگی در کشور، اولویت با اقدامات پیشگیرانه و برنامه‌ریزی دقیق برای کنترل این بیماری است. تقویت نظارت بر محیط‌های مستعد تکثیر پشه آئدس، آموزش عمومی برای پیشگیری از گزش و راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌بخشی در مناطق پرخطر می‌تواند از شیوع گسترده‌تر این بیماری جلوگیری کند. تب دنگی، صرفا یک بیماری گرمسیری نیست، بلکه نشانه‌ای از تغییرات گسترده اقلیمی و بهداشتی است که ایران و جهان را تهدید می‌کند. توجه به این بیماری نه‌تنها از جنبه سلامت عمومی، بلکه از منظر آمادگی برای مقابله با چالش‌های بهداشتی آینده ضروری است.
زمستان و سازگاری آئدس با سرما
دکتر کوروش هولاکویی، اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «آگاه» بیان می‌کند: «پشه آئدس معمولا در محیط‌های گرم و مرطوب زندگی می‌کند. گسترش آن به مناطق جنوبی ایران زنگ خطری است که نشان می‌دهد اگر به‌سرعت اقدام نکنیم، این بیماری می‌تواند به مناطق بیشتری از کشور نفوذ کند. آمار فعلی، صرفا نوک کوه یخی از موارد شناسایی‌شده است و امکان دارد تعداد واقعی مبتلایان بسیار بیشتر باشد.» دکتر هولاکویی هشدار می‌دهد: گرم‌تر شدن مناطق جنوبی و افزایش حجم سفرهای بین‌المللی می‌تواند بیماری‌های دیگری نظیر تب زرد، چیکونگونیا و حتی مالاریا را نیز بازگرداند. باید آمادگی بیشتری در زیرساخت‌های بهداشتی داشته باشیم و آگاهی‌بخشی عمومی را افزایش دهیم. او توضیح می دهد: برخلاف تصور عمومی، تب دنگی تنها در تابستان‌های گرم شیوع نمی‌یابد. در زمستان نیز اگر رطوبت و دما به حدی برسد که پشه‌ها قادر به تکثیر باشند، شیوع بیماری ممکن است افزایش یابد. او به این موضوع تاکید می‌کند که در زمستان، بارندگی‌های بیشتر ممکن است موجب تجمع آب در محیط‌های مختلف مانند گلدان‌ها، لوله‌های آب و دیگر نقاط شود. این تجمع آب می‌تواند محلی مناسب برای تخم‌گذاری پشه‌ها باشد.به اعتقاد این اپیدمیولوژیست، با تغییرات اقلیمی و جابه‌جایی‌های پشه‌ها، ممکن است مناطق جدیدی برای زندگی و تخم‌گذاری پشه‌ها فراهم شود که باعث گسترش بیشتر بیماری می‌شود. از سوی دیگر، پشه‌های آئدس می‌توانند به شرایط مختلفی ازجمله سرمای نسبی زمستانی مقاوم شوند و در دماهای پایین‌تر همچنان به زندگی و فعالیت خود ادامه دهند. درمجموع، هرچند تب دنگی بیشتر در فصول گرم شیوع پیدا می‌کند اما تغییرات اقلیمی و محیطی می‌توانند به افزایش شیوع این بیماری در زمستان منجر شوند.