۲ دی ۱۴۰۳ - ۱۳:۴۸

دیدار مداحان با رهبر انقلاب در شرایطی امروز ۲دی‌ برگزار می‌شود که می‌توان گفت این جلسه یکی از مهم‌ترین دیدارهایی است که مداحان از سراسر کشور را گردهم آورده و اساسی‌ترین نکات در این عرصه مهم، ازسوی رهبر انقلاب بیان می‌شود.

آگاه: اهمیت برگزاری آن را می‌توان در برگزاری منظم و دقیق آن جست‌وجو کرد، به‌طوری‌که این جلسه همه‌ساله با حضور خیل زیادی از ذاکرین اهل‌بیت(ع) در ایام میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) برگزار شده و تاکنون هیچ سالی نبوده که این دیدار مهم مداحان با رهبر انقلاب برگزار نشود؛ به عبارت دیگر، همانطور که جلسات میانه ماه رمضان رهبر انقلاب با شاعران قدمتی طولانی و چند ساله دارد، این جلسه نیز سابقه‌ای چند دهه‌ای دارد.
از سویی دیگر می‌توان گفت که این جلسه فرصتی مغتنم برای بیان مهم‌ترین موضوعات محتوایی، نقاط ضعف و قوت، تذکرات و هشدارها خطاب به مداحان از زبان آیت‌الله خامنه‌ای است. با مروری بر دیدارهای یک دهه اخیر و مطالعه بیاناتی که در این جلسات بیان شده است، می‌توان فهمید که این جلسه روحی تازه برای مداحان بوده و سرخط فعالیت‌های یک‌ساله‌شان را از لابه‌لای بیانات معظم‌له به آنان داده است.
با مروری بر بیانات رهبر انقلاب در این جلسات، این‌چنین می‌توان استنباط کرد که توجه ویژه آیت‌الله خامنه‌ای به مداحی و ذکر مصیبت اهل‌بیت، از دو جهت پراهمیت است؛ از یکسو دربرگیری بالای جلسات عزا و شادی اهل‌بیت در سراسر ایران اسلامی، فرصت بسیار خوبی را برای بیان مهم‌ترین ارکان و اصولِ اسلام و انقلاب اسلامی، از طریق تریبون مهم منبر و مداحی فراهم می‌کند؛ به عنوان مثال، در بخشی از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار سال گذشته ایشان با مداحان (۳ بهمن‌ ۱۴۰۰) نکات قابل تأملی ازسوی ایشان مطرح می‌شود:
«یک نکته دیگر این است که مداحان در قضایای مهم خوش درخشیدند؛ در دفاع مقدس خوش درخشیدید، در دفاع از حرم خوش درخشیدید، در فتنه ۸۸ خوش درخشیدید، در قضایای گوناگون همین طور؛ مداح‌ها امتحان خوبی دادند در همه‌ اینها و واقعا به معنای واقعی کلمه، مجاهدپروری کردند این جلسات، شهیدپروری کردند این جلسات. در جنگ رسانه‌ای میان ما و دشمن، در این پیکار و کارزار فرهنگی و رسانه‌ای که وجود دارد بین جمهوری اسلامی و بین دشمنان، صدای رسای مداحان انقلابی کارساز بود؛ کارهای بزرگی را توانست انجام بدهد؛ این گذشته چهل‌وچندساله‌ مداحان ما در انقلاب این جوری است. من عرضم این است -نکته چهارم این است- که نگذارید این صدای رسا خاموش بشود؛ نگذارید. شما امتحان‌های خیلی خوبی در گذشته دادید، امروز هم ما با جبهه وسیع دشمن مواجه هستیم؛ آن روز صدای رسای شما خیلی کار کرد، امروز هم باید کار کند.»
از همین‌جاست که حساسیت خاص رهبر انقلاب بر مفاهیم و محتوایی که در روضه‌ها، ذکر مصیبت‌ها و منابر مطرح می‌شود را می‌توان درک کرد. به همین دلیل است که معظم له همواره در بیانات خود در جمع مداحان نسبت به مفاهیمی که در هیئات مطرح می‌شود، هشدار می‌دهند.
در بخش دیگری از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار مذکور، ایشان می‌فرمایند: «نکته آخر هم مسئله حرف‌های متقن است. هم در روضه‌خوانی، هم در مدیحه‌گویی، هم در مطالبی که بیان می‌شود، مطالب متقن و مستند را مطرح کنید. مطالعه کنید، کار کنید، کتاب بخوانید که البته می‌دانم بسیاری از مداحان عزیز ما این کار را می‌کنند؛ مطالعه می‌کنند، کتاب می‌خوانند، دیوان‌های شعر برجسته را می‌خوانند؛ هم به ادبیات مسلط می‌شوند، هم معرفت دینی‌شان بالا می‌رود و خب از آنها در جلساتشان تراوش می‌کند. مواظب باشید که این حالت، عمومی بشود، همه‌گیر بشود؛ چون حرف سست، خطرناک است. گاهی اوقات می‌شود که یک حرف سست، یک بیان نارسا و غلط، دستاویز دشمن قرار می‌گیرد، اصل تشیع را زیر سوال می‌برند. یک وقت هست که ما یک حرف غلطی می‌زنیم، به ما حمله می‌کنند؛ خب اهمیتی ندارد، [اما] یک وقت هست که یک چیزی می‌گوییم که موجب بشود به اسلام حمله کنند، به تشیع حمله کنند، به معارف اسلامی ما حمله کنند یا به علمای بزرگ ما؛ این دیگر جایز نیست. خیلی مراقبت کنید. بنابراین حرف محکم، مستند و متقن جزو چیزهایی است که باید در برنامه کاری مداحان عزیز ما قرار بگیرد.»
از سوی دیگر، رهبر انقلاب جلسات مداحی و روضه را فرصتی طلایی برای تحقق امر «جهاد تبیین» به ویژه برای نسل جوان می‌دانند. از یکسو محفل عزا یا شادی اهل بیت، فضایی مناسب برای بیان نکات جدی فراهم کرده و از سویی دیگر به دلیل آنکه عمده مخاطب هیئات، جوانان هستند، توفیقی دوچندان برای تحقق جهاد تبیین فراهم می‌شود.
رهبر انقلاب سال گذشته توجه به این موضوع را بار دیگر به مداحان یادآوری کرده و فرمودند: «هیئت جای چیست؟ جای جهاد. هیئت، کانون جهاد است؛ هیئت، کانون جهاد است؛ جهاد فی‌سبیل‌الله، جهاد در راه احیای مکتب اهل‌بیت، مکتب امام حسین(ع)، مکتب شهادت. خب ائمه(ع) چه جور جهادی می‌کردند؟ ائمه جهاد نظامی که نمی‌کردند؛ جز معدودی -فقط حضرت امیرالمؤمنین، امام حسن‌ مجتبی و حضرت امام حسین با شمشیر جنگیدند- بقیه ائمه که با شمشیر نجنگیدند؛ جهادشان چه بود؟ «جهاد تبیین»؛ همین که بنده مکرر تکرار می‌کنم تبیین یا جهاد تبیین، تبیین کنید، روشنگری کنید. هیئت، محل جهاد تبیین است. به نظر من از این «اَحیوا اَمرَنا» این نکته‌ بسیار مهم استفاده می‌شود.»
ایشان همچنین می‌فرمایند: «نکته بعدی در باب هیئت این است که گفتیم جهاد تبیین؛ خب پس بنابراین قوام هیئت به جهاد است؛ جهاد یعنی چه؟ جهاد یعنی تلاش در مقابله با دشمن؛ هر تلاشی جهاد نیست. خیلی‌ها تلاش می‌کنند، تلاش‌های علمی زیادی می‌کنند، تلاش‌های اقتصادی می‌کنند که خوب و بجاست، اما جهاد نیست. جهاد یعنی تلاشی که هدف‌گیری در مقابل دشمن در آن وجود داشته باشد؛ این جهاد است.»
دیدار مداحان با رهبر انقلاب، همه‌ساله حاوی نکات جدید راهبردی و محتوایی است که رهبر انقلاب خطاب به مداحان بیان کرده‌اند و از این نظر یکی از مهم‌ترین دیدارها و محافل به شمار می‌رود. دیدار امروز  نیز که با حضور جمعی از ذاکرین اهل بیت برگزار می‌شود، حتما نکات قابل تأمل جدیدی خواهد داشت که مسئولیت مهمی را به دوش جریان مداحی در کشور قرار می‌دهد و توجه به فریضه جهاد تبیین و بیان آن در قالب مداحی، مسئولیت مهمی است که باید به بهترین وجه انجام شود.

تاریخچه دیدار مداحان با رهبر انقلاب

از سال ۱۳۶۲ هر سال در روز میلاد با سعادت حضرت فاطمه زهرا(س) شاعران دینی و مداحان اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع)، محضر مقام معظم رهبری شرفیاب می‌شوند و ضمن قرائت سروده‌ها و مداحی‌های خود، از رهنمودهای ایشان بهره می‌گیرند. مرحوم سید احمد شمس‌الدین نخستین مجری این مراسم بود که طی دوره‌های بعد نیز این مسئولیت را برعهده داشت. شمس‌الدین درباره تاریخچه دیدار مداحان و شاعران دینی با مقام رهبری می‌گوید: تاریخچه ملاقات با مقام رهبری به سال‌های ۶۲ و ۶۳ برمی‌گردد؛ در آن زمان ایشان عهده‌دار امر ریاست جمهوری بودند. جامعه مداحان قم نامه‌ای به محضر ایشان تقدیم کردند که فکر می‌کنم آن نامه هنوز موجود باشد. محتوای نامه این بود که مداحان بتوانند به مناسبت میلاد حضرت زهرا(س) به محضر ایشان شرفیاب شوند. اگر شرایط آن زمان را در نظر بگیرید که لیبرال‌ها در مملکت جولان می‌دادند و با ادامه مشکلات زمان شهید بهشتی و بنی‌صدر، این دیدار لازم بود. در آن زمان آقای حسین شمسایی، رییس دفتر ریاست‌جمهوری حضرت آقا بودند که از طریق ایشان مسائل پیگیری می‌شد. خود آقای شمسایی هم از مداحان و علاقه‌مندان به این امر بودند. بنابراین توافق شد تا دو گروه از تهران، همراه با یک گروه از مداحان قم برای این دیدار در نظر گرفته شوند. از دو گروه تهران یکی گروه پیرغلامان معروف جامعه مداح تهران بودند که به لباس ویژه‌ای ملبس بودند و گروه دیگر مجمع‌الذاکرین که آقای سازگار آن را مدیریت می‌کنند. از همان سال اول دیدار با مقام رهبری، ایشان امر فرمودند که دیدارها هر سال ادامه داشته باشد.
این مداح اهل بیت(ع) درباره مسئولیت اداره جلسات و نحوه انتخاب افراد و مدت زمانی را که برای شعرخوانی یا مداحی به هر کس اختصاص داده می‌شد، توضیح می‌دهد: از همان روز اول، تریبون را به بنده سپردند. بحث اینکه افراد چگونه انتخاب شوند، چقدر بخوانند و چقدر به هر کدام وقت داده شود، با هماهنگی مدیران جلسات تهران و قم بود که با مشورت آنان انجام می‌شد. در آن زمان اعضای هیئت دولت هم در جلسات حضور داشتند و در هر جلسه، مقام رهبری رهنمودهای ویژه‌ای به مداحان داشتند. کار ادامه داشت تا زمان رهبری حضرت آقا. سال آخر ریاست‌جمهوری، ایشان تاکید فرمودند که سال آینده هر جا بودم، باز هم این برنامه برقرار باشد. در دیدار هر سال، هماهنگی‌ها به این شکل بود که مرحوم آقای هاشمی دانا، پیگیر امور جامعه مداح تهران بود و آقای سازگار هم از سوی مجمع‌الذاکرین بود. همه کارها تقسیم شده بود. قرار بود یک مداحی اجرای برنامه کند و یک شاعر شعر بخواند و تعیین قاری قرآن هم به عهده دفتر بود. گاهی هم متنی خوانده می‌شد. این مجموعه کارهایی بود که هر سال در دیدار با حضرت آقا انجام می‌شد تا زمان رهبری ایشان که شکل کار عوض شد و کار به دست آقای محمدحسن رفیعا افتاد و این دیدار شکل گسترده‌تری پیدا کرد، به‌طوری‌که پیگیری امور، دست دفتر حضرت آقا افتاد. شرایط توسعه یافت و علاوه بر تهران و قم، به مشهد هم رسید.
یعنی علاوه بر شاعران و مداحان تهران و قم، شاعران و مداحان مشهد از جامعه مداحان مشهد هم به این مراسم دعوت شدند. بعدها هیئت رزمندگان اسلام هم به لیست، اضافه شد. درباره اجرای مراسم، هر سال با شیوه‌های مختلف برگزار می‌شد. خیلی‌ها برای شعرخوانی و مداحی در حضور مقام رهبری داوطلب بودند. نظر مقام رهبری این بود که به تعداد مداحان و شاعران اضافه شود و وقت کمتری به هر کس داده شود تا تنوع بیشتر شود. تا اینکه در سال‌های اخیر شاهدیم از شهرستان‌های مختلف برای حضور شاعران و مداحان در این دیدار برنامه‌ریزی می‌شود و برای آنها هم کارت ملاقات صادر می‌شود.