اختصاصی آگاه/ مجید مهرابی دلجو: شخصی که رسانه‌های هلند- با رضایت خانواده او- نامش را فاش کرده‌اند یک مهندس هلندی ۳۵ساله به نام اریک فان سابن بوده که همسر ایرانی داشته و در یک شرکت حمل و نقل بین‌المللی در دبی کار می‌کرد. به گفته مادر این شخص، «اریک فارغ التحصیل یک رشته دیجیتالی بوده که محاسباتی در مورد اجسام متحرک انجام می­‌داد و در کار با کامیپوتر استاد بود.»
آنچه باعث شده است گزارش تحقیقی روزنامه‌نگاری به نام هویب مودرکولک (Huib Modderkolk) در رسانه­‌های هلند بازتاب پیدا کند، بی‌­اطلاعی سرویس اطلاعاتی هلند از جزئیات عملیاتی بوده که جاسوس این سرویس در نطنز به نفع سرویس‌­های اطلاعایت اسرائیل و آمریکا (موساد و سیا) انجام داده است. رسانه­‌های هلند نوشته­‌اند این عملیات یک جنگ دیجیتال بود و ممکن بود به انتقال سایبری علیه هلند منجر شود.

جنگ است، کسی آن را نمی­‌بیند

هویب مودرکولک که در سال ۲۰۱۹ در کتابی به نام «جنگ است؛ کسی آن را نمی‌­بیند» برای اولین بار از همکاری سرویس اطلاعاتی هلند (AIVD) با موساد و سیا برای جاسوسی از تاسیسات هسته‌ای ایران پرده برداشته بود در گزارش جدید خود در روزنامه چپ‌گرای «ولکس کرانت» بخشی از اطلاعات کتاب خود را اصلاح و انتقاد کرده که بی‌اطلاعی سرویس اطلاعاتی هلند می‌­توانست به جنگ سایبری ایران و هلند منجر شود. او گفته است سیا و موساد، هلند را در جریان جزئیات انتقال ویروس خطرناک استاکس نت به نطنز قرار نداده بودند.

دلیل درخواست اسرائیل و آمریکا از هلند

نحوه ورود استاکس نت و نفوذ به تاسیسات هسته‌ای نطنز- تاسیساتی که ارتباطش با دنیای بیرون قطع است- سال‌­ها به صورت یک راز باقی مانده بود. در سال ۲۰۱۹ خبرنگار هلندی در کتاب خود جزئیاتی از همکاری اطلاعاتی هلند با اسرائیل و آمریکا منتشر کرد. او مدعی شد که موساد و سیا سال ۲۰۰۴ از سرویس اطلاعاتی هلند خواسته‌­اند برای نفوذ به تاسیسات هسته‌­ای ایران همکاری کند. به گفته «مودرکولک» دلیل انتخاب سرویس اطلاعاتی هلند این بوده که این سرویس در ایران می­‌توانست راحت‌تر از سرویس‌­های جاسوسی اسرائیل و آمریکا کار کند و اطلاعات کافی درباره سانتریفوژهای ایران داشته است. این اطلاعات را هلند از طریق جاسوسی از عبدالقدیرخان پدر هسته‌ای پاکستان به دست آورده بود.

سابقه آشنایی هلند با عبدالقدیرخان 

آشنایی هلند با سانتریفوژهای ایران به نقش و همکاری عبدالقدیرخان با برنامه هسته‌­ای ایران برمی‌­گردد. عبدالقدیرخان در دهه ۱۹۷۰ فناوری ساخت سانتریفوژها را زمانی که در یک مرکز تحقیقات هسته‌­ای در هلند دانشجو و محقق بود به پاکستان منتقل کرده بود و سازمان‌­های اطلاعاتی هلند فعالیت‌­های عبدالقدیرخان را برای سال‌­ها در پاکستان زیرنظر داشتند.

دو شرکت هلندی مامور نفوذ به نطنز

بعد از درخواست سیا و موساد از سرویس اطلاعاتی هلند؛ این سرویس دو شرکت در ایران راه‌اندازی می­‌کند که در یک جبهه عمل می‌­کردند. درباره نام و جزئیات این شرکت‌­ها در ایران چیزی منتشر نشده است ولی احتمالا پیمانکار دو شرکت مستقر در امارات بودند که جاسوس هلندی برای آنها کار می‌­کرد و در نهایت تلاش یکی از این شرکت­‌ها برای نفوذ به تاسیسات هسته­‌ای ایران موفقیت‌آمیز بود؛ در گزارشی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد؛ ادعا شده بود که هلند یک فرد ایرانی را اجیر کرده که در قالب یک مهندس توانسته چندین بار وارد کارخانه شود. اما در گزارش جدید ولکس کرانت، اطلاعات قبلی اصلاح و اعلام شده که این فرد همان اریک فان سابن بوده که با همسری ایران در یک شرکت بین‌المللی حمل و نقل در دبی کار می­‌کرده است.

نقش شرکت حمل و نقل در دبی در آلوده سازی 

اریک فان سابن در سال ۲۰۰۵- یک سال بعد از درخواست موساد و سیا از سرویس اطلاعاتی هلند- به خدمت گرفته می­‌شود. او سپس برای انجام ماموریت خود با شرکت حمل و نقل TTS در دبی کار می‌­کند، به ادعای ولکس کرانت این شرکت در آن سال­‌ها برای ارسال قطعات صنعتی به ایران و دور زدن تحریم‌­ها همکاری می­‌کرد و در یک «موقعیت ایده‌آل» برای همکاری با ایران قرار داشت.
ولکس کرانت با پیتر کناپ، مدیر شرکت حمل و نقل TTS گفت‌وگو کرده و نوشته است: «ما در زمانی در ایران تجارت می­‌کردیم که دیگر به طور رسمی مجاز نبود.» این شرکت قطعات صنعت نفت و گاز ایران را تامین می‌­کرد. کناپ می‌­گوید که از فعالیت‌­های مخفی کارمندش – اریک فان سابن- آگاه نیست. او می‌­گوید ون سابن ماجراجو بود و زیاد سفر می‌­کرد. او از امتحان کردن چیزهای جدید نمی­‌ترسید.

جزئیات انتقال ویروس

تا قبل از این دو روایت غلط درباره عامل نفوذ و نحوه انتقال ویروس به نطنز منتشر شده بود. یک اینکه گفته شده بود عامل نفوذ یک فرد ایرانی بوده و دوم اینکه گمان می‌­رفت ویروس از طریق USB آلوده به تاسیسات هسته‌­ای ایران منتقل شده باشد. در روایت‌های جدید علاوه بر اینکه هویت جاسوس مشخص شده است، جزئیات جدیدی از نحوه آلوده‌سازی سانتریفیوژهای ایران نیز منتشر شده است. یک منبع مطلع در گفت‌وگو با روزنامه ولکس کرنت، مایکل هیدن رئیس سابق سیا بوده که نقل کرده آلوده­‌سازی سانتریفیوژهای ایران از طریق انتقال پمپ آب آلوده به ویروس صورت گرفته است. اریک فان ساب مسئول انتقال این پمپ آلوده و نصب آن در تاسیسات هسته­‌ای ایران بوده است.
هیدن عملیات انتقال «پمپ‌های آب» به مجموعه هسته‌­ای ایران را بسیار شگفت دانسته و گفته است: این پمپ‌­ها یک «شاهکار فنی» هستند که پس از نصب تضمین می­‌کنند سانتریفیوژهای ایرانی از کار بیافتند. به گفته این منبع، هیدن گفت که توسعه این فناوری بین یک تا دو میلیارد دلار هزینه داشته است.
درباره اینکه پمپ‌­های آب چگونه می‌­توانند حامل ویروس باشند سوالات زیادی مطرح می­‌شود. به گفته کارشناسان فنی پمپ‌­های به کار رفته در صنعت هسته‌­ای، از نوع پمپ‌­های خنک کننده هستند که نرم افزار کنترلی روی خود دارند و به شبکه نرم‌افزاری یک مجموعه وصل هستند. تکنولوژی این پمپ‌­ها در اختیار چند کشور محدود است. با این حال روزنامه ولکس کرانت همچنان با تردید به این موضوع نگاه می­‌کند و می­‌گوید از آنجا که نسخه‌­های مختلفی از استاکس نت وجود دارد ممکن است ویروس از طریق USB منتقل شده باشد.

چه کسی گردن مهندس هلندی را شکست؟

اریک فان سابن در سال ۲۰۰۸ برای گذراندن تعطیلات ۱۰ روزه پایان سال میلادی به ایران می­‌آید. با این حال این مهندس ماجراجو که عادت داشته شرایط استرس زا را به خوبی کنترل کند یک روز بعد به همسرش اصرار می‌­کند که باید ایران را ترک کنند. مادر او گفته است برای همه ما این تصمیم عجیب بود. دو هفته بعد از خروج از ایران، مهندس هلندی در شارجه در جریان یک تصادف می­‌میرد. درباره جزئیات تصادفش گفته شده است موتورش از جاده خارج می‌­شود و گردن او می­‌شکند.
اینکه موساد یا سیا بعد از عملیات فن سابن در نطنز او را سربه نیست کرده‌­اند یا مرگ او ناشی از یک تصادف بوده است، گمان‌ه­ایی هستند که هنوز ثابت نشده است. با این حال سرویس اطلاعات نظامی امنیتی هلند درباره این تصادف گفته است «او بهای زیادی پرداخت. از گفت‌وگو با افرادی که در آن زمان در محل حضور داشتند اینگونه برآمده که از قصد احتمالی و قتل هیچ نشانی به دست نیامد. دوستان و خانواده او مرگ او را ناشی از یک تصادف فرض می‌­کنند.»

در زمان مرگ او قراردادش برای همکاری در نطنز لغو شده بود و او دیگر نمی‌­توانست وارد نطنز شود. هنوز سئوالات زیادی برای خانواده ون سابن وجود دارد. آیا ایران از کار مخفیانه اریک مطلع بود؟ چرا از ایران فرار کرد؟ آیا ون سابن دانست که تجهیزاتی که باید وارد نطنز کند حاوی ویروس‌­های بدنام و خطرناکی هستند یا خیر؟ برخی منابع می­‌گویند او از هدف کارهایش آگاه بود و می‌­دانست قرار است در برنامه هسته‌­ای ایران خرابکاری کند.
چند ماه بعد از مرگ او و در بهار سال ۲۰۰۹ ویروس استاکس نت توسط آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها اصلاح شد. نسخه جدید متعاقباً از طریق شرکت‌های ایرانی آلوده و کارمندان آلوده وارد نطنز شد!