آگاه: در عرصه سینمای ایران، کارگردانان بسیاری فیلم با موضوع ازدواج ساختند؛ از بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و مرحوم داریوش مهرجویی گرفته تا بهروز افخمی، اصغر فرهادی و ابراهیم حاتمی‌کیا. در برخی آنها موضوع داستان مستقیما حول محور ازدواج بوده، در برخی هم به صورت غیرمستقیم به موضوع ازدواج پرداخته شده است. شاید بتوان گفت یکی از قدیمی‌ترین فیلم‌هایی که با موضوع ازدواج و خواستگاری ساخته شده، فیلم «خواستگاری» ساخته مهدی فخیم‌زاده است.
«خواستگاری» ساخته مهدی فخیم‌زاده
داستان این فیلم درباره پیرمردی به نام جواد جلالی (زنده‌یاد هادی اسلامی) است که با داشتن چندین فرزند و نوه به خاطر تشویق دوستان تصمیم می‌گیرد پس از ۳۰ سال که از فوت همسرش گذشته، از نو ازدواج کند. او با پیرزنی (ثریا قاسمی) که هم‌سن‌وسال خود اوست، آشنا می‌شود. آن دو به‌رغم مخالفت فرزندان و آشنایان پای سفره عقد می‌نشینند و زندگی تازه‌ای را شروع می‌کنند. ثریا قاسمی، هادی اسلامی و اسماعیل محرابی ازجمله بازیگران این فیلم خاطره‌انگیز هستند.
استفاده دراماتیک از عروسی: عشق پیری همیشه سوژه جذابی برای فیلم‌های سینمایی بوده. مهدی فخیم‌زاده، اما از دل یک قصه کمدی می‌خواست حرف‌های دیگری هم بزند. اینکه پیرها هم دل دارند و می‌توانند ازدواج مجدد داشته باشند و... قصه «خواستگاری» در بستری کمدی روایت شده و به همین خاطر حرف فیلم رنگ شعار نگرفته است. خسرو امیر صادقی، سرمایه‌گذار فیلم روایت جالبی از ساخت آن دارد: روزی با مهدی فخیم‌زاده نشسته و گرم صحبت بودیم که صحبت از پیر شدن سوفیا لورن و وضعیت امروز او شد. بحث تا جایی پیش رفت که تبدیل به ایده‌ای برای ساخت فیلم «خواستگاری» شد. در واقع پیرمرد و پیرزنی که می‌خواهند با هم ازدواج کنند و با مخالفت فرزندانشان روبه‌رو می‌شوند.
«عروس» ساخته بهروز افخمی
فیلم «عروس» ساخته بهروز افخمی از دیگر فیلم‌های خاطره‌انگیز سینمای ایران با موضوع ازدواج است. فیلمی که سال ۱۳۶۹ ساخته شده و با دیدن این فیلم در زمانه امروز می‌توان متوجه فضای کلی جامعه شد که در آن اقبال به ازدواج زیاد بود.
فیلم، داستان جوانی به نام حمید است که با تلاش موفق می‌شود با دختر موردعلاقه‌اش ازدواج کند. شب عروسی، در حالی که در راه سفر به ماه‌عسل هستند، تصادف می‌کنند و این حادثه باعث می‌شود تا رازهایی درباره گذشته حمید فاش شود. در این فیلم، از موضوع «عروسی» نوعی استفاده دراماتیک و بن‌مایه اصلی فیلم از فضای روز جامعه گرفته شده است؛ دورانی که هنوز شوق ازدواج در جوان‌ها بالا بود! از آن طرف برای عشقشان هر کاری می‌کردند. حمید (ابوالفضل پورعرب) جاه‌طلب بود و از تهدیدهای پدر معشوق (نیکی کریمی) نمی‌ترسید. در نهایت پولی که باید را از طریق غیرقانونی جور کرد و وصال حاصل شد. بخش‌هایی از قصه «عروس» در میان جشن و سرور و سرخوشی روایت شد. بعد از آن روی دیگر ماجرا را نمایش داد؛ زمانی که حمید از مهلکه تصادف می‌گریزد.
«عروس» از این جهت جزو فیلم‌های مهم سینمای بعد از انقلاب محسوب می‌شود که بهروز افخمی توانست برای ساخت آن، از برخی خطوط قرمز عبور کند و تصویری واقعی از یک عروس را در سینمای بعد از انقلاب به نمایش بگذارد. مرتضی آوینی درباره این فیلم گفته است: «عروس فیلمی است استادانه و نمونه‌ای از سینمایی مطلوب. اصل مطلب این است که افخمی سینما را همانطور که باید باشد دیده است، نه بیشتر و نه کمتر.» ابوالفضل پورعرب و نیکی کریمی که هردو در این فیلم ایفای نقش کردند، به واسطه بازی در این فیلم، شناخته شدند و به سینما راه پیدا کردند و تا سال‌ها ستاره بودند.
«لیلا» ساخته مرحوم مهرجویی
«لیلا» از آن دسته فیلم‌هایی است که صدا و تصویرش در ذهن خیلی‌ها مانده است. از آواز «ای نامت» که علیرضا افتخاری خوانده تا بازی به‌یادماندنی لیلا حاتمی که با همسر واقعی‌اش در این فیلم هم‌بازی شد. البته در این فیلم، «ازدواج» به نوعی موضوع فرعی داستان است و قصد مهرجویی بیشتر پرداختن به بحران «ناباروری» و شیوه برخورد جامعه آن‌روز با این موضوع بوده است. داستان این فیلم درباره زوجی است که عاشقانه همدیگر را دوست دارند، اما مادر پسر (علی مصفا که در فیلم رضا نام دارد) خوشبختی را در به دنیا آمدن یک بچه می‌داند و لیلا (عروسش) را در منگنه می‌گذارد که رضا زنی دیگر بگیرد. این اتفاق رخ می‌دهد و حاصل ازدواج رضا با گیتی (شقایق فراهانی) یک بچه است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فیلم طراوت و شادابی آن است، به‌طوری‌که با گذشت سال‌ها از اکران آن (فیلم ساخته سال ۱۳۷۵ است) هنوز می‌توان آن را دید و از سکانس‌ها و بازی‌ها لذت برد. «لیلا» در جشنواره پانزدهم فجر دو جایزه به دست آورد: سیمرغ بازیگر نقش دوم (جمیله شیخی) و دیپلم افتخار نقش اول (لیلا حاتمی). همچنین این فیلم در سال ۷۶ عنوان بهترین فیلم منتقدان و نویسندگان سینمایی را از آن خود کرد و در جشن خانه سینما سه تندیس کارگردانی، فیلمنامه و صدا را به دست آورد.
«یه حبه قند» ساخته رضا میرکریمی
سینمای میرکریمی، همیشه رنگ‌ولعاب دارد و بوی زندگی می‌دهد. فیلم «یه حبه قند» یکی از این فیلم‌هاست که سرشار از شادی و زندگی ایرانی است. فیلمی که به‌خوبی فضای یک خانه و خانواده ایرانی که در تدارک یک ازدواج هستند را نمایش می‌دهد و شاید بتوان گفت یکی از شاخص‌ترین فیلم‌های سینمایی حول موضوع ازدواج است. فیلم داستان «پسند» (نگار جواهریان) دختر کوچک خانواده است که قرار است عروسی‌اش برگزار شود.
خواهران و دامادها از دور و نزدیک جمع شده‌اند تا مقدمات جشن فراهم شود. دایی (سعید پورصمیمی) اما دلش به این وصلت رضا نیست. او پسند را برای قاسم (امیرحسین آرمان) می‌خواهد.
این فیلم در فضایی سرخوشانه شروع می‌شود، جایی میان شادی و رقص. اما در آستانه جشن، دایی با یک حبه قند می‌میرد و پلوی عروسی تبدیل به پلوی عزا می‌شود! «یه حبه قند» به‌نوعی شرحی است بر عاشق و معشوق‌های جداافتاده از هم. قاسم و پسند از بچگی دل در گرو هم داشته‌اند، اما جبر زمانه سرنوشتی دیگر رقم زده است.
این فیلم به محض اکران، با تحسین همکاران و منتقدان این فیلمساز مواجه شد و به دلیل فضایی که دارد تاکنون بارها از تلویزیون پخش شده اما هنوز جذابیت دارد. به عقیده بسیاری «یه حبه قند» بهترین فیلم کارنامه میرکریمی محسوب می‌شود.
علاوه بر این عناوینی که نام بردیم فیلم‌های بسیار دیگری که به‌نوعی به موضوع «ازدواج» می‌پردازند، ساخته شده است؛ فیلم‌هایی چون «همه می‌دانند» ساخته اصغر فرهادی، «شام آخر» ساخته فریدون جیرانی، «عروس آتش» ساخته خسرو سینایی و «مسافران» ساخته بهرام بیضایی. اما نکته‌ای که با مرور این آثار درمی‌یابیم اینکه در یکی دو دهه اخیر، همانطور که در فضای کلی جامعه میزان ازدواج‌ها کاهش یافته و در مقابل میزان جدایی‌ها افزایش یافته، فیلم‌های سینمایی ساخته در این سال‌ها هم متاثر از فضای اجتماعی این روزها کمتر به موضوع ازدواج می‌پردازند و بیشتر مبتنی بر تلخی‌های روابط انسانی هستند. امید است که شرایط جامعه به سمتی برود که شرایط ازدواج تسهیل و رغبت به این سنت سفارش‌شده پیامبر(ص) زیاد شود تا فیلمسازان بار دیگر مثل دوران دهه ۷۰ دوباره سراغ این موضوع بروند و فیلم‌های رنگی‌تر و پرشورتری ساخته شود.
نظر شما