آگاه: یکی از مشکلات کنونی اقتصاد ایران، میزان جذب سرمایه و در واقع رشد نامطلوب سرمایه‌گذاری است؛ موضوعی که باعث شده تا اقتصاد ایران گرفتار رکودی طولانی‌مدت باشد. بااین‌حال بسیاری از کارشناسان اقتصادی می‌گویند؛ اقتصاد ایران در شرایط کنونی نیازمند یک تحول اساسی در زمینه سرمایه‌گذاری است؛ همچنین درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت، در سال‌های اخیر کاهشی بوده و جهش بزرگ سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور مورد تاکید قرار دارد.
همچنین بسیاری از کارشناسان معتقدند ایران بهترین شرایط جذب سرمایه خارجی را در منطقه دارد. داشتن نیروی انسانی جوان و تحصیل‌کرده، برخورداری از زیرساخت‌های صنعتی قابل توجه و باسابقه نسبت به کشورهای منطقه، در اختیار داشتن ظرفیت تولیدی و پیمانکاری رقابت‌پذیر در سطح منطقه، برخورداری از جایگاه اول از نظر ذخایر گاز جهان و جایگاه سوم از نظر ذخایر نفت جهان ذخایر فراوان معدنی، جایگاه ممتاز از منظر ترانزیت بین‌المللی و پتانسیل‌های عظیم گردشگری مذهبی، تاریخی، فرهنگی و سلامت از جمله این ظرفیت‌هاست.
باوجوداین، فعالان اقتصادی معتقدند ایران برای رسیدن به رشد اقتصادی و توسعه کافی به چند برابر سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده نیاز دارد. آنها معتقدند اقتصاد کشور بیشتر از آنکه درگیر روابط سیاسی ایران با سایر کشورها باشد، زمین‌گیر فضای ناکارآمد و دشوار کسب‌وکار در ایران است.
با روی‌کارآمدن دولت چهاردهم زنگ تغییرات اقتصادی به صدا درآمده و تیم اقتصادی دولت آرام آرام برنامه‌های خود در زمینه رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی را پیش روی خود قرار داده است.
صدور ضمانت‌های لازم برای سرمایه‌گذاران
همین چند روز اخیر بود که عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد و امور دارایی در نشست هم‌اندیشی با فعالان اقتصادی فدراسیون روسیه با اعلام استقبال کشورمان از سرمایه‌گذاران خارجی گفت: وزارت امور اقتصادی و دارایی آمادگی صدور ضمانت‌نامه برای صادرکنندگان را دارد و همچنین سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی از سامانه مربوطه آمادگی کمک به سرمایه‌گذاران و راهنمایی آنها نیز برخوردار است. همتی با اشاره به ظرفیت‌هایی که برای سرمایه‌گذاری در کشور ما در بخش‌های مختلف از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد، تصریح کرد: آمادگی پذیرش سرمایه در این حوزه‌ها و ضمانت‌های لازم درباره سرمایه‌گذاری را داریم. وی ادامه داد: آمادگی داریم که اگر در زمینه انرژی‌های خورشیدی تمایل به سرمایه‌گذاری در کشور ما وجود دارد آن را پذیرا باشیم و هرگونه ضمانت ممکن در این زمینه را متقبل خواهیم شد.
وزیر اقتصاد با اشاره به توافقات و تفاهم‌هایی که در جریان سفر رییس‌جمهور به روسیه انجام شده است، تصریح کرد: ظرفیت و زمینه همکاری بسیار زیاد است؛ به‌خصوص اینکه دولت ایران درباره توسعه بخش خصوصی و واگذاری امور به بخش خصوصی اراده جدی دارد و همین زمینه را برای همکاری بخش خصوصی ایران با بخش خصوصی روسیه در بخش‌های مختلف صنعتی و رشته‌های مختلف برای انتقال دانش و تکنولوژی فراهم می‌کند.
رونق سرمایه‌گذاری خارجی اولویت امروز کشور
از سوی دیگر، جعفر قادری، رییس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نظارت بر اجرای اصل۴۴ قانون اساسی و نایب‌رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگویی با اشاره به ضرورت تقویت سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور بیان کرد: بی‌شک توأمان با بهره‌گیری از منابع و ظرفیت‌های داخلی، به تقویت سرمایه‌گذاری خارجی نیازمند هستیم و ضرورت دارد تا سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور تقویت شود. وی افزود: برای تحقق سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور باید روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری خارجی را در داخل کشور تسریع و تسهیل کنیم. قادری تصریح کرد: در قانون تامین مالی تولید و زیرساخت‌ها اقدامات مهمی را مصوب کرده‌ایم و برای سرمایه‌گذاران خارجی این امکان را فراهم کرده‌ایم تا در داخل کشور با ارز خود سپرده‌گذاری کنند و یک و نیم تا دوبرابر نرخ‌های بین‌المللی سود به آنها تعلق گیرد.
نایب‌رییس کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: همچنین در این قانون مقرر شده چنانچه سرمایه‌گذار خارجی درصدد واردکردن ارز به کشور بوده اما بانک کشور تحریم است، از طریق واردات بدون انتقال ارز یا پذیرش تعهدات خارجی بانک‌های داخلی کشور و تحویل ارز به بانک‌های ایرانی در خارج از کشور این مهم را عملیاتی سازد و سرمایه‌گذاری کند. در حقیقت برای سرمایه‌گذاران خارجی یک حساب ارزی در داخل کشور افتتاح خواهد شد و تسهیلات ریالی به نرخ روز تعلق خواهد گرفت. رییس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نظارت بر اجرای اصل۴۴ قانون اساسی با اشاره به توسعه گردشگری همچنین خاطرنشان کرد: هر گردشگر خارجی که درصدد ورود به کشور باشد، حساب ریالی خواهد داشت؛ به بیان دیگر، بانک مرکزی مکلف است تا به ازای ورود هر گردشگر خارجی یک حساب ریالی در داخل کشور افتتاح کند تا در مدت زمانی که داخل کشور سکونت دارد از منابع و حساب ارزی خود به حساب ریالی خود پول انتقال دهد. او متذکر شد: تضمین مالی یکی دیگر از موضوعاتی است که برای سرمایه‌گذاری خارجی ضرورت دارد و در قانون تامین مالی تولید و زیرساخت‌ها دیده شده است. بر این اساس، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی، تضمین مالی وجود خواهد داشت و اگر سرمایه‌گذاری به این دو حوزه ورود کند، تضمین دولتی یا شرکتی برایش فراهم خواهد شد.
اهمیت دیپلماسی اقتصادی در رشد سرمایه‌گذاری خارجی
اما رشد تولید، یکی از عوامل اصلی در توسعه اقتصادی هر کشور است. با وجود اینکه تدوین سیاست‌های صنعتی، تجاری و مالی مناسب، نقش مهمی در این راستا دارد اما یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند این سیاست‌ها را به موفقیت برساند، تعاملات بین‌المللی و دیپلماسی اقتصادی است. دیپلماسی اقتصادی، از طریق ایجاد پیوندهای اقتصادی با کشورهای مختلف، بازارهای جدیدی برای صادرات ایجاد می‌کند و فرصت‌های بیشتری برای تولیدکنندگان داخلی به وجود می‌آورد.
علاوه بر این، دیپلماسی اقتصادی می‌تواند شرایط را برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و انتقال فناوری‌های نوین فراهم کند. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته توانسته‌اند با استفاده از دیپلماسی اقتصادی، دسترسی به منابع جدید و بازارهای بیشتر را به دست آورند و در نتیجه رشد تولید داخلی خود را افزایش دهند. ایران نیز باتوجه‌به موقعیت ژئوپلیتیکی و منابع طبیعی فراوان می‌تواند از این ابزار استفاده کند تا تولیدات خود را در سطح بین‌المللی رقابت‌پذیرتر کند و اقتصاد کشور را از وابستگی به درآمدهای نفتی خارج سازد.
از سوی دیگر، ایران به‌عنوان یکی از کشورهای دارای منابع غنی طبیعی، به‌ویژه نفت و گاز، می‌تواند نقش مهمی در تجارت جهانی ایفا کند. اما آمارها نشان می‌دهند، سهم ایران از تجارت جهانی به‌طور نسبی پایین است. طبق داده‌های سال ۱۴۰۰، سهم ایران از صادرات جهانی تنها حدود ۳/۰درصد بوده است، این در حالی است که برخی از کشورهای منطقه سهم بیشتری از بازار جهانی دارند.
البته ایران در طول سال‌های اخیر به دلایل مختلف ازجمله تحریم‌های اقتصادی و وابستگی به صادرات نفتی نتوانسته است به‌خوبی در بازارهای جهانی رقابت کند. این موضوع نشان می‌دهد، نیاز به تنوع‌بخشی به صادرات و ورود به بازارهای جدید از اهمیت بالایی برخوردار است. دیپلماسی اقتصادی می‌تواند در این زمینه نقش موثری ایفا کرده و به ایران کمک کند تا با تقویت روابط تجاری با کشورهای مختلف و افزایش تعاملات اقتصادی، سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد.
علاوه‌برآن یکی از چالش‌های اساسی در مسیر توسعه تولید در ایران، ضعف در رقابت‌پذیری محصولات صنعتی است. تولیدات داخلی ایران به‌دلیل اتکا به فناوری‌های قدیمی و سنتی، نمی‌توانند به‌طور کافی با محصولات تولیدی کشورهای پیشرفته رقابت کنند. با توجه به این وضعیت، یکی از اهداف اصلی دیپلماسی اقتصادی باید تسهیل انتقال فناوری‌های پیشرفته به کشور باشد. کشورهای موفق در زمینه توسعه صنعتی توانسته‌اند از طریق تعاملات بین‌المللی، به فناوری‌های نوین دسترسی پیدا کنند و تولیدات خود را با استانداردهای جهانی همگام سازند. ایران نیز می‌تواند با استفاده از دیپلماسی اقتصادی، فناوری‌های پیشرفته را از کشورهای توسعه‌یافته جذب کرده و محصولات صنعتی خود را با سطح فناوری بالا تولید کند.
تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران و نقش دیپلماسی اقتصادی
همچنین تحریم‌های بین‌المللی که در سال‌های اخیر بر اقتصاد ایران تحمیل شده‌اند، به‌طور چشمگیری بر تولید و تجارت کشور تاثیر گذاشته‌اند. این تحریم‌ها باعث محدودیت در دسترسی به بازارهای بین‌المللی، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و دشواری در تامین مواد اولیه و فناوری‌های موردنیاز برای تولید شده‌اند. در این شرایط، دیپلماسی اقتصادی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار موثر برای کاهش تاثیرات تحریم‌ها و ایجاد راهکارهایی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور عمل کند.
یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه، تقویت روابط تجاری با کشورهای نوظهور و منطقه‌ای است. ایران با استفاده از دیپلماسی اقتصادی می‌تواند، همکاری‌های اقتصادی خود را با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای نوظهور گسترش دهد و از این طریق منابع ارزی موردنیاز خود را تامین کند؛ برای مثال، همکاری با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کند. از سوی دیگر، تمرکز بر تقویت روابط اقتصادی با چین و روسیه، دو کشور بزرگ و تاثیرگذار در اقتصاد جهانی، می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای ایران فراهم کند.