آگاه: سیاست‌های فرهنگی ترکیه در قبال ایران، به‌دلیل رقابت منطقه‌ای، تحولات داخلی ترکیه و همچنین تغییرات در سیاست خارجی ایران، از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
ابعاد اصلی سیاست‌های فرهنگی ترکیه در قبال ایران را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد:
اول- تاکید بر هویت ترکی و اسلامی:
•ترویج فرهنگ ترکی: ترکیه تلاش می‌کند تا با حمایت از نهادهای فرهنگی و آموزشی، زبان و ادبیات ترکی را در منطقه گسترش دهد. این امر به‌ویژه در مناطقی که جمعیت ترک‌زبان زندگی می‌کنند، مانند جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ازبکستان، مورد توجه قرار دارد.
•تاکید بر مشترکات اسلامی: ترکیه با استفاده از ابزارهای فرهنگی، تلاش می‌کند تا خود را به‌عنوان رهبر جهان اسلام معرفی کند و از این طریق، نفوذ خود را در ایران و دیگر کشورهای اسلامی افزایش دهد.
•رقابت منطقه‌ای:
•رقابت بر سر نفوذ در آسیای مرکزی: هر دو کشور، ایران و ترکیه، به‌دنبال افزایش نفوذ خود در آسیای مرکزی هستند. این رقابت، در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، نمود پیدا می‌کند.
•رقابت بر سر رهبری جهان اسلام: ترکیه با حمایت از برخی گروه‌های اسلامی در منطقه، تلاش می‌کند تا جایگاه ایران را به عنوان رهبر جهان اسلام به چالش بکشد.
دوم- تاثیر تحولات داخلی ترکیه:
•حزب عدالت و توسعه: سیاست‌های حزب عدالت و توسعه در ترکیه، به‌ویژه در زمینه سیاست خارجی، بر روابط فرهنگی با ایران تاثیرگذار بوده است. این حزب، با تاکید بر هویت اسلامی-ترکی، تلاش کرده است نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد.
سوم- استفاده از ابزارهای رسانه‌ای:
•دیپلماسی فرهنگی: ترکیه از دیپلماسی فرهنگی به‌عنوان ابزاری برای افزایش نفوذ خود در ایران و دیگر کشورهای منطقه استفاده می‌کند. برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، اعطای بورسیه‌های تحصیلی و تبادل فرهنگی، ازجمله این ابزارها هستند.
•رسانه‌های گروهی: رسانه‌های ترکیه، به‌ویژه شبکه‌های تلویزیونی، نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی در ایران و دیگر کشورهای منطقه ایفا می‌کنند.
ترکیه در سال‌های اخیر، به‌طور فزاینده‌ای از ابزار رسانه و نفوذ رسانه‌ای، برای پیشبرد اهداف سیاسی و گسترش نفوذ خود در منطقه استفاده کرده است. این رویکرد، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای تبدیل ترکیه به یک بازیگر کلیدی در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای است.
ابزارهای اصلی رسانه‌ای ترکیه:
•شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی: ترکیه با راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی فارسی‌زبان مانند تی‌آرتی، تلاش می‌کند تا روایت خود را از رویدادهای منطقه‌ای به مخاطبان ایرانی و دیگر کشورهای فارسی‌زبان ارائه دهد. این شبکه‌ها با تولید برنامه‌های متنوعی از جمله سریال، اخبار، مستند و گفت‌وگو، سعی در جذب مخاطب و شکل‌دهی افکار عمومی دارند.
•رسانه‌های اجتماعی: ترکیه از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، اینستاگرام و یوتیوب به‌عنوان ابزار قدرتمندی برای انتشار اخبار و اطلاعات، ایجاد گفت‌وگو و تعامل با مخاطبان استفاده می‌کند. این پلتفرم‌ها به ترکیه امکان می‌دهد تا به‌سرعت و به‌صورت گسترده به رویدادهای جاری واکنش نشان داده و پیام‌های خود را به مخاطبان هدف برساند. تاجایی‌که برخی تحلیلگران نشانه‌های جدی از اقدامات در سرنگونی بشار اسد سخن گفته‌اند.
•مراکز فرهنگی و آموزشی: ترکیه با تاسیس مراکز فرهنگی و آموزشی در کشورهای مختلف، به‌ویژه در کشورهای همسایه، تلاش می‌کند تا زبان، فرهنگ و تمدن ترکی را ترویج کند و به این ترتیب، نفوذ فرهنگی خود را افزایش دهد.
•بورسیه‌های تحصیلی: اعطای بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان خارجی، به‌ویژه دانشجویان کشورهای اسلامی، یکی دیگر از ابزارهای ترکیه برای جذب نخبگان و ایجاد روابط نزدیک با کشورهای دیگر است.
•دیپلماسی عمومی: ترکیه با برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نشست‌های مختلف، تلاش می‌کند تصویر مثبتی از خود در جهان ارائه دهد و از این طریق، حمایت بین‌المللی را جلب کند.
ترکیه با ابزار رسانه تلاش می‌کند، تصویر خوب ملی خویش را گسترش دهد. این اقدامات عبارت‌اند از:
•ترویج تصویر مثبت از ترکیه: ترکیه تلاش می‌کند تا خود را به‌عنوان یک کشور مدرن، دموکراتیک و توسعه‌یافته معرفی کرده و از این طریق، جذابیت خود را برای سرمایه‌گذاران و گردشگران افزایش دهد.
•تقویت نفوذ در منطقه: ترکیه با استفاده از ابزارهای نرم قدرت، به‌دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه، به‌ویژه در کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی است.
•مقابله با نفوذ رقبای منطقه‌ای: ترکیه با استفاده از نفوذ رسانه‌ای، تلاش می‌کند تا با رقبای منطقه‌ای خود، مانند ایران، مقابله کرده و از نفوذ آنها بکاهد.
•شکل‌دهی افکار عمومی: ترکیه با استفاده از رسانه‌ها، سعی دارد تا افکارعمومی را در کشورهای دیگر به نفع خود شکل دهد و از این طریق، بر سیاست‌های این کشورها تاثیر بگذارد.
اما چالش‌های پیش روی ترکیه در این خصوص کدام است؟
•رقابت با سایر قدرت‌های منطقه‌ای: ترکیه در رقابت با سایر قدرت‌های منطقه‌ای مانند ایران و عربستان سعودی قرار دارد و این رقابت، بر پیچیدگی و تنوع سیاست‌های رسانه‌ای ترکیه افزوده است.
•تغییرات سریع در فضای رسانه‌ای: تغییرات سریع در فضای رسانه‌ای و ظهور رسانه‌های اجتماعی، چالش‌های جدیدی را برای ترکیه ایجاد کرده است.
•انتقادات از سیاست‌های داخلی ترکیه: انتقادات از سیاست‌های داخلی ترکیه، مانند سرکوب مخالفان و نقض حقوق بشر، می‌تواند بر تصویر مثبت ترکیه در جهان تاثیر منفی بگذارد.
نتیجه‌گیری:
نفوذ رسانه‌ای، یکی از ابزارهای کلیدی سیاست خارجی ترکیه است. این کشور با استفاده از طیف گسترده‌ای از ابزارها، تلاش می‌کند تا تصویر مثبتی از خود در جهان ارائه دهد، نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد و بر سیاست‌های کشورهای دیگر تاثیر بگذارد. بااین‌حال، ترکیه با چالش‌های مختلفی نیز روبه‌رو است و موفقیت این استراتژی به عوامل متعددی از جمله تغییرات در محیط بین‌المللی، رقابت با سایر قدرت‌های منطقه‌ای و تحولات داخلی ترکیه بستگی دارد.
سیاست‌های فرهنگی ترکیه در قبال ایران، در چارچوب رقابت‌های منطقه‌ای و تلاش برای افزایش نفوذ در جهان اسلام شکل می‌گیرد. بااین‌حال، اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور، پتانسیل همکاری‌های گسترده در حوزه‌های مختلف را فراهم می‌آورد. برای تقویت روابط فرهنگی بین ایران و ترکیه، لازم است که دو کشور به‌دنبال نقاط مشترک بوده و از رقابت‌های بی‌مورد پرهیز کنند.