علم دست ایرانیان است

علی جواهری ـ دبیر گروه جامعه
۱۶ بهمن ۱۴۰۳ - ۱۰:۱۵

توسعه فناوری در ایران پس از انقلاب اسلامی سال۱۳۵۷، دستخوش تحولات قابل‌توجهی شده است. این تحولات در حوزه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، نانوتکنولوژی، زیست فناوری، انرژی هسته‌ای و صنایع دفاعی قابل مشاهده است. در این مقاله به بررسی روند توسعه فناوری در ایران پس از انقلاب اسلامی و عوامل موثر بر آن می‌پردازیم.

آگاه: یکم- توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات: پس از انقلاب اسلامی، ایران با وجود تحریم‌های بین‌المللی، تلاش‌های بسیاری برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) انجام داده است. در دهه‌های اخیر، ایران به پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، نرم‌افزارهای کاربردی و سخت‌افزارهای مرتبط دست یافته است. ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی گسترده، توسعه شبکه ملی اطلاعات و راه‌اندازی پروژه‌هایی مانند اینترنت پرسرعت، از جمله اقدامات مهم در این حوزه بوده‌اند. همچنین، ایران در زمینه تولید نرم‌افزارهای بومی نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. شرکت‌های دانش‌بنیان بسیاری در این حوزه فعال شده‌ و محصولات نرم‌افزاری متنوعی را به بازار عرضه کرده‌اند. این پیشرفت‌ها نه‌تنها نیازهای داخلی را برطرف کرده‌، بلکه برخی از این محصولات به بازارهای بین‌المللی نیز راه یافته‌اند.
دوم- نانوتکنولوژی: ایران پس از انقلاب اسلامی، به‌ویژه در دو دهه اخیر، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زمینه نانوتکنولوژی انجام داده است. تاسیس ستاد توسعه فناوری نانو در سال۱۳۸۲، نقطه عطفی در این زمینه بود. این ستاد با حمایت از پژوهش‌ها و پروژه‌های مرتبط با نانوتکنولوژی، توانسته است ایران را در زمره کشورهای پیشرو در این فناوری قرار دهد. ایران امروزه در تولید نانومواد، نانوداروها و نانوحسگرها پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. همچنین، مقالات علمی ایرانیان در حوزه نانو تکنولوژی در مجلات معتبر بین‌المللی به چاپ رسیده‌اند و ایران در رتبه‌بندی جهانی این فناوری، جایگاه مناسبی را به خود اختصاص داده است.
سوم- زیست‌فناوری: زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی) یکی دیگر از حوزه‌هایی است که ایران پس از انقلاب اسلامی در آن پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. با تاسیس مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه‌های تخصصی در این زمینه، ایران توانسته است در تولید داروهای بیوتکنولوژی، واکسن‌ها و محصولات کشاورزی اصلاح‌شده ژنتیکی به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد؛ به‌عنوان مثال، تولید واکسن‌های مختلف ازجمله واکسن کووید۱۹ در داخل کشور، نشان‌دهنده توانمندی ایران در حوزه زیست‌فناوری است. این پیشرفت‌ها نه‌تنها باعث کاهش وابستگی به واردات شده‌اند، بلکه ایران را به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم در این حوزه در منطقه مطرح کرده‌اند.
چهارم-انرژی هسته‌ای: توسعه انرژی هسته‌ای یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فناوری ایران پس از انقلاب اسلامی است. باوجود تحریم‌های شدید بین‌المللی، ایران توانسته است چرخه کامل سوخت هسته‌ای را در داخل کشور ایجاد کند. این دستاورد شامل استخراج اورانیوم، غنی‌سازی آن و تولید سوخت هسته‌ای است.
فعالیت‌های هسته‌ای ایران در راستای اهداف صلح‌آمیز و تولید انرژی انجام شده‌اند. نیروگاه هسته‌ای بوشهر یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ایران در این زمینه است که با همکاری روسیه ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است. این نیروگاه نقش مهمی در تامین انرژی کشور ایفا می‌کند.
پنجم-صنایع دفاعی: پس از انقلاب اسلامی، ایران باتوجه‌به نیازهای دفاعی خود، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه صنایع دفاعی انجام داده است. این سرمایه‌گذاری‌ها منجر به پیشرفت‌های چشمگیری در تولید انواع تسلیحات، موشک‌ها، پهپادها و سیستم‌های دفاعی شده‌اند.
ایران امروزه به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در تولید پهپادهای نظامی در منطقه شناخته می‌شود. همچنین، تولید موشک‌های بالستیک با بردهای مختلف، توان دفاعی ایران را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده است. این پیشرفت‌ها نه‌تنها امنیت ملی ایران را تقویت کرده‌اند، بلکه ایران را به‌عنوان یک قدرت دفاعی در منطقه مطرح کرده‌اند.
ششم- عوامل موثر بر توسعه فناوری در ایران: عوامل متعددی در توسعه فناوری در ایران پس از انقلاب اسلامی نقش داشته‌اند. ازجمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:  
سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه: دولت ایران با اختصاص بودجه‌های قابل‌توجه به بخش پژوهش و توسعه، زمینه را برای پیشرفت‌های فناورانه فراهم کرده است.  
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان: تاسیس و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، نقش مهمی در توسعه فناوری‌های نوین در ایران داشته است. 
تاکید بر خودکفایی: با توجه به تحریم‌های بین‌المللی، ایران همواره بر خودکفایی در حوزه‌های مختلف فناوری تاکید کرده است.
همکاری‌های بین‌المللی: ایران با برخی کشورها در حوزه‌های خاص فناوری همکاری‌هایی داشته است که به پیشرفت‌های فناورانه کمک کرده‌اند.
توسعه فناوری در ایران پس از انقلاب اسلامی، با وجود چالش‌ها و تحریم‌های بین‌المللی، روندی روبه‌رشد داشته است. ایران در حوزه‌های مختلف فناوری از جمله فناوری اطلاعات، نانوتکنولوژی، زیست‌فناوری، انرژی هسته‌ای و صنایع دفاعی به پیشرفت‌های قابل‌توجهی دست یافته است. این پیشرفت‌ها نه‌تنها باعث افزایش توانمندی‌های داخلی شده‌اند، بلکه ایران را به‌عنوان یک قدرت فناورانه در منطقه مطرح کرده‌اند. با ادامه سرمایه‌گذاری‌ها و حمایت‌ها، ایران می‌تواند در آینده نیز به پیشرفت‌های بیشتری در حوزه فناوری دست یابد.