فراروایت یک قاب تاریخی

مرتضی مفیدنژاد ـ خبرنگار
۱۶ اسفند ۱۴۰۳ - ۰۰:۱۹

در کتاب «فراروایت و ارباب حلقه‌ها» منتشر شده در نشر اطراف می‌خوانیم: «فراروایت روایتی است خودارجاع. اگر روایتی توجه خواننده را به اینکه دارد یک داستان می‌خواند، جلب کند یا به عمل آفرینش داستان اشاره کند، متنی فراروایی به وجود می‌آید.

آگاه: فراروایت به روش‌های گوناگون خواننده را از دنیای داستان جدا می‌کند... گاهی پشت صحنه متن را وارد روایت می‌کند تا توجه مخاطب به کنش روایتگری معطوف شود. فراروایت ممکن است به مراحل شکل‌گیری خود اثر اشاره کند یا به‌طورکلی به شیوه‌های داستان گفتن و روایتگری بپردازد. قاب‌بندی یکی از شگردهای فراروایی به شمار می‌آید. قاب‌بندی در داستان به معنای جادادن یک یا چند داستان در دل داستانی دیگر است. در شگرد قاب‌بندی، معمولا یک داستان اولیه برای مخاطب تعریف می‌شود که به‌منزله قاب دربرگیرنده داستان‌های دیگر است. قاب‌بندی باعث می‌شود که هر داستان علاوه‌بر معنا و کارکرد مستقل خود، باتوجه‌به متنی که آن را در خود جای داده، ابعاد و معانی ضمنی دیگری هم پیدا کند.» زمانی که تصویر تحقیرآمیز و سرتاسر ذلت ترامپ و معاونش با زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین منتشر شد، بیش از آن چیزی که میان آنها گذشت و رد و بدل شد، فراروایت‌هایی بود که نسبت‌به این صحنه تولید شد. در این صحنه ترامپ به زلنسکی می‌گوید: «تو باید قدردان‌تر باشی! یا با توافق صلح موافقت می‌کنید، یا ما کنار می‌کشیم. شما در حال قمار با جنگ جهانی سوم هستید و باید از ما تشکر کنید، به‌ویژه که برگ‌های برنده در اختیار ندارید و نمی‌توانید بگویید آتش‌بس می‌خواهید یا نه. کشورت در مخمصه افتاده است و در جنگ پیروز نخواهید شد. اگر سلاح‌های ما نبود، این جنگ خیلی سریع به پایان می‌رسید. شما به کشور ما بی‌احترامی می‌کنید؛ من می‌دانم که شما در حال پیروزی نیستید.» زلنسکی در پاسخ به این طعنه ترامپ می‌گوید: «در سه روز؟ من این حرف را پیشتر از پوتین شنیده بودم. باید ضمانت‌های امنیتی برای اوکراین فراهم شود و نمی‌توان فقط از آتش‌بس سخن گفت.» اینجا جی‌دی ونس، معاون ترامپ به زلنسکی می‌گوید: «اینکه شما مقابل رسانه‌های آمریکا در کاخ سفید دعوی قضایی می‌کنی محترمانه نیست. شده یک بار بگویید متشکرم؟ شما برای حمایت تبلیغاتی از مخالفان به پنسیلوانیا رفتی...» این جملات، آن زبان بدن خاص ترامپ و معاونش، چهره مغموم و درهم‌ریخته زلنسکی، آن دکور و اتاق ملاقات ویژه و درنهایت بیرون انداختن نماینده یک ملت از کاخ سفید گویای صدها سال تجربه و تاریخ است. چکیده سلطه‌طلبی و هژمونی کثیفی که صدها سال است آمریکا دنبال می‌کند، برای چند دقیقه در قاب تلویزیون نشست. حیف است که این صحنه جاودانه تاریخ بین‌الملل بارها روایت نشود، شاید که برخی از خواب غفلت برخیزند.