روزگار ناترازی و دردسرهای عجیبش

رضا ظریفی ـ دبیر تحریریه
۱۸ فروردین ۱۴۰۴ - ۲۳:۰۶

هنوز حال‌وهوای نوروز و تعطیلات در بین عامه مردم به پایان نرسیده است که آغاز قطعی برق در برخی شهرهای کشور در اخبار منتشرشده مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از مردم می‌پرسند که مگر می‌شود هنوز به تابستان نرسیده، شاهد قطعی برق باشیم؟ 

آگاه: اما باید گفت که با توجه به شرایط اقلیمی از یک‌سو و نیز کاهش بارش‌ها در سال آبی جاری، شاید اوضاع بدتر از این باشد که می‌بینیم. امسال بر خلاف سال‌های گذشته زودتر و بیشتر از همیشه گرم شده است به نوعی که شاهد رکوردشکنی دمایی در مقایسه با سال‌های گذشته هستیم. این در حالی است که انتشار تصاویر دهشتناک از برخی سدهای خالی کشور به‌خصوص سد امیرکبیر یا همان سد کرج معروف در جاده چالوس این هراس و سوال جدی را اذهان مردم به‌وجود آورد که پس این همه آب چه شده است؟ 
برای واکاوی این وضعیت باید مسائل گوناگونی را کنار هم در نظر گرفت. بخش نخست این امر به سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید انرژی و نیز مدرنیزاسیون کشاورزی باز می‌گردد. امری که از دوره مجلس هفتم شورای اسلامی به آن بی‌توجهی شده و نتیجه آن ناترازی شدید انرژی در کشور و کمبودهای گسترده در تولید انرژی‌های پاک و بی‌علاقگی بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش شده است چه آنکه اگر قوانین کاربردی و اجرایی تدوین و تصویب می‌شدند، الان باتوجه به تغییرات اقلیمی شاهد نیروگاه‌های بادی و خورشیدی گسترده در شمال و جنوب کشور می‌بودیم، تا اینگونه درگیر ناترازی انرژی و قطعی برق نشویم. 
اما مورد دیگر شیوه مصرف آب به عنوان سرمایه حیاتی برای هر سرزمینی است. اگرچه از هزاران سال قبل همه می‌دانستند که بیشتر وسعت ایران سرزمینی خشک و کم‌آب است و برای آن راه چاره‌ای چون قنات ابداع کرده بودند. اما در چند دهه اخیر گویا این مساله به فراموشی سپرده شده است. 
بر اساس اطلاعات منتشر شده، در حال حاضر حدود ۸۰ درصد از آب موجود در کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که اگر الگوی کشت در کشور رعایت می‌شد شاید هرگز شاهد کشت محصولات آب‌بر مانند برنج یا هندوانه در استان‌هایی چون اصفهان و سیستان و بلوچستان نبودیم. از سوی دیگر بی‌توجهی به روش‌های کشاورزی مدرن و مکانیزه در دو دهه اخیر موجب شده که روش‌های سنتی کشاورزی و آبیاری غرق‌آبی به روش نیاکان همچنان مورد توجه کشاورزان و باغداران باشد که نتیجه این موارد دست‌اندازی به منابع آب‌های زیرزمینی با حفر چاه‌های عمیق مجاز و غیرمجاز است. مورد دیگر هم هدر رفت آب شرب در شهرها و روستاهاست که به دلیل شیوه اشتباه مصرف از یکسو و نیز فرسودگی و نشتی شبکه آب‌رسانی در برخی از مناطق به شدت بالاست. 
قانون‌گذاران و مسئولان اجرایی در شرایط فعلی باید به‌صورت جدی و عملیاتی به فکر اصلاح قوانین ناکارآمد و تدوین مواردی باشند که بتوان با تکیه بر آنها به صورت ضرب‌الاجل گام‌های موثری برای رفع ناترازی انرژی و استفاده بهینه از منابع آبی موجود برداشت. آن طور که مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر در خصوص خاموشی‌های یکی‌دوروزه اخیر اعلام کرده «امسال به دلیل بروز خشکسالی‌ها امکان استفاده حداکثری از ظرفیت نیروگاه‌های برق آبی وجود ندارد و امسال نسبت به سال گذشته فقط از یک سوم ظرفیت این نیروگاه‌ها می‌توان برای تولید برق استفاده کرد.» همچنین به گفته وی مصرف برق کشور در دوره ابتدایی امسال نسبت به سال قبل
 ۶ درصد افزایش داشته که رقم بسیار بزرگی است.