آگاه: سفر راهبردی پزشکیان به عراق ۲۱ شهریورماه سال گذشته، اولین سفر خارجی رئیس‌جمهور در قامت رئیس دولت انجام شد. به‌خصوص که عراق، نزدیک‌ترین رابطه‌ها را با جمهوری‌اسلامی ایران دارد. رئیس قوه‌مجریه در حالی در همسایه غربی‌مان حضور یافت که تنها دوهفته از اتمام سفرهای اربعینی زائران ایرانی به عتبات عالیات و کربلا و نجف می‌گذشت و عراقی‌ها میزبان شایسته برای ایرانیان و زائران دیگر کشورها بودند. موضوعی که پزشکیان هم به آن اشاره و از دولت‌وملت عراق بابت اینکه حق این میزبانی را به خوبی ادا کردند، تقدیر کرد. در این سفر ۱۵ یادداشت تفاهم به امضا رسید و زمینه همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بیشتر خصوصا در حوزه سفرهای زائران اربعین و عتبات عالیات را افزایش داد.
«الکساندر ابرسیموف» پژوهشگر مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه پیرامون اهمیت سفر رئیس‌جمهور کشورمان به عراق با بیان اینکه توافق‌های انجام‌شده با هدف گسترش تجارت و همکاری اقتصادی به هر دو کشور کمک می‌کند تا با مشکلات اقتصادی مقابله کنند، گفته بود: «رئیس‌جمهور ایران همچنین پیشنهاد ایجاد منطقه‌ای مشابه منطقه شنگن برای کشورهای اسلامی را مطرح کرد که به‌معنای کاهش کنترل‌های مرزی بین کشورهای منطقه برای بهبود روابط اقتصادی تلقی می‌شود.» تعاملات و همکاری‌های ایران و عراق در حوزه‌های پولی، تجارت کالا و حمل‌ونقل، بیشترین میزان همکاری‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. عراق با واردات ۱۰ میلیارد دلاری انواع کالاها در صنایع دارویی، محصولات کشاورزی، صنایع دارویی، مصالح ساختمانی و صنایع غذایی، اصلی‌ترین شریک تجاری ایران شناخته می‌شود که بنابر اعلام دفتر غرب‌آسیای سازمان توسعه تجارت، پیش‌بینی‌ها از افزایش تجارت ایران و عراق به ۲۰ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۷ حکایت دارد.
چرا همسایه غربی برای ایران اهمیت دارد؟
تاکنون فقط یک مقام مسئول از ایران به بغداد نرفته است، بلکه ۱۹ دی ماه ۱۴۰۳ نیز «محمد شیاع السودانی» نخست‌وزیر عراق به تهران آمد و با مقامات ارشد و بلند پایه کشورمان دیدار و تبادل‌نظر کرد. این رفت‌وآمدها حاکی از آن است که همسایه غربی برای جمهوری‌اسلامی مهم است. بالاخره انواع تحریم به مثابه جنگ اقتصادی و جنگ تحمیلی هشت‌ساله، امنیت را به اولویت نخست سیاست‌ها و اقدامات جمهوری‌اسلامی ایران تبدیل کرده اما ایران این امنیت را محدود در مرزهای خود نمی‌خواهد؛ بلکه معتقد است امنیت منطقه، امنیت تک‌تک کشورهای آن را در پی دارد و این امنیت نه از طریق کشورهای فرامنطقه‌ای، بلکه با همراهی کشورهای منطقه باید تامین شود. از این‌رو برای تهران امنیت بغداد و سایر همسایگان از اهمیت ویژه برخوردار است. ازسوی‌دیگر به تصریح رهبر انقلاب، عراق هر مقدار که آبادتر و همراه با امنیت بیشتر باشد، به نفع جمهوری‌اسلامی ایران نیز خواهد بود. این اصل خلل‌ناپذیر در سیاست‌های تهران در طول یک دهه گذشته و همزمان با اوج‌گیری داعش و ترور در منطقه نمود عینی و عملی یافت و ایران پرچمدار مبارزه با این گروه در طول سال‌های گذشته بوده، درحالی که این گروه‌ها نه در داخل خاک ایران که بیرون از مرزهای آن درحال جنایت بودند. کمک به سامان‌بخشی نیروهای نظامی در عراق برای مقابله با داعش و البته به درخواست مسئولان عراقی، یکی از مهم‌ترین اقدامات تهران در مسیر امن‌سازی عراق بود و گروه‌هایی مانند حشدالشعبی، کتائب حزب‌الله و دیگر گردان‌های مبارز عراقی نقش ویژه‌ای در دفاع از کشور خود در برابر نیروهای تروریستی داشته و دارند. همانگونه که اذعان شد در دوره «پسا داعش» فصل جدیدی از همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور کلید خورد و سفر مسئولان اجرایی دو کشور نقشه جدیدی را برای همکاری‌های متقابل نمایش داد. براین اساس، نگاه توسعه‌محور دو کشور، مهم‌ترین دلیل تداوم روابط است و این نگاه و مزایای آن می‌تواند منجر به تثبیت امنیتی درون‌زا در منطقه شود که بنیان آن را تهران و بغداد نهاده‌اند. نگاه ایران به عراق، تنها محدود به اقتصاد و امنیت نیست و تهران در پرونده‌هایی چون تنش با عربستان میانجی‌گری عراق را پذیرفته بود.
شیطنت کشورهای فرامنطقه‌ای و هوشیاری در روابط ایران و عراق
روابط ایران و عراق مانند بسیاری دیگر از روابط دو جانبه و چند جانبه در جنوب‌غرب آسیا و خاورمیانه، تحت‌الشعاع حضور و اثرگذاری کشورهای فرامنطقه‌ای است. این نوع از تعامل دشوار نیازمند هوشیاری است و باید مراقبت تحرکات کشورهای فرامنطقه ای بود چرا که همواره تلاش می‌کنند. روابط ایران و عراق با حاشیه‌هایی روبه‌رو شد که آمریکا یکی از این کشورها محسوب می‌شود. ازاین‌رو همسایگان ازجمله تهران و بغداد باید همچنان سطح همکاری‌های اقتصادی و امنیتی خود را دنبال و پیگیری کنند. روابطی که الگوی موفق برای سیاست همسایگی است و تاکنون نشان داده نتایج خوبی را به‌همراه داشته است. بنابراین نه‌تنها دشمنان دو کشور نمی‌تواند خللی در روابط راهبردی ایران و عراق ایجاد کنند، بلکه دو ملت و دو دولت به‌سوی افق‌های سازندگی و همکاری متقابل گام‌های بزرگی برمی‌دارند و دو کشور مسلمان در یک احترام و تکریم متقابل مرزهای دوستی و همبستگی را گسترش خواهند داد.