آگاه: الناز برکاتی ـ خبرنگار سرویس فرهنگی: دوره کرونا، بزرگ‌ترین رکود سینما و فیلم‌سوزی تاریخ درحال رخ‌دادن بود. با آنکه اکران آنلاین چندسالی در تمام کشورهای جهان وجود داشت اما با آغاز قرنطینه و گسترش این ویروس، کلیدهای ابتدایی‌اش در ایران خورده شد. ترکیب «اکران اینترنتی» تا همین چند سال پیش می‌توانست یکی از پرمتناقض‌ترین ترکیب‌ها برای علاقه‌مندان «سینما» باشد؛ تنها هنر از هنرهای هفت‌گانه که نام «مکان» بر خود دارد و تا سال‌ها باور داشتیم که «سینما در سینما» معنا پیدا می‌کند. از زمان فراگیر شدن سایه «دنیای مجازی» بر سر زندگی واقعی اما معادلات تغییر کرد و حالا گویی تهدید «خروج سینما از سالن نمایش» به یک فرصت تبدیل شده است. سینمای ایران نخستین‌بار زمانی با اکران آنلاین آشنا شد که سالن‌های سینما روزهای پایانی دومین ماه تعطیلی کرونایی را می‌گذراندند و اکران نوروزی آن سال با وجود آثار پرامیدی، چون «شنای پروانه»، «خوب، بد، جلف» و «ارتش سری» به‌کلی لغو شده بود. در اواخر فروردین سال۹۹ سازمان هنری-رسانه‌ای اوج از عرضه فیلم سینمایی «خروج» در فیلیمو و نماوا دو پلتفرم اصلی بازار خبر داد. «خروج» اثر ابراهیم حاتمی‌کیا، با استقبال مناسبی مواجه شد و حدود ۳میلیارد تومان فروش داشت. پس از این اینکه «خروج» با سهم ۱۰۰درصدی سازمان اوج به نمایش درآمد، پلتفرم‌ها سهم ۳۰درصدی را از بهای بلیت درخواست کردند و با وجود تثبیت این رقم، تقاضا برای نمایش فیلم‌ها در طرح اکران آنلاین بالا گرفت. «طلا» به تهیه‌کنندگی رامبد جوان و محمد شایسته، دومین فیلم اکران آنلاین بود که با نمایش آن، زمان تماشای فیلم‌ها به هشت ساعت کاهش یافت و بلیت سینمای آنلاین به ۱۵هزار تومان رسید. «طلا» هم بیش از یک‌میلیارد تومان فروخت تا تهیه‌کنندگان بیشتری به نمایش این‌گونه مشتاق شوند و احتمالا به همین دلیل بود که از فیلم سوم، فیلیمو و نماوا باز هم بلیت را گران کردند و به ۲۰هزار تومان رساندند!
اکران آنلاین در حدود ۶ماه بعد از آن، میزبان حدود ۳۰فیلم سینمایی بود، اما قاچاق بسیار سریع آثار در چند ساعت و کاهش تدریجی استقبال از فیلم‌ها، این طرح را به‌عنوان جایگزینی برای نمایش روی پرده، به بن‌بست رساند. در ماه‌های بعد و با بازگشایی تدریجی سینماها، اکران آنلاین به‌شکل مرحله‌ای بین عرضه روی پرده سینما و عرضه در نمایش خانگی درآمد. حال مدت‌هاست که فیلم‌ها چند ماه پس از پایان اکران سینمایی، در پلتفرم‌ها با بلیت‌فروشی نمایش داده می‌شوند و مدتی بعد از آن، در دسترس عموم مشترکان پلتفرم قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه بیشتر بلیت‌های اکران آنلاین در همان چند روز اول فروخته می‌شوند، سقف مدت‌زمان اکران آنلاین فیلم‌های مشترک فیلیمو و نماوا، چهار هفته است. بااین‌حال، در ماه‌های اخیر، بعضی فیلم‌های اختصاصی پلتفرم‌ها تا چندین ماه درحال اکران آنلاین بودند. مثلا «عروسی مردم» بیش از سه‌میلیارد تومان در پلتفرم فیلم‌نت بلیت‌فروشی داشت و «جنگ جهانی سوم» برای حدود ۶ماه در نماوا اکران آنلاین شد!
راهی برای اکران‌نشده‌ها
این قصه سر دراز دارد. گویی پایانی برای اکران اینترنتی نیست. علاوه‌بر فیلم‌هایی که روی پرده نقره‌ای پرفروش بوده‌اند، شاهد اکران برخی از فیلم‌هایی همچون کاپیتان هستیم که حتی اکران عمومی نشده‌اند یا فیلم‌هایی که با اکران مردمی آنچنان که باید و شاید دیده نشدند. فعالیت پلتفرم‌ها برای سرگرمی مخاطبان در نوروز تنها به انتشار سریال محدود نشده است. برخی از فیلم‌های سینمایی را که چند سالی پس از اکران عمومی به فراموشی سپرده شده بودند یا کمتر مورد اقبال عمومی قرار گرفته بودند، دوباره در مقابل چشمان مخاطبان قرار داد.
فیلیمو| پلتفرم فیلیمو میزبان آثاری چون بی‌همه‌چیز، گیج‌گاه، جنگل پرتقال، فسیل، زنبور کارگر و کاپیتان بود. اکران فیلم سینمایی «کاپیتان»، دومین ساخته محمد حمزه‌ای از محصولات بنیاد سینمایی فارابی از فروردین‌ماه آغاز شده است. «کاپیتان» که در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درآمد؛ فیلمی در گونه کودک و نوجوان است که از مضمون امید و گذشت بهره می‌برد و پاسداشت مقام پرستار و ادای دینی به کودکان سرطانی است. اکران مردمی «گیج‌گاه» 12آذرماه ۱۴۰۲ در پردیس‌های سینمایی هویزه و پارک بازار مشهد برگزار شد. این فیلم به کارگردانی عادل تبریزی که نامزد بهترین فیلم در پانزدهمین جشنواره فیلادلفیای آمریکا شده است برای نوروز به اکران اینترنتی در این وی‌اودی رسید. جنگل پرتقال، نخستین ساخته آرمان خوانساریان که در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین بازیگر نقش اول مرد و بهترین فیلم اول بود، آبان‌ماه ۱۴۰۲روی پرده سینماهای بود و با استقبال‌های فراوانی مواجه شد. از فروردین ۱۴۰۳در این وی‌اودی به اکران آنلاین گذاشته شد. و اما پس از دوسال ونیم بی‌همه‌چیز به فیلیمو آمد. فیلم بی‌همه‌چیز در سال۱۳۹۹ ساخته شد و در جشنواره فیلم فجر همان سال به نمایش درآمد و با نامزدی در ۱۴رشته، موفق شد چهار سیمرغ بلورین و یک سیمرغ جایزه ویژه هیات داوران را به دست آورد. فیلم از ۲۴آذر ۱۴۰۰ در سینماها به نمایش عمومی درآمد و بیش از ۹ونیم میلیارد تومان در گیشه فروخت و چهارمین فیلم پرفروش سال لقب گرفت. بعد از مدت‌ها بی‌خبری از این فیلم دیدنی و البته لو رفتن نسخه‌ای از آن در شبکه‌های ماهواره‌ای، نسخه اصلی و باکیفیت آن در نوروز ۱۴۰۳ در فیلیمو به نمایش درآمده است. فسیل پس از یک اکران طولانی و پراقبال در برنامه اکران آنلاین فیلیمو قرار گرفت تا در نوروز۱۴۰۳ هم رکوردها را بشکند ولی متاسفانه با لو رفتن نسخه پرده‌ای آن، برنامه‌های پخش آنلاین تغییر کرد و در دهم اسفند ۱۴۰۲ در فیلیمو منتشر شد. به همین سرعت و تنها ۲۴ساعت پس از اکران آنلاین فیلم فسیل در فیلیمو با فروش ۸۴هزار و ۷۹۲قطعه بلیت و درآمد ۶میلیارد و ۷۸۴میلیون تومان توانست رکوردشکنی اکران در سینما را در نمایش خانگی هم تکرار کند. زنبور کارگر مهمان مشترک میان فیلیمو و نماواست. طبق گفته افشین صادقی، کارگردان فیلم نسخه اولیه فیلم ۱۲۷دقیقه بود و درحال‌حاضر فیلم ۸۴دقیقه است. این فیلم درحالی به اکران آنلاین رسیده که با رویکرد اجتماعی_ سیاسی از ۲۹ شهریور ۱۴۰۲روی پرده رفته است.
فیلم نت| فیلم سینمایی «رمانتیسم عماد و طوبا» جدیدترین ساخته کاوه صباغ‌زاده، اوایل آذرماه 1402، درحالی به اکران عمومی رسید که قرار بود تا این فیلم اوایل آذر بعد از اینکه چند هفته از اکران فیلم «قهرمان» گذشته، اکران شود اما زمان اکران آبان‌ماه اعلام شده بود. این فیلم با بازی الناز حبیبی، حسام محمودی، علی انصاریان و مرتضی‌علی عباس‌میرزایی به بخش سودای سیمرغ سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر راه یافته بود. فیلم «ورود و خروج ممنوع» اثری کمدی به نویسندگی و کارگردانی امید آقایی جلیانی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته ساخته شده در سال۱۳۹۸ است که از ۱۵آذر ۱۴۰۲ در سینماهای سراسر کشور اکران شد. اکران برخط «ورود و خروج ممنوع» از ۱۶ فروردین ۱۴۰۳ در پلتفرم فیلم‌نت آغاز شده است.
نماوا| فیلم سینمایی «آبجی» ۲۱ خردادماه ۱۴۰۰ روی پرده سینماهای هنر و تجربه رفت و نخستین مراسم اکران مردمی آن در موزه سینما برگزار شد. این فیلم تاکنون در بیش از ۱۰جشنواره بین‌المللی به نمایش درآمده و موفق به دریافت عنوان بهترین فیلم در جشنواره زنان هرات، بهترین بازیگر در جشنواره فیلم پکن، بهترین بازیگر در جشنواره فیلم بروکلین آمریکا و بهترین فیلم جشنواره Action on film آمریکا شده است. و حالا پس از سه‌سال به اکران اینترنتی رسیده است. «احمد به‌تنهایی» هم یکی دیگر از فیلم‌هایی است که با گذشت دو سال از ساختش در پلتفرم نماوا به‌صورت آنلاین اکران شده است.
بدشانسی حتی در اکران آنلاین
مدت‌هاست آمار بلیت‌فروشی فیلم‌های اکران آنلاین اعلام نمی‌شود تا مشخص شود تعداد بلیت به‌فروش‌رسیده برای هر فیلم، آن‌قدر کم است که پلتفرم‌ها دلیلی برای اعلام آن و استفاده از ظرفیت تبلیغاتی آن ندارند. این در حالی است که با هر بار افزایش بهای بلیت سینما، پلتفرم‌ها به‌سرعت بهای بلیت اکران آنلاین را گران می‌کنند و در این مسیر، تفاوت خاصی میان فیلم‌های پرفروش با دیگر آثار قائل نیستند. برخی از این آثار به‌دلیل اقبال نداشتن در اکران عمومی با حربه اکران اینترنتی وارد شده‌اند اما بازهم آنچنان که باید مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و این مسیر نیز برای چنین آثاری شکست خورده است.