آگاه: بیماران به هزار و یک آشنا وصل می‌شوند تا چند بسته بیشتر داروهای کم‌شده را بخرند؛ اتفاقی که خود باعث تشدید کمبودهاست. در این میان داروخانه‌ها هم دردسرهای زیادی برای تامین دارو داشته‌اند؛ از چندبرابر شدن هزینه‌ها برای خرید حجم بیشتر دارو، هزینه‌های گران انبارداری تا مطالباتی که روی هم تلنبار شده است. هر ماه هم دو، سه میلیارد تومان از نقدینگی‌شان در گرو بیمه‌ها می‌ماند و تامین بودجه بیشتر برای خرید دارو شرایط سختی را برایشان رقم زده است.
«نَشتی در زنجیره مالی تامین دارو» و «لزوم جداسازی کامل اعتبارات دارو و تجهیزات پزشکی از مواردی نظیر یارانه نقدی و معیشتی و ...»؛ موضوعی است که سازمان غذا و دارو بر آن تاکید و اصرار دارد که اگر قرار است مشکلات حوزه دارو برطرف شود، باید چرخه مالی دارو بسته شده و بودجه و مصوبات بالادستی آن به‌درستی تدوین شود تا برای ۱۴۰۳ در زمینه تامین دارو و ملزومات پزشکی دچار مشکل نشویم. صاحب یک داروخانه در خیابان انقلاب به «آگاه» می‌گوید: «برخی داروهای روتین مثل انسولین‌های قلمی اکنون با کمبود مواجه‌اند. بازار برخی انسولین‌ها مثل لنتوس، نورورپید و نوومیکس بسیار بد است و شرکت‌ها توزیع نمی‌کنند. تعداد بیمارانی که این انسولین‌ها را مصرف می‌کنند، کم نیستند اما بسیار بد پیدا می‌شود. سایر داروها هم دچار نوسان کمبود و توزیع هستند، مثل تامی‌فلو که یک داروی ضدویروسی است یا قطره چشمی زایلومول یا لاتانوپروست که توزیع نامناسبی دارد و دائم دچار کمبودند.»
یکی از مراجعان از عوامل داروخانه شلوغی در خیابان ولیعصر می‌گوید: «امیدی نداریم دو ماه دیگر بتوانیم جنس موردنیازمان را تامین کنیم. با این وضعیت تحریم، مشکلات شرکت‌های داروسازی و اخباری که شنیده می‌شود، بعید می‌دانیم که اتفاق بهتری رخ دهد. از همه مهم‌تر اینکه روند صعودی صدور مجوز به داروخانه‌ها هم این شرایط را بدتر کرد، چون هم سطح توزیع دارو افزایش پیدا کرد و هم فروش داروخانه‌ها کمتر شد. اما همین حالا به‌دلیل تاخیر در پرداخت بیمه‌ها، بسیاری از آنها در معرض ورشکستگی قرار گرفته و چک‌های برگشتی داروخانه‌ها به‌شدت افزایش پیدا کرده است.»
کاهش ۶۷درصدی کمبود دارویی
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، از کاهش ۶۷درصدی کمبودهای دارویی در سال گذشته خبر داد.
محمد پیکان‌پور گفت: کمبودهای دارویی کشور در سال۱۴۰۲ با کاهش ۶۷درصدی، از ۴۲۰قلم در مهر۱۴۰۱ و میانگین ۳۴۲قلم در ماه‌های شهریور تا آبان ۱۴۰۱ به میانگین ماهانه ۱۱۲قلم رسید. وی افزود: طی سال۱۴۰۲ تمامی ظرفیت‌های تولید به کار گرفته شده و با بازخوانی کامل برنامه‌های تولید شرکت‌ها، همزمان با اعطا مجوز مکفی برای تامین نیاز ۱۸ماه آینده کشور، روند تامین دارو به‌طوری جدی تسهیل شد. پیکان‌پور ادامه داد: جلسات تعاملی با سندیکاها و انجمن‌های مربوطه برگزار شد و با آسیب‌شناسی فرآیندها، تسریع جدی در روند فعالیت‌های جاری شرکت‌ها در سازمان صورت پذیرفت.
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، با بیان اینکه در سال گذشته مدت زمان انتظار بازدید GMP شرکت‌های تولیدکننده مواد اولیه از بیش از چهارماه به کمتر از ۱.۵ماه کاهش یافت، گفت: همچنین میزان صدور و تمدید پروانه‌های دارویی در سال۱۴۰۲ به ۲۱۳درصد رشد نسبت به سال ۱۴۰۱ رسید.
برنامه‌ریزی لازم است
محسن عبداله‌زاده، دبیرکل و عضو هیات‌مدیره توزیع‌کنندگان داروهای انسانی می‌گوید: «تجربه نشان داده اغلب برنامه‌ریزی در بازار دارویی کشور به گونه‌ای است که درنهایت امر یا بخش ابتدایی زنجیره (واردات مواد اولیه و تولید دارو) یا بخش انتهایی آن (داروخانه و مصرف‌کننده نهایی یا بیمار) را با مشکلات عدیده مواجه می‌کند. این شکل از برنامه‌ریزی که عمدتا ساختار زنجیره تامین را در بخش ابتدایی و انتهایی خود متزلزل می‌کند، نمی‌تواند برنامه‌ریزی صحیح محسوب شود چراکه با اثرگذاری بر بخش انتهایی زنجیره تامین، داروخانه‌ها را با کمبود موجودی و نقصان در عرضه دارو به بیماران مواجه می‌کند و سبب می‌شود تا سازمان‌های ذی‌صلاح با روی آوردن به واردات مشتی دارو آن هم به کمک شرکت‌های فوریتی که گاه حتی نمی‌توان اعتبار فعالیت آنها را به صحت و سقم بررسی کرد، در راستای تامین نیاز کشور به اقلام دارویی موردنیاز برآیند.»
او می‌افزاید: «بنابراین، برای داشتن یک برنامه‌ریزی صحیح در بازار دارویی کشور نیاز است تا کل زنجیره دارویی از صفر تا صد (یعنی از فرآیند واردات مواد موثره یا اولیه تا رساندن دارو به دست بیمار) مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد و این مسیر همواره به شکل صحیح و کارآمد پایش شود. بر کسی پوشیده نیست که کمبودهای دارویی به‌وجودآمده در کشور طی سالیان اخیر عمدتا به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی در بازار دارویی یا نهایتا وجود برنامه‌ریزی غیرصحیح و نادرست در این بازار بوده است. به‌طورکلی، می‌توان به این نکته اشاره کرد که برای داشتن یک بازار دارویی متعادل در همه شرایط و بدون کمبود و نقصان نیاز به برنامه‌ریزی صحیحی است که کلیت زنجیره تامین و حلقه‌های مهم تشکیل‌دهنده آن را دربرگرفته و همواره براساس مجموعه‌ای از دیتا و اطلاعات صحیح و به‌روزآوری‌شده پایش کند. با در اختیار داشتن اطلاعات صحیح، به‌روز و جامع از بخش‌ها یا فرآیندهای مهم زنجیره تامین دارو است که می‌توان برنامه‌ریزی صحیحی را در راستای جلوگیری از هرگونه کمبود و نقصانی در کشور داشت.