آگاه: برخی خبرهای حوزه پزشکی خوشحال‌کننده نیست، پزشکی در ایران دیگر آن رشته‌ای نیست که مثل دهه‌های گذشته برای آن سروکله بشکنند. کار به جایی رسیده که بی‌انگیزگی، مهاجرت و خودکشی در تیترهای اخبار پزشکی جای گرفته است. تاکنون خبر و گزارش‌های مختلفی از خودکشی و مهاجرت پزشکان در رسانه‌های ایران منتشر شده، مطالبی با محتواهای شبیه به هم که خوانندگان را نگران کرده است. دلایل مختلفی برای افزایش خودکشی پزشکان در رسانه‌ها منتشر شده است؛ مشکلات معیشتی، فشار کاری، توهین و بی‌احترامی، ضعف مدیریت نظام سلامت و... اما تاکنون هیچ تحقیق جامعی درباره پدیده افزایش خودکشی جامعه پزشکی منتشر نشده است.
دکتر «علی سلحشور» متخصص بیهوشی و مدیرکل روابط‌عمومی سازمان نظام‌پزشکی تنها شخص آگاهی است که حاضر می‌شود درباره موضوع خودکشی پزشکان با ما صحبت کند. به گفته او، آمار دقیقی درباره خودکشی پزشکان وجود ندارد؛ چون تنها خودکشی‌های منجر به مرگ ثبت می‌شود، درحالی‌که موارد خودکشی‌های ناموفق هم وجود دارد.
او می‌افزاید: هرچند آمار دقیقی وجود ندارد اما در پنج روز گذشته سه پزشک اعلام کردند قصد خودکشی دارند و در فضای مجازی دلیل این اقدام خود را نه مشکلات خانوادگی و روحی بلکه مشکلات ناشی از شغل خود اعلام کردند. از این سه نفر موفق به یافتن یک نفر شدیم که با تلاش‌های همکاران ما از تصمیم خود منصرف شد ولی متاسفانه دو نفر دیگر بر تصمیم خود پافشاری می‌کنند. به گفته او، باتوجه‌به اطلاعات دارویی پزشکان، شانس موفقیت آنها در خودکشی بالاست.
دکتر سلحشور می‌گوید: امسال یک متخصص قلب، یک فوق‌تخصص روماتولوژی که استاد دانشگاه بود و یک پزشک عمومی با خودکشی جان خود را از دست دادند. همچنین شاهد چند مرگ مشکوک بودیم که هنوز اثبات‌نشده خودکشی باشد. او می‌گوید: اگر دو ماه ابتدای امسال را در نظر بگیریم می‌توانیم بگوییم هر ۱۰روز یک پزشک خودکشی کرده است.
تعهد محضری از پزشک!
رزیدنت‌هایی که بخواهند انصراف دهند باید ۷۵۰ تا ۸۵۰میلیون تومان خسارت بپردازند. برای اطمینان از وصول این مبالغ، از دانشجوی دستیاری پزشکی تعهد محضری گرفته می‌شود و دو نفر هم او را ضمانت می‌کنند. حالا تصور کنید یک دستیار اگر نتواند ادامه دهد، امکان پرداخت این مبالغ را هم ندارد و نگران است خسارت‌ها گردن ضامن‌ها بیفتد. در چنین شرایطی نه راه پیش دارند، نه راه پس و دست به خودکشی می‌زنند.
از او می‌پرسم: مگر پزشکان قبل از ورود به این شغل شرایط کاری را نمی‌دانند که چنین پاسخ می‌دهد: زمانی که من وارد دستیاری شدم قیمت دلار سه‌هزار تومان بود و زمانی که خارج شدم قیمت دلار به ۴۰هزار تومان رسیده بود. شرایط کشور با روزی که ما برای انتخاب پزشکی تصمیم گرفتیم بسیار تفاوت کرده است. شاید اگر الان می‌خواستیم تصمیم بگیریم چنین انتخابی نمی‌کردیم.
در ادامه می‌پرسم با وجود چنین شرایطی، چرا تقاضا همچنان برای ورود به دستیاری بالاست که این موضوع را رد می‌کند و جواب می‌دهد: قبلا برای به‌دست‌آوردن صندلی‌ها رقابت بود ولی امروز در رشته‌هایی مانند بیهوشی، طب اورژانس و اطفال حتی یک دستیار هم نداریم و صندلی‌ها خالی است.
پزشکی به‌دلیل سروکار داشتن با جان و سلامت مردم شغل بسیار پراسترسی است. زمانی که شغل با عایدی تناسبی نداشته باشد، آن را رها می‌کنیم. دستیاری که ماهانه ۱۰ تا ۱۳میلیون تومان حقوق دریافت می‌کند و کارانه‌ها هم با ماه‌ها تاخیر پرداخت می‌شود، دیگر انگیزه‌ای برای ادامه کار ندارد. دکتر سلحشور ادامه می‌دهد: می‌توان گفت معمولا هر پزشکی امکانش را داشته باشد مهاجرت می‌کند. آنهایی که می‌مانند و خودکشی می‌کنند یا به آن فکر می‌کنند، امکان مهاجرت ندارند. امسال یکی از بزرگ‌ترین جراحان قلب اطفال برای همیشه از کشور خارج شد و از این موارد زیاد وجود دارد. او می‌گوید: برخی پزشکان هم که مجال تغییر شغل داشته باشند، این کار را می‌کنند؛ مانند یک متخصص قلب که شرکت صادرات و واردات دارد و یک متخصص ارتوپد که به ساخت‌وساز مشغول است. او اعتقاد دارد حتی پزشکانی را که وارد فعالیت‌های زیبایی شده و در زمینه درمانی کاری انجام نمی‌دهند باید پزشکانی دانست که تغییر شغل داده‌اند.
شغل نافرجام
او دراین‌باره می‌گوید: هزینه‌های زیادی برای یک متخصص چشم یا اطفال صرف شده تا او به کاردرمانی در زمینه تخصص خود بپردازد. وقتی این متخصص‌ها وارد کار زیبایی می‌شوند؛ یعنی دیگر این متخصص‌ها را در نظام سلامت از دست داده‌ایم.
مدیرکل روابط‌عمومی سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی خودکفایی در زمینه پزشکی و سلامت یکی از دستاوردهای کشور به‌حساب می‌آید، ادامه می‌دهد: در دهه‌های گذشته در زمینه سلامت و درمان سرآمد بودیم و بیمار مجبور نبود برای هر نوع جراحی از کشور خارج شود، اما حالا با خروج پزشکان از شغل خود از مهاجرت گرفته تا روی‌آوردن به کسب‌وکارهای پرسود و حتی خودکشی، به نظر می‌رسد روزبه‌روز در حال ازدست‌دادن جایگاه خود در این زمینه هستیم.
پارتی بازی
«مشکلات پزشکان نشان می‌دهد ما با یک چرخه معیوب در سیستم پزشکی کشور مواجه‌ایم؛ حقوق کم، نبود آینده شغلی، ناامنی، نبود شفافیت در توزیع نیروهای طرحی و تبعیض و پارتی بازی در تعیین محل خدمت و البته رفتارهای زشت و دور از شأن با پزشکان، هر کدام بخشی از این واقعیت تلخ است. پزشکانی که پارتی دارند در شهرهای نزدیک محل زندگیشان مستقر می‌شوند و بقیه به مناطق محرومی می‌روند که واقعا رفتارهای زشتی با آنان می‌شود.»
رزیدنت‌ها باید برای سخت‌ترین شرایط آماده باشند
در شرایط تلخ و ناامیدکننده همه منتظر واکنش و اقدام وزارت بهداشت به‌عنوان نهاد مسئول هستند. دکتر حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت فروردین امسال درباره خودکشی پزشکان گفت: در حوزه رزیدنتی و پزشکی خلط مبحثی به وجود آمده؛ خود ما هم معذب هستیم. به‌طورمثال، در اخبار می‌گویند رزیدنت خودکشی کرده، درحالی‌که می‌بینیم فرد رزیدنت نیست. یا در حوزه رزیدنت‌ها اتفاقی می‌افتد و می‌گویند پزشک بوده است. برای پذیرش در دوره‌های رزیدنتی یک امتحان کتبی داریم که رزیدنت‌ها براساس آن انتخاب می‌شوند اما کسی که می‌خواهد به‌طور مثال وارد رشته تخصص قلب شود باید بداند که تحت شدیدترین برنامه‌های روحی و روانی قرار می‌گیرد، نباید روز و شب داشته باشد، چون قبول کرده که دستیار قلب باشد. وی افزود: یک رزیدنت قلب، ساعت۲ صبح هم باید آماده باشد که به بیمارستان برود؛ بنابراین کار سنگین است و افراد برای حضور در این مراکز، علاوه‌بر امتحانات ورودی کتبی باید شاخص‌های پذیرش روحی، روانی و جسمانی مرتبط با رشته مربوطه را داشته باشند. بااین‌حال آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران از میانگین جهانی بالاتر نیست.
بر پزشکان چه می‌گذرد؟
دکتر «ایرج فاضل»، رییس جامعه جراحان ایران و وزیر اسبق بهداشت:
دوره طرح اجباری پزشکان به‌دلیل شرایط جنگ اجرایی شد. اکنون دلیلی برای ادامه آن وجود ندارد و باید برداشته شود. با مشکلاتی که برای دانشجویان پزشکی به وجود آمده، تا ۱۰سال آینده باید از خارج، پزشک متخصص وارد کنیم و بیماران را برای جراحی به خارج بفرستیم.
دکتر «ایرج خسرونیا»، رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی:
برخی مسئولان به دنبال بیگاری کشیدن از پزشکان هستند و با آنها مثل نوکر رفتار می‌کنند.
«بهرام عین‌اللهی»، وزیر بهداشت:
با تصویب هیات دولت حق‌الزحمه دستیاران پزشکی امسال ۴۵درصد افزایش می‌یابد و در برنامه لحاظ‌شده ازسوی دولت در مرحله نخست، حق‌الزحمه دستیاران پزشکی مجرد تا ۱۲میلیون و متاهل تا ۱۵میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود.
«ابوالفضل باقری»، معاون آموزشی وزیر بهداشت:
تاکنون طبق ضوابط سقف کارانه دستیاران حدود ۱.۵میلیون تومان بود که باتوجه‌به فعالیتی که دستیاران در بیمارستان‌ها انجام می‌دهند و باتوجه‌به برداشته‌شدن سقف کارانه برخی از رشته‌ها و فعالیت‌های تخصصی، سقف کارانه این دستیاران نیز افزایش خواهد یافت.