آگاه: پیش از آغاز نمایشگاه کتاب تهران یکی از اخباری که بسیاری دنبال می‌کنند، ارزش بن‌های اختصاصی خرید کتاب است. امسال این یارانه‌های خرید کتاب برای دانشجویان به مبلغ ۷۰۰هزار تومان است که ۴۲۰هزار تومان را دانشجو و ۲۸۰هزار تومان را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت می‌کند. برای اعضای هیات‌علمی نیز مبلغ بن کتاب ۸۰۰هزار تومان است که ۴۰۰هزار تومان را اعضای هیات‌علمی و مابقی را وزارت فرهنگ پرداخت می‌کند. در این گزارش علاوه بر بررسی آمار فروش کلی نمایشگاه کتاب تهران و مقایسه آن با سال گذشته، نسبت بن‌های خرید کتاب را براساس قیمت متوسط هر جلد کتاب و قدرت خرید افرادی را که از این یارانه‌ها استفاده می‌کنند بررسی می‌کنیم.
چرا اعداد بی‌معنی‌اند؟
فروش کلی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مطابق آمار اعلامی قائم‌مقام آن، تا پایان روز ششم ۲۸۳میلیارد تومان بوده است. این عدد حدود دو برابر از میزان فروش نمایشگاه در سال گذشته و همین بازه که حدود ۱۴۴میلیارد تومان بود، بیشتر است. باتوجه‌به تورم و افزایش قیمت روزافزون کتاب‌ها نمی‌توان این فروش دوبرابری را لزوما مساوی با دوبرابر شدن فروش عناوین کتاب دانست؛ بنابراین نگاهی بندازیم به میانگین قیمت حساب‌شده هر جلد کتاب در سال گذشته و سال جاری تا به نتیجه دقیق‌تری از این آمار برسیم.
قیمت هر جلد کتاب به‌طور میانگین در سال گذشته یعنی سال ۱۴۰۲ برابر با ۱۲۲هزار و ۴۵۰تومان بوده است که اگر میزان فروش حاصل از ۶روز ابتدایی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ را تقسیم بر ارزش متوسط هر جلد کتاب کنیم، نتیجه چیزی حدود یک‌میلیون و ۱۷۶هزار نسخه کتاب (۱.۱۷۶.۰۰۰) به‌طور میانگین می‌شود. حال رقم فروش کلی نمایشگاه کتاب جاری در ۶روز اول را که برابر ۲۸۳میلیارد تومان است تقسیم بر ارزش متوسط هر جلد کتاب در سال جاری یعنی مبلغ ۱۷۴هزار و ۵۰۰ تومان می‌کنیم که برابر می‌شود با یک‌میلیون و ۶۲۱هزار نسخه کتاب (۱.۶۲۱.۰۰۰) که به طور متوسط در این بازه شش‌روزه به فروش رفته است. بله فروش کتاب در نمایشگاه رشد داشته است اما نه ۱۱۰درصد که تنها چیزی برابر با ۴۴۵هزار نسخه نسبت‌به سال گذشته بیشتر شده است. آن هم عدد ناقابلی است که دستمایه خوبی برای تفاخر نیست. بدتر آنکه رشد فروش کلی نسبت‌به رشد تعداد نسخه‌های کتاب به قدری بیشتر است که گویی نه اختلاف دو دوره متوالی که تفاوتی میان چند دوره را نشان می‌دهد.
بن‌های ناقابل
برای دانشجوها و طلاب و حتی استادان دانشگاه نیز هر یارانه‌ای برای خرید کتاب همچون لنگه کفشی در بیابان غنیمت است اما تعارف را کنار بگذاریم بن‌های کتابی که به نام آنها زده می‌شود درنهایت می‌تواند برای آنها یک جلد کتاب ناقابل به ارمغان آورد. با اینکه قیمت میانگین هر جلد کتاب حدود ۴۲درصد نسبت‌به سال گذشته افزایش یافته است اما بن کتاب دانشجویان و طلاب فقط ۲۰درصد و به ارزش ۷۰هزار تومان رشد کرده که حالا همه می‌دانیم با آن یک جلد کتاب هم نمی‌توان خرید. از این بگذریم، مقایسه قیمت متوسط هر جلد کتاب در سال‌های گذشته نیز به نوبه خود اطلاعات تاسف‌برانگیزی را به دست می‌دهد:
میانگین هر جلد کتاب از سال ۱۳۹۹ تا کنون:
سال ۱۳۹۹: ۳۶ هزار و ۲۰۰ تومان
سال ۱۴۰۰: ۵۴ هزار و ۱۰۰ تومان
سال ۱۴۰۱: ۸۳ هزار و ۳۰۰ تومان
سال ۱۴۰۲: ۱۲۲ هزار و ۴۵۰ تومان
با این اعداد، میزان درآمد متوسط هر خانوار را که چیزی برابر با ۱۰میلیون تومان است در کنار تمام هزینه‌های معاش در نظر بگیرید، کم‌کم به پاسخ این سوال خواهید رسید که چرا بیشتر آدم‌ها حالا قبل از خرید کتاب، اول از همه قیمت را می‌پرسند یا عده‌ای دیگر رغبت رفتن به نمایشگاه کتاب را ندارند.