آگاه: طبق معیارهای اعلامی، کسانی واجد شرایط کاندیداتوری و ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری هستند که حداقل ۴۰سال و حداکثر ۷۵سال تمام شمسی و حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی‌ارشد یا معادل آن و سابقه تصدی حداقل چهار سال در برخی مناسب و مشاغل مصرح در قانون نظیر مقامات سیاسی موضوع بندهای الف، ب و ج ماده۷۱ قانون مدیریت خدمات کشوری شامل رؤسای سه قوه، معاون اول و نواب رییس مجلس و اعضای شورای نگهبان و وزرا و نمایندگان مجلس و معاونان رییس‌جمهوری داشته باشند. همچنین عدم محرومیت از حقوق اجتماعی در زمان ثبت‌نام، فقدان سابقه محکومیت کیفری موثر یا عدم محکومیت قطعی کیفری و جرائم اقتصادی از دیگر شروط است.
با وجودی که طبق قانون مسئولان قبلی و نمایندگان سابق مجلس امکان ثبت‌نام در انتخابات را دارند، اما در بین این افراد، داوطلبانی دیده می‌شوند که گاهی در انتخابات مجلس دوازدهم ردصلاحیت شدند یا در رقابت با رقبای خود در حوزه‌های انتخابیه عرصه را واگذار کردند؛ به‌طوری‌که برخی از این افراد حتی در یک حوزه انتخابیه هم نتوانستند رأی لازم برای حضور مجدد در بهارستان را کسب کنند و بعد می‌خواهند خود را در معرض آرای کل مردم ایران قرار داده و محک بزنند!
ترافیک سنگین مجلسی‌ها در بزرگراه شهید گمنام حاکی از آن است که در نحوه ثبت‌نام و شرایط داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری باز باید تجدیدنظر کرد تا شاهد صف‌بندی‌های کثیری در فرآیند ثبت‌نام‌ها در مهم‌ترین انتخابات -ریاست‌جمهوری -نباشیم؛ ازاین‌رو امیدواریم، مجلس دوازدهم که فعالیتش را به‌تازگی آغاز کرده دوباره آستین خود را بالا بزند و قانون را اصلاح و بندهای جدیدی در آن اضافه کند. هرچند در این دوره سوژه‌های گذشته تَکرار نشد و در ستاد انتخابات رو به افرادی که از صلاحیت برخوردار نبودند بسته شد، اما بااین‌حال انتظار می‌رود با اصلاح دقیق قانون، فقط شاهد حضور گزینه‌هایی باشیم که در حد و اندازه جایگاه ریاست‌جمهوری هستند. این مطلب ما به معنای نادیده‌انگاشتن تخصص و تحصیلات نمایندگان فعلی و ادوار مجلس نیست، اما به‌راستی گزینه‌ای که صلاحیتش برای مجلس احراز نشده بود یا در یک حوزه کوچک نتوانست رأی مردم را به دست آورد با چه انگیزه‌ای، ردای داوطلبی انتخابات ریاست‌جمهوری را بر تن کردند؟!
سونامی ثبت‌نام نمایندگان سابق و فعلی مجلس واکنش برخی از سیاسیون را هم به همراه داشت. «مصطفی میرسلیم» نماینده مجلس یازدهم و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس شورای مرکزی حزب مؤتلفه در حساب کاربری خود در فضای مجازی به ثبت‌نام بهارستانی‌ها در انتخابات هشتم تیر واکنش نشان داد و نوشت: «کسانی که خود می‌دانند به دلیل اشکالات عملکردی صلاحیتشان احراز نخواهد شد، نباید با ثبت‌نام، برای کشور هزینه‌ساز شوند.»
داوطلبی ۵ عضو کابینه در انتخابات
از مدار انصاف هم خارج نشویم، از ۸۰داوطلب انتخابات هم افراد صاحب‌نام و با تجربه زیادی حضور دارند. نیروهایی که یا سابقه حضور در جایگاه مهم پارلمان یا حوزه اجرا و تصدی وزارتخانه‌های مهم را در دارا هستند. از کابینه سیزدهم، پنج عضو داوطلب شده‌اند که در این راستا می‌توان به «محمدمهدی اسماعیلی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، «داوود منظور» معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان برنامه‌وبودجه، «امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی» رییس بنیاد شهید، «مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی و «سید صولت مرتضوی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اشاره کرد.
از جمع وزرا و معاونان رییس‌جمهوری، فقط «امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی» سابقه کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری را دارد. او سال۱۴۰۰ با شعار «دولت سلام» وارد صحنه شد و با سایر گزینه‌ها به رقابت پرداخت و در نهایت پس از روی‌کارآمدن دولتِ سیزدهم به سکانداری شهید آیت‌الله رئیسی از مجلس استعفا داد و راهی کابینه شد. این نکته هم حائزاهمیت است: تعداد پنج عضو کابینه را نباید به‌منزله تحرکات انتخاباتی دولت تلقی کرد. «غلامحسین اسماعیلی» رییس‌دفتر رییس‌جمهوری ۹خردادماه در حاشیه هیات دولت گفته بود: دولت بنای برگزاری انتخابات را دارد و نامزدی ندارد، اما احتمال دارد برخی دولتمردان به انتخابات بیایند، در دولت‌های قبلی هم همین‌گونه بوده است. در ادوار انتخابات مشاهده می‌کنید که در بین نامزدهای انتخابات، از اعضای دولت حضور داشته‌اند.
دو چهره شاخص پارلمان هم در روز آخر ثبت‌نام، رسما داوطلبی خود را در بزنگاه هشتم تیر اعلام کردند. نخست «محمدباقر قالیباف» رییس مجالس یازدهم و دوازدهم به ستاد انتخابات آمد و در انتخابات ثبت‌نام کرد و پس از او «علی نیکزاد» نماینده مجلس یازدهم و نایب‌رییس مجلس دوازدهم پا به صحنه نهاد. قالیباف در انتخابات ۸۴، ۹۲ و ۹۶ هم نامزد انتخابات شده بود، البته در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از برگزاری مناظره‌ها به نفع جریان انقلاب کناره‌گیری کرد و دوباره ترجیح داد در مقطع فعلی نامزد انتخابات شود.
داوطلبان شاخص انتخابات ریاست‌جمهوری را بشناسید
اکنون که پرونده ثبت‌نام‌ها بسته شده است و شورای نگهبان نیز بررسی صلاحیت‌ها را آغاز کرده، نگاهی به گرایش سیاسی نامزدهای شاخص انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری خواهیم داشت:
۱- مصطفی کواکبیان: او نماینده ادوار مجلس و دبیرکل حزب اصلاح‌طلب مردم‌سالاری است. کواکبیان قبل از این در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرده بود، اما صلاحیتش ازسوی شورای نگهبان تایید نشد.
۲- علی لاریجانی: رییس سه دوره نهاد قانون‌گذاری، سال۸۴ و در نهمین دوره انتخابات با شعار «هوای تازه» وارد کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری نهم شد اما بخت با او یار نبود و شکست خورد. وی سال۱۴۰۰ هم وارد صحنه انتخابات شد اما این‌بار نتوانست از فیلتر شورای نگهبان عبور کند.
۳- سعید جلیلی: معاون اسبق وزیر امورخارجه و دبیر پیشین شورای‌عالی امنیت ملی، در انتخابات ۹۲ و ۱۴۰۰ نامزد انتخابات شد. در انتخابات یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری تا روز آخر در صحنه حضور داشت اما رأی نیاورد و در سیزدهمین دوره انتخابات به نفع گزینه رأی‌آور کناره‌گیری کرد.
۴- عبدالناصر همتی: رییس بانک مرکزی در دولتِ حسن روحانی است. او سال۱۴۰۰ نامزد انتخابات شد، اما حضورش برای او سنگین تمام شد. رییس‌جمهور وقت در واکنش به کاندیداتوری همتی، او را از قطار کابینه پیاده کرد و درنهایت نتوانست حمایت جریان اصلاح‌طلب و اعتدالی را به دست آورد و صحنه را واگذار کرد. او ارتباط و تعامل خوبی با تکنوکرات‌ها و حزب کارگزاران سازندگی دارد.
۵- مسعود پزشکیان: وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت دوم اصلاحات بود، پس از پایان ماموریتش در دولت به مجلس رفت و نماینده مردم تبریز در دوره‌های هشتم، نهم، دهم و یازدهم شد. در انتخابات ۱۱اسفندماه هم باز اعتماد تبریزی‌ها را کسب کرد و در بهارستان ماندگار شد. او سال۱۴۰۰ داوطلب انتخابات شد، اما شورای نگهبان صلاحیتش را تایید نکرد.
۶- وحید حقانیان: معاون سابق اجرایی بیت رهبری، یکی دیگر از داوطلبان مشهور اما کمتر شناخته‌شده انتخابات است. او سابقه حضور در هیچ انتخاباتی را ندارد و برای اولین‌بار داوطلب شد.
۷- علیرضا زاکانی: رییس اسبق سازمان بسیج دانشجویی و نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی، سال۱۴۰۰ با روی‌کارآمدن شورای ششم تهران با رأی اعضا به‌عنوان سکاندار خیابان بهشت انتخاب شد. او در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری هم نامزد بود، اما به نفع آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.
۸- محمود احمدی‌نژاد: استاندار اردبیل در دولتِ هاشمی رفسنجانی و شهردار اسبق تهران در نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، منتخب مردم تهران شد و از بهشت به پاستور رفت. او هشت سال رییس‌جمهوری بود و در انتخابات ۹۶ و ۱۴۰۰ باز ردای داوطلبی را بر تن کرد اما شورای نگهبان، او را تایید نکرد. رییس‌جمهوری اسبق در انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری به‌صراحت خط‌ونشان کشید و مدعی شد، اگر صلاحیت وی را تایید نکنند در انتخابات شرکت نمی‌کند! رییس دولت‌های نهم و دهم در این دوره - پس از ثبت‌نام - دیگر مواضع جنجالی خود را تَکرار نکرد!
۹- محمد شریعتمداری: از نیروهای نزدیک به جریان اصلاحات و اعتدال شناخته می‌شود. در دولت اصلاحات، وزیر بازرگانی بود و در دولت یازدهم با حکم «حسن روحانی» به‌عنوان معاون اجرایی رییس‌جمهوری منصوب شد و در دولت دوازدهم بر کرسی دو ابروزارتخانه صمت و تعاون، کار و رفاه جلوس کرد. او سابقه حضور در انتخابات را دارد. شریعتمداری اصلاح‌طلب در انتخابات۹۲ هم داوطلب شد، اما نام وی در فهرست نامزدهای نهایی دیده نشد.
۱۰- اسحاق جهانگیری: وزیر صنایع و معادن در دولت اصلاحات بود. ارتباط بسیار نزدیک با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و کارگزاران داشت و همچنان این ارتباط را با حلقه اصلی تکنوکرات‌ها حفظ کرده است. در سال۹۲ وقتی رییس فقید مجمع تشخیص داوطلب انتخابات شد، ریاست ستاد انتخاباتی او را برعهده گرفت. سال۹۲ و با پیروزی «حسن روحانی» معاون اول دولت شد و سال۹۶ هم به‌عنوان نامزد پوششی به صحنه آمد تا از رییس سابقش دفاع کند و با پایان مناظرات انصراف داد. در دولت دوازدهم بار دیگر حکم معاون اولی را دریافت کرد اما می‌گفت نمی‌تواند حتی منشی خود را هم تغییر دهد. بااین‌حال سال۱۴۰۰ برای دومین بار در انتخابات ثبت‌نام کرد اما صلاحیت او تایید نشد.
۱۱- مصطفی پورمحمدی: از مدیران اسبق وزارت اطلاعات شناخته می‌شود، در سال۸۴ ازسوی رییس‌جمهوری اسبق راهی میدان فاطمی شد، اما همکاری او با دولت نهم کوتاه بود و ازسوی رییس دولت عزل شد. او سپس به قوه قضائیه رفت و رییس سازمان بازرسی کل کشور شد. سال۹۲ با هماهنگی رییس‌جمهوری و رییس وقت قوه قضائیه به‌عنوان وزیر دادگستری معرفی شد و چهار سال این مسئولیت را برعهده گرفت. پورمحمدی هم‌اکنون دبیر عالی جامعه روحانیت مبارز و رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی است و سابقه داوطلبی در انتخابات ریاست‌جمهوری را ندارد.
۱۲- عباس آخوندی: او از مدیران دولت‌های سازندگی و تدبیر و امید بود. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم وزیر راه و شهرسازی شد، اما در میانه راه با رییس‌جمهوری اختلاف پیدا کرد و عطای وزارت را به لقایش بخشید. وی پس از خروج از دولت، در شورای پنجم به‌عنوان یکی از گزینه‌های شهرداری مطرح شد اما نتوانست رأی اعضا را به دست آورد. آخوندی در انتخابات۱۴۰۰ هم ثبت‌نام کرد، اما صلاحیتش احراز نشد.
یک گزینه حزبی در انتخابات ریاست‌جمهوری
۱۳ - «محمدرضا پورابراهیمی» نماینده مردم کرمان در دوره‌های نهم، دهم و یازدهم است. او در دوره یازدهم رییس کمیسیون اقتصادی شد و در انتخابات ۱۱اسفند هم از کرمان - حوزه خود - به رقابت پرداخت اما این‌بار نتوانست وکیل مردم شود. حزب موتلفه اسلامی در انتخابات پیش رو از کاندیداتوری او حمایت می‌کند. این حزب سنتی اصول‌گرا در انتخابات۹۶ نیز کاندیدای حزب معرفی کرده بود. در آن مقطع «مصطفی میرسلیم» نامزد موتلفی‌ها بود.
چه کسانی نیامدند؟
فهرست ۸۰نفره داوطلبان انتخابات چهاردهم در حالی تکمیل شد که تعدادی از شخصیت‌های شاخص در سه جریان اصول‌گرا، اصلاح‌طلب و اعتدال وارد گود رقابت نشدند و از بیرون نظاره‌گر انتخابات خواهند بود.
«محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم و از نیروهای نزدیک به حسن روحانی، هم در انتخابات ۱۴۰۰ و هم در انتخابات پیش رو دعوت‌ها را رد و اعلام کرد: تمایلی برای کاندیداتوری در انتخابات ندارد.
عدم حضور سه شخصیت صاحب‌نام در جریان نیروهای انقلاب هم خبرساز شد. در روز آخر ثبت‌نام بعضی از کانال‌های خبری از ثبت‌نام «محمد مخبر» سرپرست ریاست‌جمهوری خبر می‌دادند اما هیچ خبری از او نشد. عصر دوشنبه به وقت ۱۴خرداد «محسن رضایی» دست‌به‌کار شد و طی اطلاعیه‌ای از عدم حضورش در وزارت کشور خبر داد و نوشت: همت خود را صرف اجماع‌سازی و کمک به دولت آینده می‌کند. زودتر از آنها، این «پرویز فتاح» بود که در ۱۲خردادماه آب پاکی را روی دست طرفدارانش ریخت و به‌صراحت گفت که حکم رهبری برای او در ستاد اجرایی فرمان امام افتخار است.
هنوز سوت پایان ثبت‌نام‌ها به صدا درنیامده بود که یک خبرگزاری نزدیک به یک نهاد انقلابی از احتمال ثبت‌نام «صادق محصولی» دبیرکل جبهه پایداری و وزیر کشور دولت نهم و وزیر رفاه دولت دهم خبر داد. محصولی ترجیح داد همچنان به‌عنوان دبیرکل یک تشکیلات در انتخابات مشارکت سیاسی داشته باشد.
اما در جریان اصلاح‌طلب نیز از افرادی برای ثبت‌نام در انتخابات نام برده می‌شد. «محمد صدر»، «محمدرضا عارف»، «مجید انصاری»، «سید عبدالواحد موسوی لاری» و «محسن هاشمی رفسنجانی» هیچ‌کدام نتوانستند خود را قانع کنند تا به جرگه داوطلبان اضافه شوند؛ البته قبلا گفته شده بود کاندیدای کارگزاران یا جهانگیری یا محسن هاشمی خواهند بود؛ ازاین‌رو پس از حضور معاون اول دولت‌های اعتدال دیگر فرزند ارشد هاشمی رفسنجانی احساس تکلیف نکرد!
«محمد صدر» از گزینه‌هایی بود که حمایت رییس دولت اصلاحات و حزب نزدیک به او یعنی اتحاد ملت را داشت اما علی‌رغم اینکه خیلی از کنشگران سیاسی احساس می‌کردند او وارد صحنه می‌شود، قدمی برای حضور در ستاد انتخابات برنداشت.