آگاه: حجم تقاضای نمایندگان برای عضویت در کمیسیون‌های مجلس مطابق آنچه سخنگوی هیات‌رییسه مجلس گفته است برای عضویت در کمیسیون‌هایی چون برنامه و بودجه، نیرو، صنایع و امنیت ملی به مرز ۷۰،۶۰ تقاضا رسیده و در دیگر کمیسیون‌های تخصصی مثل کمیسیون شوراها، فرهنگی و قضایی میزان تقاضا برای عضویت از حد تعیین‌شده کمتر است.
آمار اقبال نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای عضویت در کمیسیون فرهنگی در ادوار مختلف نشان می‌دهد که با آغاز اعلام آمادگی و تقاضای نمایندگان برای کمیسیون‌های تخصصی، نباید چندان انتظار داشته باشیم که معجزه‌ای رخ دهد و رویکرد نمایندگان نسبت‌به حوزه فرهنگ و هنر دستخوش تحول ویژه‌ای شود.
خلأ جدی مجلس
در سال۱۳۷۹ و در دیدار رهبر انقلاب با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ششم، ایشان یافتن فوری‌ترین و لازم‌ترین نیازهای فرهنگی کشور و در دستورکار قراردادن آنها را از مهم‌ترین وظایف کمیسیون فرهنگی مجلس دانسته و عمل به تکلیف شرعی را در این حوزه حجت دانستند. سیاست اولویت فرهنگی نسبت‌به دیگر امور در ادوار دیگر نیز موردتوجه رهبر انقلاب بوده است. در دوره گذشته مجلس نیز ایشان در پیامی به مناسبت آغاز فعالیت آن بر دو موضوع اقتصاد و فرهنگ تاکید ویژه کردند. بااین‌حال در ادوار اخیر مجلس، سیری نزولی از اقبال نمایندگان به این کمیسیون دیده می‌شود که نتیجه آن در مجلس فعلی هنوز قطعی نشده است.
اگر خروجی و اقدامات دوره‌های پیشین را نگاهی بیندازیم، اغلب جریان‌های اصلی به هادیان یا برنامه‌ریزان فرهنگی بدل نشده و اقدامات موثر بیشتر در دیگر زمینه‌ها و کمیسیون‌ها میل کرده است. بخشی از آن را می‌توان در غیرمتخصص بودن نمایندگان یا خلأ در فهم همه‌جانبه مسائل فرهنگی ریشه‌یابی کرد. بخشی دیگر در نبود ارتباط مستمر و معنادار میان نمایندگان و اعضای کمیسیون فرهنگی با مسائل و متولیان حوزه فرهنگ است.
اعضای این کمیسیون می‌باید در تمامی زیرمجموعه‌های فرهنگی از صدر تا ذیل صاحب‌نظر باشند و تنها داشتن نگاه تولیدی در این حوزه کافی نیست. نتیجه این نوع نگاه فزونی تولیدات در سال‌های اخیر و تقلیل کیفیت به کمترین حد ممکن است. علاوه‌برآن نیز شکافی میان اهالی فرهنگ و هنر و اعضای کمیسیون فرهنگی وجود دارد که گفت‌وگوی آنها را محدود کرده و مانع از برنامه‌ریزی دقیق حاصل از آن شده است. آنچه از ایجاد گفت‌وگو میان دو گروه مذکور موردانتظار است اینکه رصدی در میان مسائل و مشکلات این حوزه اتفاق بیفتد و سپس طبقه‌بندی شود. درنهایت هر زیرشاخه در این حوزه به شکلی مستقل موشکافی شده و مطابق وضعیتی که در آن قرار دارد می‌توان علاوه‌بر چاره‌یابی و حل مسئله، از بحران‌های موردانتظار نیز پیش از وقوع جلوگیری کرد.
پیشنهادی برای خلأ در مجلس
حسن خجسته باقرزاده، فعال حوزه فرهنگ
فرهنگ حوزه پیچیده‌ای است، درعین‌حال چون امری عمومی است این خطا پیش می‌آید که هر کسی با هر تخصص و تجربه‌ای می‌تواند به آن ورود کند. در واقع میان حوزه فرهنگ و به‌عنوان‌مثال، حوزه اقتصاد تفاوتی از جهت نیاز و لزوم تخصص وجود ندارد. چه بسا که فرهنگ زمینه و مسائل پیچیده‌تری نیز نسبت‌به بسیاری از حوزه‌های دیگر دارد. بخشی از دلیل آن را می‌توان با این موضوع استدلال کرد که حوزه‌هایی چون اقتصاد تنها با بخشی از زندگی افراد در ارتباط است اما در حوزه فرهنگ تمام ابعاد زندگی افراد درگیر است.
برای موضوع نداشتن تخصص کافی و دیدگاه‌های عمیق و جامع در مباحث فرهنگی میان نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون فرهنگی می‌توان گفت که لزوم وجود و به‌کارگیری یک شورای مشورتی یا مشاوران صاحب‌نظر در این حوزه چقدر می‌تواند راهگشا باشد. مجلس باید برای این موضوع در حین تشکیل کمیسیون‌های تخصصی و شفاف شدن کارنامه و تخصص افراد عضو شده و دریافت اینکه ضعفی در این زمینه وجود دارد، این ضعف را با ایجاد شورایی تخصصی در کنار کمیسیون مربوط رفع کند. ایجاد چنین شورایی محدود به کمیسیون فرهنگی نیست، در کمیسیون‌های دیگر هم ممکن است خلأهایی از این دست وجود داشته باشد. این پیشنهاد می‌تواند موجب اخذ تصمیمات صحیح‌تر و دقیق‌تری در حوزه‌های مربوط شود.
از سویی باید در نظر گرفت که مردم نمایندگان را با این دیدگاه انتخاب نمی‌کنند و با نگاهی عمومی به نماینده اصلح موردنظرشان رأی می‌دهند. اقتصاد امر جاری در زندگی مردم است و با آن درگیرند. درگیری مردم با امور فرهنگی به شکلی ضمنی و تلویحی است اما با امور اقتصادی از نوع عینی و مستقیم است. به این خاطر است که توجه مردم برای انتخاب نماینده و اصلح بیشتر معطوف به جنبه‌ها، تخصص و وعده‌های اقتصادی و امور مربوط به آن است. فرهنگ همچون هواست و در زندگی افراد به‌شکلی غیرمحسوس جاری و موثر است. ممکن است در هوایی آلوده باشیم اما به‌شکلی ملموس دردسر ایجاد نکند و از سویی هم عموم مردم در زمینه‌های فرهنگی صاحب‌نظر نیستند تا نسبت به تغییر وضعیت و معضلات آن حساسیت ویژه‌ای داشته باشند.
دو حوزه مهم‌تر در موقعیت فعلی ما و به‌طورکلی وجود دارد که یکی فرهنگ و دیگری اقتصاد است. دو پیشنهاد در شرایط فرهنگی فعلی مطرح می‌شود که اگر برنامه‌ریزی و عملیاتی شود می‌تواند موثر واقع شود. یکی ایجاد تحول در شیوه حکمرانی فرهنگی است و دیگری ایجاد تغییر در معنای خانواده در کشور است. مفهوم خانواده در کشور ما هنوز مطابق با واقعیت نیست. در فرهنگ ما خانواده پایه نظام اجتماعی است اما در حوزه قانون‌گذاری و حکمرانی آن‌طور که باید به آن توجه نمی‌شود. اگر به پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی از دیدگاه درون خانواده و با مختصات آن نگاه شود، معنای آن با آنچه به‌طور معمول در ذهن داریم تفاوت اساسی می‌کند. به بیان بهتر، مسائل و پدیده‌های معمول ممکن است از نگاه اقتصادی فرصت به شمار آیند اما از دیدگاهی در بستر خانواده تهدیدآمیز باشند؛ به عنوان مثال، فرصت‌های شغلی و مطالعاتی خارج از کشور برای افراد در دیدگاه اقتصادی به مثابه مجالی برای رشد و پیشرفت هستند اما از دید فرهنگی و اجتماعی می‌توانند برای خانواده آسیب‌زا باشند و بنیان آن را تهدید کنند؛ بنابراین نگاه و رویکردی تخصصی و جامع در حوزه فرهنگ لازمه ایجاد تغییری موثر در این فضا است.
تقاضای نمایندگان مجلس برای عضویت در کمیسیون فرهنگی در ادوار گذشته:
مجلس ششم: ۲۲ نماینده
مجلس هفتم: ۱۹ نماینده
مجلس هشتم: ۱۶ نماینده
مجلس نهم: ۹ نماینده
مجلس دهم: ۴ نماینده
مجلس یازدهم: ۱۲ نماینده