آگاه: گذر از صورت به سیرت! این عبارت سهکلمهای را میتوان چکیده دیدگاه آیتالله خامنهای در باب غدیر دانست که در بیانات روز گذشته ایراد شد. قبل از ادامه بحث به این عبارات دقت کنید: «در رسالت، پیامبران، فرامین الهی را برای مردم بیان میکنند اما در شأن امامت، پیامبر فرامین الهی را در دل و اندیشه و عمل و کارکرد مردم جاری میسازد.» آیتالله خامنهای در بیان تفاوت جایگاه نبوت با امامت، اولی را شأن تبیین فرامین الهی برای عموم مردم میدانند و دومی را جایگاه جاری کردن فرامین الهی در مغز و ذهن و روان و زبان مردم. اولی صورت است و دومی سیرت. گویی نبوت سختافزار توحید است و امامت نرمافزار آن. غدیر رویداد و رخدادی مرتبط با شأن امامت است. لاجرم نسبتی وثیق پیدا میکند با مفهوم گذار از صورت به سیرت. تحلیل و بررسی غدیر از این زاویه آن را دیگر نهتنها آنها را محدود به یک مذهب یا فرقه اسلامی نمیداند، بلکه مجرا و گلوگاه انتقال از صورت توحید به سیرت توحید میبیند. درحقیقت جایگاه غدیر، مجرایی برای تطبیق جهانبینی توحیدی از صورت کلی انتزاعی و مجرد خود به سیرت جزئی زندگی روزمره فردی و اجتماعی انسان محسوب میشود. غدیر جریان هستیشناسی و جهانبینی به زی و زندگی انسانی است؛ گذار از تئوری به فرهنگ. از همین جهت است که آیتالله خامنهای این رخداد را نه یک رخداد صرفا شیعی، بلکه اسلامی و متعلق به همه مذاهب و فرق اسلامی میدانند. غدیر در خدمت اسلام است و مایه اعتلای کلمه توحید. غدیر مجرا و منادی توحید است. اوست که هستیشناسی نظری توحید را از عمق ملکوت مجردات به کف ناسوت زندگی مادیات انسانی منتقل میکند. این انتقال از ساحت مجرد به ساحت ماده و جاری شدن در زمان و مکان، لاجرم زندگیساز است و هر آنچه برای انسان زندگیساز باشد لاجرم فرهنگساز هم خواهد بود. دقیقا همینجاست که عبارت «الگوی زیست اسلامی» معنادار میشود.
با این نگاه تمام مبارزات ائمه معصومان (ع) از صدر اسلام و فعالیتهای بزرگان شیعه از دوران غیبت تا امروز و درنهایت هم مجاهدتهای امامخمینی(ره) و تشکیل حاکمیتی سیاسی اسلام در قالب جمهوری اسلامی همگی امتداد هسته سخت اتفاقی محسوب میشوند که ۱۳۹۳سال قبل در میانه مسیر مدینه و مکه در برکه غدیرخم رخ داد؛ امتدادی که برخلاف قرائتهای استعمارپسند انگلیسی و آمریکایی نهتنها مایه تفرق مذاهب اسلامی نیست، بلکه بستر اصلی تحقق کلمه توحید در جامعه انسانی هم محسوب میشود. با این تحلیل بیانات روز گذشته آیتالله خامنهای در باب عید غدیر هم معنادار میشوند: «غدیر زمینهساز تحقق این خطوط تعالیبخش زیست اسلامی است و با این نگاه میتواند مایه وحدت همه فِرق اسلامی باشد و نباید آن را نقطه اختلاف شیعه و سنی قرار داد.»
۵ تیر ۱۴۰۳ - ۲۳:۲۰
محمدصادق علیزاده ـ دبیر گروه فرهنگ