آگاه: انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در شُرف انجام است و بهزودی وزیر امورخارجه دولت جدید مستقر خواهد شد. دولت چهاردهم در شرایطی روی کار خواهد آمد که در سیاست خارجی دولت شهید دکتر رئیسی که با وزارت شهید امیرعبداللهیان، مدیریت میشد توانسته است با اتخاذ رویکرد نگاه به شرق و تقویت روابط با همسایگان، عضویت در پیمان منطقهای شانگهای و مجموعه بینالمللی بریکس را تجربه کرده و با آزادسازی اموال بلوکه شده مردم در کشورهای مختلف، احیای روابط با عربستان و دیگر کشورهای منطقهای و فرامنطقهای، تحرک خوبی در سیاست خارجی ایجاد کند.
رهبر انقلاب نیز در تاریخ ۲۶شهریور۱۴۰۰ با ابراز رضایت از تحولات سیاست خارجی به عضویت کشورمان در پیمان منطقهای «شانگهای» و مجموعه بینالمللی «بریکس» اشاره کرده و فرمودند: «عضویت در دو پیمان مهم بینالمللی در فاصلهی کوتاه، موفقیت خیلی خوبی بود که خود این نه فقط مفید برای کشور است، بلکه حکایت از یک حقایقی و واقعیاتی هم میکند.»
این وضعیت خوب، مسئولیت رییسجمهوری آینده را جهت حرکت در مسیر «سیاست خارجی تراز انقلاب» سنگینتر کرده و بهنظر میرسد برای رسیدن به اهداف برنامه هفتم میبایست به تقویت رویکردهای دولت سیزدهم توجه کند.
اولین رویکرد، تقویت روابط با کشورهای همسایه در چارچوب سیاست همسایگی به حساب میآید. ایران از ۱۵کشور همسایه برخوردار است و بعد از چین بیشترین تعداد همسایهها را دارد و با احتساب کشورهایی که با فاصله یک کشور با ما فاصله دارند درمجموع ۲۵همسایه دور و نزدیک دارد. چنانچه سیاست تقویت اشتراکات و کاهش اختلافات با کشورهای همسایه و تقویت روابط با آنها کماکان در دستورکار سیاست خارجی دولت چهاردهم هم قرار داشته باشد، ایران باتوجهبه بازارهای خوب منطقه، فرصتهای مناسب حملونقل و ترانزیت، ظرفیتهای مختلف در حوزه انرژی، امکانات گردشگری و... میتواند از قابلیتهای کشورهای دوست و همسایه در راستای تامین منافع ملی استفاده کند. در دیدار رهبر انقلاب با اعضای دولت، ایشان در این رابطه تاکید کردند: «ما باید با هیچ یک از همسایگانمان مناقشه نداشته باشیم؛ باید سعی کنیم مناقشهای وجود نداشته باشد. هرچه مناقشه هست، تبدیل بشود به همکاری؛ این کاری ممکن است که خب یک مقداری انجام گرفته، بعد از این هم باید انجام بگیرد. یا ارتباط با همه دولتهایی در دنیا که مایل به ارتباط با ما هستند، با یک استثنای محدودی که حالا مشخص است. ارتباط با قارههای مختلف؛ آمریکای جنوبی، آفریقا، آسیا، شرق آسیا، همهجا. این سیاستِ ارتباط متعدد و متنوع با کشورهای مختلف، با خصوصیاتی که دارند از لحاظ سیاسی، از لحاظ اقلیمی، از لحاظ امکانات اقتصادی، فرهنگی و غیره، کار درستی است.»
دومین مزیتی که در سیاست خارجی دولت سیزدهم وجود داشت، رویکرد نگاه به شرق بود. از لحاظ جغرافیایی کشورهایی که در شرق ایران و آسیا هستند، از جمله چین، ژاپن و کره جنوبی و در مفهوم سیاسی آن کشورهایی که در مخالفت با غرب قرار دارند یا مخالف یکجانبهگرایی غرب در دنیا هستند، میتوانند در مسیر اجرای رویکرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرند. دولت چهاردهم میتواند در کنار گسترش و تعادلبخشی به روابط میان شرق و غرب، توسعه روابط با کشورهای اروپایی را در صورت کاهش خصومت آنها و بر مبنای احترام متقابل دنبال کند. در این چارچوب، ارتباط ایران با کشورهای شرق اروپا، آفریقا و آمریکای لاتین را نیز میتواند با برنامهریزی دقیق و قابل اجرا افزایش یابد.
رویکرد سوم، مسئله حضور و نفوذ ما در غرب آسیاست که بسیار امر مهمی به حساب آمده و موجب قدرتمندتر شدن ایران و کشورهای دوست ایران در این حوزه خواهد شد. تقویت محور مقاومت در منطقه همچنان باید در دستورکار سیاست خارجی ایران باشد و در این مورد تجربه موفق دولت سیزدهم مبنی بر هماهنگی کامل بین میدان و دیپلماسی باید دنبال شود. ایران با سیاست حمایت از آزادی فلسطین و شکست رژیم صهیونیستی با پشتیبانی همهجانبه از محور مقاومت برای مقابله با تروریسم، صهیونیسم، سلطهگری و مداخله غرب در امور منطقه میتواند بر توفیقات خود در عرصه سیاست خارجی بیفزاید.
رویکرد چهارم، تداوم مذاکرات با کشورهای ۱+۴ برای لغو تحریمهای ظالمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران است. این مذاکرات باید بهصورت عزتمندانه و با هدف رفع تحریمها همچنان ادامه یابد. سیاست اصولی ایران، انجام تعهدات در قبال اجرای تعهدات طرف مقابل مبتنی بر مفاد برجام، است. آمریکا با نقض تعهدات خود با خروج از برجام، میز مذاکره را ترک کرد و کشورهای اروپایی نیز نسبتبه انجام تعهدات خود مسئولانه عمل نکردند و ایران بهعنوان یک مطالبهگر، باید تلاش خود را در مسیر لغو تحریمها از طریق مذاکره و گفتوگو با طرفهای مقابل دنبال کند. رویکرد پنجم استفاده دقیق و مستمر از دیپلماسی اقتصادی است و ایران باید با اعمال این دیپلماسی، بستر را برای فعالیت بخشهای خصوصی در کشورهای مختلف فراهم کند. درعینحال برای تحقق اهداف اقتصادی، باید از طریق تقویت ارتباط دولت با دولت در سطح کلان مثل فروش نفت، گاز، میعانات و همچنین احداث خطوط ریلی و جادهای، توسعه همکاریهای اقتصادی با کشورهای دوست را میسر سازد. امید است دولت آینده با اتکا به اصول مندرج در قانون اساسی از جمله حفظ استقلال کشور و همچنین توجه به رهنمودهای امامین انقلاب در سیاست خارجی و استفاده از تجربیات مثبت دولت سیزدهم، بتواند «سیاست خارجی تراز انقلاب اسلامی» را در کشور به نمایش گذارد.
۷ تیر ۱۴۰۳ - ۱۲:۵۵
محسن پاکآیین ـ آگاه مسائل بینالملل